ਲਾਤੀਨੀ ਭਾਸ਼ਾ

ਲਾਤੀਨੀ
ਲਾਤੀਨੀ
Lingua latīna
	ਕੋਲੋਸੀਅਮ ਵਿੱਚ ਲਾਤੀਨੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਹੋਇਆ
ਉਚਾਰਨ	[laˈtiːna]
ਜੱਦੀ ਬੁਲਾਰੇ	ਲਾਤੀਅਮ; ਰੋਮਨ ਸਾਮਰਾਜ / ਗਣਰਾਜ / ਸਾਮਰਾਜ; ਮੁੱਢਲਾ ਆਧੁਨਿਕ ਯੂਰਪ; ; ਸਿਲੀਸ਼ੀਆ ਦਾ ਆਰਮੇਨੀਆਈ ਸਾਮਰਾਜ (ਲਿੰਗੂਆ ਫ਼ਰਾਂਕਾ); ਵੈਟੀਕਨ ਸ਼ਹਿਰ;
ਨਸਲੀਅਤ	ਲਾਤੀਨੀ ਕਬੀਲਾ
Era	ਵਲਗਰ ਲਾਤੀਨੀ ਤੋਂ ਰੁਮਾਂਸ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਬਣੀਆਂ, 6ਵੀਂ - 9ਵੀਂ ਸਦੀਆਂ; ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਜੋਂ ਮੱਧ ਯੂਰਪ ਦੇ ਕੈਥੋਲਿਕ ਮੁਲਕਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਚਲਦੀ ਰਹੀ।
ਭਾਸ਼ਾਈ ਪਰਿਵਾਰ	ਇੰਡੋ-ਯੂਰਪੀ ਇਟੈਲੀਕ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਲਾਤੀਨੋ-ਫਾਲੀਸ਼ਨ ਲਾਤੀਨੀ; ; ;
ਲਿਖਤੀ ਪ੍ਰਬੰਧ	ਲਾਤੀਨੀ ਲਿਪੀ
ਅਧਿਕਾਰਤ ਸਥਿਤੀ
ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰੀ ਭਾਸ਼ਾ	ਫਰਮਾ:Country data ਮਾਲਟਾ ਪੰਥ; ਫਰਮਾ:Country data ਵੈਟੀਕਨ ਸ਼ਹਿਰ;
ਰੈਗੂਲੇਟਰ	ਪੁਰਾਤਨ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ: ਵਿਆਕਰਨ ਦੇ ਰੋਮਨ ਸਕੂਲ; ਅੱਜ: ਪੋਂਟੀਫਿਕਲ ਅਕੈਡਮੀ ਫ਼ੌਰ ਲੈਟਿਨ;
ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਕੋਡ
ਆਈ.ਐਸ.ਓ 639-1	la
ਆਈ.ਐਸ.ਓ 639-2	lat
ਆਈ.ਐਸ.ਓ 639-3	lat
Glottolog	lati1261
ਭਾਸ਼ਾਈਗੋਲਾ	51-AAB-a
	ਰੋਮਨ ਸਾਮਰਾਜ (ਅੰ. 117 ਈਸਵੀ) ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ ਅਤੇ ਲਾਤੀਨੀ ਬੁਲਾਰਿਆਂ ਦਾ ਖੇਤਰ (ਗੂੜ੍ਹਾ ਹਰਾ)। ਸਾਮਰਾਜ ਵਿੱਚ ਲਾਤੀਨੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਯੂਨਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਹੋਰ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵੀ ਬੋਲੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ।
	ਰੁਮਾਂਸ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦਾ ਦਾਇਰਾ।
	This article contains IPA phonetic symbols. Without proper rendering support, you may see question marks, boxes, or other symbols instead of Unicode characters. For an introductory guide on IPA symbols, see Help:IPA.

ਇਤਿਹਾਸ

ਰੋਮਨ ਮਿੱਥ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਲਾਤੀਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਟ੍ਰੋਜਨ ਦੀ ਜੰਗ ਦੇ ਨੇੜੇ-ਤੇੜੇ ਲਾਤੀਨੀ ਕਬੀਲੇ ਦੁਆਰਾ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ, ਵਰਤੋਂ, ਹਿੱਜਿਆਂ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ਫ਼ਰਕ ਦੇ ਮੁਤਾਬਿਕ ਲਾਤੀਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪੜਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।

