Baybay Kaspio: Kadakkelan a napalikmutan ti daga a bagi ti danum

Ti baybay ket adda kalawa ti rabaw iti 371,000 km² (143,200 sq mi) (a saan a mairaman ti Garabogazköl Aylagy) ken ti tomo iti 78,200 km³ (18,800 cu mi). Daytoy ket adda ti maysa a endoreika a labneng (awan ti rummuaranna) ken nabeddengan iti amianan a laud babaen ti Rusia, iti laud baben ti Azerbaijan, ti abagatan babaen ti Iran, iti abagatan a laud babaen ti Turkmenistan, ken iti amianan a daya babaen ti Kazakhstan.

Baybay Kaspio
Kas naala babaen ti MODIS iti agpalpalikmut a Terra satelite
Nagsasabtan	41°40′N 50°40′E / 41.667°N 50.667°E / 41.667; 50.667 50°40′E / 41.667°N 50.667°E / 41.667; 50.667
Kita	Endoreika, Naapgad, Permanente, Masna
Kangrunaan a sumrekan	Karayan Volga, Karayan Ural, Karayan Kura, Karayan Terek
Kangrunaan a rummuaran	Panagbawbaw
Pagayusan a lugar	3,626,000 km2 (1,400,000 sq mi)
Pagpagilian ti labneng	Azerbaijan, Iran, Kazakhstan, Rusia, Turkmenistan
Kadakkelan a kaatiddog	1,030 km (640 mi)
Kadakkelan a kaakaba	435 km (270 mi)
Kalawa ti rabaw	371,000 km2 (143,200 sq mi)
Agpakatengnga a kaadalem	187 m (610 ft)
Kaadaleman	1,025 m (3,360 ft)
Tomo ti danum	69,400 km3 (16,600 cu mi)
Panagnaed a panawen	250 a tawtawen
Kaatiddog ti aplaya1	7,000 km (4,300 mi)
Kangato ti rabaw	−28 m (−92 ft)
Is-isla	26+ (kitaen ti Isla dita baba)
Dagiti pagtaengan	Baku (Azerbaijan), Rasht (Iran), Aktau (Kazakhstan), Makhachkala (Rusia), Türkmenbaşy (Turkmenistan) (kitaen ti artikulo)
Dagiti nagibasaran
1 Ti kaatiddog ti aplaya ket saan a nasayaat a panagrukod.

Dagiti taga-ugma nga agtateng iti sona a lawlawna ket naipagarupda ti Baybay Kaspio a kas maysa a taaw, mabalin a gapu ti kaapgadna ken ti kasla awan ti pagpatingaanna. Daytoy ket adda ti Kaapgad ti agarup a 1.2%, agarup maysa a pagkatlo a kaapgad dagiti kaaduan a danum ti baybay.

Ti balikas a Kaspio ket naal amaniud ti nagan a Caspi (Persiano: کاسپی‎), ti taga-ugma a tattao a nagtataeng idiay abagatan a laud a baybaya idiay Transkaukasia. Ni Strabo ket insuratna a "iti pagilian dagiti Albanes ket tagikua pay ti teritorio a makunkuna iti Caspiane, a nainaganan manipud iti Kaspio a tribu, a kas met laeng iti baybay; ngem daytoy a tribu ket awanen". Iti pay maipatinayon, dagiti Kaspio a Rungan, nga isu daytoy ti nagan ti rehion idiay probinsia ti Tehran iti Iran, ket maysa pay daytoy a mabalin a pirgis ti ebidensia nga immakarda idiay abagatan ti baybay. Ti Irani a siudad ti Qazvin ket makibinningay ti ramut ti naganna iti nagan ti baybay. Iti kinapudno, ti tinawtawid nga Arabiko a nagan para iti baybay ket, Bahr al-Qazwin (Baybaya ti Qazvin).

