Bulgaria: Pagilian idiay Europa

Ti Bulgaria (Bulgaro: България, tr. Bǎlgariya), opisial a ti Republika ti Bulgaria (Bulgaro: Република България, tr. Republika Bǎlgariya, panangibalikas [rɛˈpublikɐ bɐɫˈɡarijɐ]), ket ti pagilian idiay akin-abagatan a daya nga Europa. Daytoy ket bineddengan ti Romania iti amianan, ti Serbia ken Amianan a Macedonia iti laud, ti Gresia ken Turkia iti abagatan, ken ti Baybay Nangisit iti daya. Iti kaadda ti teritorio iti 110,994 kuadrado kilometro (42,855 sq mi), ti Bulgaria ket ti maika-16 a kadakkelan a pagilian idiay Europa.

Republika ti Bulgaria Република България Republika Bǎlgariya  (Bulgaro)
Wagayway Eskudo
Napili a pagsasao:  Съединението прави силата (Bulgaro) "Sǎedinenieto pravi silata"  (transliterasion) "Mangpapigsa ti Panagkaykaysa"
Nailian a kanta:  Мила Родино  (Bulgaro) Mila Rodino  (transliterasion) Nadunggo a Pagilian
Lokasion ti  Bulgaria  (nangisit a berde) – idiay Europa  (berde ken nangsit a kolordapo) – idiay Kappon ti Europa  (berde)  —  [Leyenda]
Kapitolio ken kadakkelan a siudad	Sofia 42°41′N 23°19′E / 42.683°N 23.317°E / 42.683; 23.317
Opisial a sasao	Bulgaro
Opisial a sinuratan	Siriliko
Grupgrupo ti etniko (2011)	84.8% Tattao a Bulgaro 8.8% Dagiti Turko 4.9% Roma 1.5% dadduma
Relihion	Ortodokso a Simbaan ti Bulgaria
Nagan dagiti umili	Bulgaro, Taga-Bulgaria
Gobierno	Unitario a parlamentario a batay-linteg a republika
• Presidente	Rumen Radev (Румен Радев)
• Bisepresidente	Iliana Iotova (Илияна Йотова)
• Kangrunaan a Ministo	Dimitar Glavchev (Димитър Главчев)
Lehislatura	Nailian nga Asemblia
Pannakaporma
Kalawa
• Dagup	110,994 km2 (42,855 sq mi) (Maika-105)
• Danum (%)	2.16
Populasion
• Karkulo idi 2021	6,875,040 (Maika-106)
• Densidad	63/km2 (163.2/sq mi) (Maika-120)
GDP (PPP)	Karkulo idi 2021
• Dagup	$174.998 bilion (Maika-73)
• Tunggal maysa a tao	$25,471 (Maika-55)
GDP (nominal)	Karkulo idi 2021
• Dagup	$77.782 bilion (Maika-81)
• Tunggal maysa a tao	$11,321 (Maika-61)
Gini (2020)	40 kalalainganna
HDI (2019)	0.816 nangato unay · Maika-56
Kuarta	Lev (BGN)
Sona ti oras	UTC+2 (EET)
• Kalgaw (DST)	UTC+3 (EEST)
Pagmanehuan	kanawan
Kodigo ti panagtawag	+359
Kodigo ti ISO 3166	BG
TLD ti internet	.bg

Dagiti naurnos a prehistoriko a kultura ket nangrugi a nagdur-as kadagiti agdama a daga ti Bulgaria idi las-ud ti paset ti panawen ti Neolitiko. Ti taga-ugma a pakasaritaanna ket nakakita iti kaadda dagiti Trasio, Griego, Persiano, Keltiko, Romano, Godo, Alano ken Huno. Ti iyaadda ti naikaykaysa nga estado ti Bulgaria ket addan manipud iti Umuna nga Imperio ti Bulgaria idi 681 AD, nga isu ti kaaduan a nangituray dagiti Balkano ken naganno a kas sentro ti kultura para kadagiti Eslabo idi las-ud ti Tengnga a Panpanawen. Iti pannakatuang ti Maikadua nga Imperio ti Bulgaria idi 1396, dagiti teritoriona ket tinurayan ti Otomano kadagiti ganggani a lima a siglo. Ti Gubat ti Ruso-Turko ti 1877–78 ket nakaiturongan ti pannakaporma ti Makatlo nga Estado ti Bulgarian. Dagiti simmaruno a tawen ket nakakita kadagiti nadumaduma a suppiat kadagiti kaarrubana, a nakaaramidan ti panagkaddua ti Bulgaria iti Alemania kadagiti dua a gubat ti sangalubongan. Idi 1946, nagbalin daytoy a maysa partido a sosialista nga estado a kas parte ti indauluan ti Sobiet nga Akindaya Grupo. Idi Disiembre 1989 ti nagturturay a Partido Kumunista ket nangipalubos kadagiti panagbubutos iti adu a partido, nga isu ti kanungpalan a nakaiturongan ti transision ti Bulgaria iti demokrasia ken iti naibatay iti panagtagilako nga ekonomia.

Ti populasion ti Bulgaria iti 7.2 a riwriw a tattao ket kaaduan nga urbanisado ken kaaduan a naisentro kadagiti administratibo a sentro dagiti 28 a probinsiana. Kaaduan dagiti aktibidad iti komersio ken kultura ket naisentroda idiay Sofia, ti kapitolio ken kadakkelan a siudadna. Ti kapigsaan a sektor ti ekonomia ket ti nadagsen nga industria, bileg nga inhenniero, ken agrikultura, ken dagitoy amin ket agtaltalek kadagiti lokal a masna a rekurso.

Ti agdama a politikal nga estruktura ti pagilian ket nangrugi iti pannakaammpon ti demokratiko a batay-linteg idi 1991. Ti Bulgaria ket maysa nga unitario a parlamentario a republika nga addaan idi nangato a grado iti panankaipatengnga iti politika, administratibo, ken ekonomia. Daytoy ket kameng ti Kappon ti Europa, NATO, ken ti Konseho ti Europa; ti nagpundar nga estdo ti Gunglo para iti Seguridad ken Panagtitinnulong idiay Europa (OSCE); ken nakaalan iti tugaw iti Konseho ti Seguridad iti Nagkaykaysa a Pagpagilian iti namitlo a beses.