ਪੁਰਾਣੀ ਲਾਤੀਨੀ

ਲਾਤੀਨੀ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੀ ਕਿਸਮ ਪੁਰਾਣੀ ਲਾਤੀਨੀ ਹੈ। ਪੁਰਾਣੀ ਲਾਤੀਨੀ 75 ਈਸਵੀ ਪੂਰਵ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀ ਲਾਤੀਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕਤਾ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਸਾਹਿਤਕ ਰਚਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖਾਂ ਤੋਂ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਇਤਰੁਸਕੀ ਲਿਪੀ ਤੋਂ ਲਾਤੀਨੀ ਲਿਪੀ ਵਿਕਸਿਤ ਹੋਈ। ਇਸਦੀ ਲਿਪੀ ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੇਰ ਬਾਅਦ ਸੱਜੇ ਤੋਂ ਖੱਬੇ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਖੱਬੇ ਤੋਂ ਸੱਜੇ ਹੋ ਗਈ।

ਕਲਾਸੀਕਲ ਲਾਤੀਨੀ

ਕਲਾਸੀਕਲ ਲਾਤੀਨੀ 75 ਈਸਵੀ ਪੂਰਵ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਤੀਜੀ ਸਦੀ ਈਸਵੀ ਤੱਕ ਦੀ ਲਾਤੀਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਿਸਮ ਕਵੀਆਂ, ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤਕਾਰਾਂ ਨੇ ਚੇਤਨ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਬਣਾਈ, ਜਿਹਨਾਂ ਨੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਮਹਾਨ ਰਚਨਾਵਾਂ ਲਿਖੀਆਂ। ਇਹਨਾਂ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਿਆਕਰਨ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀ ਸੀ।

ਵਲਗਰ ਲਾਤੀਨੀ

ਪਲੌਟਸ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਦੇ ਅਧਿਐਨ ਤੋਂ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਪ੍ਰਮਾਣ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਲਾਸੀਕਲ ਲਾਤੀਨੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਆਮ ਬੋਲ ਚਾਲ ਵਿੱਚ ਵਲਗਰ ਲਾਤੀਨੀ(sermo vulgi (ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ) - ਸੀਸੇਰੋ) ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਇਹ ਭਾਸ਼ਾ ਲਿਖਤ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ ਇਸ ਲਈ ਇਹਦੇ ਸਿਰਫ਼ ਕੁਝ ਲਫ਼ਜ਼(ਕਲਾਸਕੀਲ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ) ਜਾਂ ਕਿਤੇ-ਕਿਤੇ ਕੰਧਾਂ ਉੱਤੇ ਉਕਰੇ ਵਾਕ ਹੀ ਮਿਲਦੇ ਹਨ।

ਮੱਧਕਾਲੀ ਲਾਤੀਨੀ

ਮੱਧਕਾਲੀ ਲਾਤੀਨੀ ਉੱਤਰ-ਕਲਾਸੀਕਲ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਲਿਖਤ ਵਿੱਚ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਲਾਤੀਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਬੋਲ-ਚਾਲ ਦੀ ਲਾਤੀਨੀ ਰੋਮਾਂਸ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਿਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ ਪਰ ਅਕਾਦਮਿਕ ਹਲਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹਾਲੇ ਵੀ ਲਾਤੀਨੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਸੀ।

ਪੁਨਰਜਾਗਰਨ ਲਾਤੀਨੀ

ਪੁਨਰਜਾਗਰਨ ਦੇ ਨਾਲ ਲਾਤੀਨੀ ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੇਰ ਲਈ ਫਿਰ ਤੋਂ ਪ੍ਰਚੱਲਿਤ ਹੋ ਗਈ। ਇਸ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਮੱਧਕਾਲੀ ਲਾਤੀਨੀ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਉੱਤੇ ਦੁਬਾਰਾ ਤੋਂ ਕਲਾਸੀਕਲ ਲਾਤੀਨੀ ਨੂੰ ਲਿਆਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਦਾਂਤੇ ਆਲੀਗੀਏਰੀ ਅਤੇ ਜਿਓਵਾਨੀ ਬੋਕਾਸੀਓ ਵਰਗੇ ਲੇਖਕਾਂ ਨੇ ਲਾਤੀਨੀ ਵਿੱਚ ਰਚਨਾਵਾਂ ਲਿਖੀਆਂ।

ਮੁੱਢਲੀ ਆਧੁਨਿਕ ਲਾਤੀਨੀ

ਮੁੱਢਲੇ ਆਧੁਨਿਕ ਦੌਰ ਤੱਕ ਵੀ ਲਾਤੀਨੀ ਯੂਰਪੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਭਾਸ਼ਾ ਸੀ। 17ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਕਿਤਾਬਾਂ ਅਤੇ ਲਗਭਗ ਸਾਰੇ ਹੀ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਲਾਤੀਨੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ।