Iti klasiko a kinaugma kadagiti Griego ken dagiti Persiano daytoy ket tinawtawagan ti Taaw Hyrcania. Iti Persiano a kinaugma, ken ti pay moderno nga Iran, daytoy ket makunkuna a ti baybay Mazandaran (Persiano: دریای مازندران‎). Idiay Iran, daytoy ket sagpamisan pay a makunkuna a kas ti Daryā-i Xazar sometimes. Kadagiti Indiano daytoy ket tinawtawagan idi ti Kashyap Sagar. Kadagiti agsasao ti Turko a pagpagilian daytoy ket naamammuan iti Baybay Khazar. Dagiti daan a Ruso a taudan ket tinawtawaganda iti Khvalyn wenno Baybay Khvalis (Хвалынское море / Хвалисское море) manipud iti nagan a Khwarezmia. Dagiti Taga-ugma nga Arabiko a taudan ket tinawtawaganda a kas ti Baḥr Gīlān (بحر جیلان) a kaibuksilanna a kas "ti Baybay Gilan".

Dagiti Turko a pagsasao ket agus-usar ti agpapada a nomenklatura a maigiddiat kadagiti Indo-Europeano a pagsasao dita ngato. Kas pagarigan, iti Turkmenistan, ti nagan ket Hazar deňizi, iti Azeri, daytoy ket Xəzər dənizi, ken iti moderno a Turko, daytoy ket Hazar denizi. Iti amin kadagitoy a kaso, ti maikadua abalikas ket kaibuksilan ti "baybay", ken ti umuna balikas ket mangitudtudo ti naipakasaritaan a Hasaro nga adda idi ti dakkel nga imperio a naikuartel idiay Amiananti Baybay Kaspio idi baetan ti maika-7 ken maika-10 a siglo.

Pannakaporma

 

Kasla ti Baybay Nangisit, ti Baybay Kaspio ket tidda ti taga-ugma a Baybay Paratethys. Ti Baybay Kaspio ket nagbalin a napalikmutan ti daga idi agarup a 5.5 a riwriw a tawtawen gapu ti tektoniko a panakaibagkat ken ti panakaibaba ti lessad ti baybay. Iti las-ud kadagiti napudot ken namaga a paset ti panawen ti klima, ti napalikmutan ti daga a baybay ket kaaduan daytoy ket namagaan, a nakadeposito kadagiti ebaporitiko a sedimento a kas ti halito a nagbalin a naabbongan babaen kadagiti naiyangin a deposito ken sinerraan a kas maysa nga ebaporitiko a baniera no nalamiis, ti nabasa a klima ket punuenna ti baniera. Gapu ti agpauneg a panagayus ti nasadiwa a danum, ti Baybay Kaspio ket maysa a danaw ti nasadiwa a danum iti akin-amianan a pasetna. Daytoy ket naapapgad idiay Irani nga aplaya, nga idiay pagkargaan a labneng ket adda laeng ti bassit a panagayus. Iti agdama, ti katimbengan a kaapgad ti Baybay Kaspio ket maysa a pagkatlo kadagiti taaw ti Daga. Ti Garabogazköl nga ensenada, a nagmaga idi ti panagayus ti danum manipud iti nangruna a bagi ti Baybay Kaspio ket nalappedan idi tawtawen 1980 ngem daytoy ket naipasublin, ket kankanayon a malabsanna ti kaapgad ti pateg iti 10.

Heograpia

 

Ti Baybaya Kaspio ket isu ti kadakkelan nga adda ti uneg ti daga a bagi ti danum iti lubong ken pakaidagupan para iti 40 aginggana ti 44% iti dagup dagiti danum danaw iti lubong. Dagiti aplaya ti Kaspio ket biningbingayan babaen ti Azerbaijan, Iran, Kazakhstan, Rusia,ken Turkmenistan. Ti Kaspio ket nabingbingay kadagiti tallo a naisangsangayan a pisikal a rehion: ti Akin amianan, Tengnga, ken ti Akin abagatan a Kaspio. Ti Akin amianan ken Tengnga apagbeddengan ket ti Mangyshlak a Pangrugian, a gayatenna ti Isla Chechen ken Rawis Tiub-Karagan. Ti Tengnga ken Akinabagatan a pagbeddengan ket ti Apsheron a Pangrugian, timaysa apaldpad ti tektoniko a taudan a nagbaetan ti kontinente ti Eurasia ken maysa a naintaawan a tidda, a gumay-at babaen ti Isla Zhiloi ken Rawis Kuuli. Ti luek Garabogazköl ket isu ti naapgad nga akin daya a sumrekan ti Kaspio, a paset ti Turkmenistan ket sagpaminsan a maysa a danaw gapu ti istmo a mangudua daytoy manipud iti Kaspio.

Paammo