ਆਧੁਨਿਕ ਲਾਤੀਨੀ

19ਵੀਂ ਸਦੀ ਤੋਂ ਲੈਕੇ ਹੁਣ ਤੱਕ ਚੱਲ ਰਹੀ ਲਾਤੀਨੀ ਨੂੰ ਆਧੁਨਿਕ ਲਾਤੀਨੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਆਧੁਨਿਕ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਲਾਤੀਨੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵਧੇਰੇ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਵਾਕੰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਪੱਧਰ ਉੱਤੇ ਹੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਲਾਤੀਨੀ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਅਤੇ ਉਸਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਵਾਰਤਕ ਜਾਂ ਹੋਰ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵੀ ਲਿਖੀਆਂ ਗਈ। ਕੁਝ ਲਾਤੀਨੀ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵੀ ਬਣਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ।

ਧੁਨੀ ਵਿਗਿਆਨ

ਪੁਰਾਤਨ ਲਾਤੀਨੀ ਧੁਨੀਆਂ ਦੇ ਉਚਾਰਨ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇ ਸਬੂਤ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੇ। ਇਸਦਾ ਧੁਨੀ ਵਿਗਿਆਨ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸਾਰਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਪੁਰਾਣੇ ਲੇਖਕਾਂ ਦੇ ਉਚਾਰਨ ਬਾਰੇ ਟਿੱਪਣੀਆਂ, ਪੁਰਾਤਨ ਸ਼ਬਦ ਨਿਰੁਕਤੀਆਂ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਲਾਤੀਨੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।

ਵਿਅੰਜਨ

ਪੁਰਾਤਨ ਲਾਤੀਨੀ ਦੀਆਂ ਵਿਅੰਜਨ ਧੁਨੀਆਂ ਹੇਠਲੇ ਟੇਬਲ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ।

		ਹੋਂਠੀ	ਦੰਤੀ	ਤਾਲਵੀ	ਕੋਮਲ ਤਾਲਵੀ		ਕੰਠੀ
		ਹੋਂਠੀ	ਦੰਤੀ	ਤਾਲਵੀ	ਸਾਧਾਰਨ	ਹੋਂਠੀ	ਕੰਠੀ
ਸਫੋਟਕ	ਸਘੋਸ਼	b	d		ɡ
ਸਫੋਟਕ	ਅਘੋਸ਼	p	t		k	kʷ
ਸੰਘਰਸ਼ੀ	ਸਘੋਸ਼		z
ਸੰਘਰਸ਼ੀ	ਅਘੋਸ਼	f	s				h
ਨਾਸਕੀ		m	n
ਕਾਂਬਵੀਂ			r
ਅਰਧਵਿਅੰਜਨ			l	j		w

ਸਵਰ

	ਮੂਹਰਲੇ	ਵਿਚਲੇ	ਮਗਰਲੇ
ਬੰਦ	iː ɪ		ʊ uː
ਮੱਧ	eː ɛ		ɔ oː
ਖੁੱਲ੍ਹੇ		a aː

ਅੰਕ

ਪੁਰਾਤਨ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਲਾਤੀਨੀ ਵਿੱਚ ਅੰਕ ਅੱਖਰਾਂ ਨਾਲ ਲਿਖੇ ਜਾਂਦੇ ਸੀ।

ਨੀਚੇ ਕੁਝ ਅੰਕ ਲਾਤੀਨੀ ਅੱਖਰਾਂ, ਰੋਮਨ ਅੰਕਾਂ, ਪੰਜਾਬੀ ਅੱਖਰਾਂ ਅਤੇ ਅਰਬੀ ਅੰਕਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ।

ਊਨਸ(ūnus), ਊਨਾ(ūna), ਊਨਮ(ūnum) (ਪੁਰਸ਼, ਇਸਤਰੀ, ਨਿਪੁੰਸਕ)	I	ਇੱਕ(1)
ਦੂਓ(duo), ਦੂਏ(duae), ਦੂਓ(duo) (ਪੁ., ਇ., ਨਿ.)	II	ਦੋ(2)
ਤਰੇਸ(trēs), ਤਰੀਆ(tria) (ਪੁ./ਇ., ਨਿ.)	III	ਤਿੰਨ(3)
ਕੂਆਤੋਰ(quattuor)	IIII ਜਾਂ IV	ਚਾਰ(4)
ਕੂਈਂਕੇ(quīnque)	V	ਪੰਜ(5)
ਸੇਕਸ(sex)	VI	ਛੇ(6)
ਸੇਪਤੇਮ(septem)	VII	ਸੱਤ(7)
ਔਕਤੋ(octō)	VIII	ਅੱਠ(8)
ਨੋਵੇਮ(novem)	VIIII or IX	ਨੌਂ(9)
ਦੇਸੇਮ(decem)	X	ਦੱਸ(10)
ਕੂਈਨਕੂਆਗੀਂਤਾ(quīnquāgintā)	L	ਪੰਜਾਹ(50)
ਸੈਂਤਮ(Centum)	C	ਸੌ (100)
ਕੂਈਨਗੇਂਤੀ(Quīngentī)	D	ਪੰਜ ਸੌ(500)
ਮੀਲੇ(Mīlle)	M	ਇੱਕ ਹਜ਼ਾਰ(1000)

ਹਵਾਲੇ

ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ

ਭਾਸ਼ਾ ਸਬੰਧੀ ਕੁਝ ਸੰਦ

"Latin Dictionary Headword Search". Perseus Hopper. Tufts University. Searches Lewis & Short's A Latin Dictionary and Lewis's An Elementary Latin Dictionary. Online results.
"Online Latin Dictionary with conjugator and declension tool". Olivetti Media Communication. Search on line Latin-English and English-Latin dictionary with complete declension or conjugation. Online results.
Genedict.net, genealogic dictionary and register of historical terms
"Latin Word Study Tool". Perseus Hopper. Tufts University. Identifies the grammatical functions of words entered. Online results.
Aversa, Alan. "Latin Inflector". University of Arizona. Archived from the original on 2011-04-30. Retrieved 2015-06-11. Identifies the grammatical functions of all the words in sentences entered, using Perseus.
"Latin Verb Conjugator". Verbix. Displays complete conjugations of verbs entered in first-person present singular form.
"Online Latin Verb Conjugator". Archived from the original on 2016-05-18. Retrieved 2015-06-11. Displays conjugation of verbs entered in their infinitive form.
Whittaker, William. "Words". Notre Dame Archives. Archived from the original on 2006-06-18. Retrieved 2015-06-11. Identifies Latin words entered. Translates English words entered.
"Alpheios". Alpheios Project. Combines Whittakers Words, Lewis and Short, Bennett's grammar and inflection tables in a browser addon.
Latin Dictionaries ਕਰਲੀ ਉੱਤੇ
Dymock, John (1830). A new abridgment of Ainsworth's Dictionary, English and Latin, for the use of Grammar Schools (4th ed.). Glasgow: Hutchison & Brookman.

ਕੋਰਸ

ਲੈਸਨ 47-ਲੈਸਨ ਦਾ ਆਨਲਾਈਨ ਲਾਤੀਨੀ ਕੋਰਸ Archived 2015-05-03 at the Wayback Machine., ਲਰਨਲੈਂਗਜ਼(Learnlangs)
ਲਾਤੀਨੀ ਸਿੱਖੋ ਵਿਆਕਰਨ, ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਅਤੇ ਉਚਾਰ
Latin Links and Resources, Compiled by Fr. Gary Coulter
der Millner, Evan (2007). "Latinum". Latin Latin Course on YouTube and audiobooks. Molendinarius. Retrieved 2 February 2012.
Cherryh, CJ (1999). "Latin 1:the Easy Way". CJ Cherryh. Retrieved 24 June 2010.
Byrne, Carol (1999). "Simplicissimus" (PDF). The Latin Mass Society of England and Wales. Archived from the original (PDF) on 30 ਅਪ੍ਰੈਲ 2011. Retrieved 20 April 2011. (a course in ecclesiastical Latin).
Harsch, Ulrich (1996–2010). "Ludus Latinus Cursus linguae latinae". Bibliotheca Augustiana (in Latin). Augsburg: University of Applied Sciences. Retrieved 24 June 2010.{{cite web}}: CS1 maint: unrecognized language (link)
Beginners' Latin on The National Archives (United Kingdom)
Latin Language for Beginners^{[permanent dead link]} podcast

ਵਿਆਕਰਨ

Batzarov, Zdravko (2000). "Latin Language (Lingua Latina)". Orbis Latinus. Retrieved 24 June 2010.
Bennett, Charles E. (2005) [1908]. New Latin Grammar (2nd ed.). Project Gutenberg. ISBN 1-176-19706-1.
Griffin, Robin (1992). A student's Latin Grammar (3rd ed.). University of Cambridge. ISBN 0-521-38587-3.
Lehmann, Winifred P.; Slocum, Jonathan (2008). "Latin Online, Series Introduction". The University of Texas at Austin. Archived from the original on 29 ਅਪ੍ਰੈਲ 2015. Retrieved 16 September 2009. ;
Wilkinson, Hugh Everard (2010). "The World of Comparative and Historical Linguistics (A Historical Survey of the Romance Languages)". Page ON Park. NTT Communications. Archived from the original on 1 ਮਈ 2011. Retrieved 24 June 2010.

ਧੁਨੀ ਉਚਾਰ ਵਿਗਿਆਨ

"Latin Pronunciation – a Beginner's Guide". H2G2, BBC. 2001.
Cui, Ray (2005). "Phonetica Latinae-How to pronounce Latin". Ray Cui. Retrieved 25 June 2010.