पुरातत्व

पुरातत्त्वय् पूर्वी अफ्रिकाय् लूगु ३४ लखः दँ न्ह्यःया मानव इतिहासया दकलय् न्हापांगु ल्वहं ज्याभः निसें कया छुं दँ न्ह्यः तक्कया वस्तुतयेगु सीकेज्या जुइ। थ्व शास्त्र प्रागैतिहासिक लहनाया बारेय् सीकेत दकलय् ज्या व छाय् धाःसा व ईया च्वयातःगु इतिहास मदु नापं मानव सभ्यताया ९९% इतिहास व हे कालखण्डय् ला। पूरातत्त्वया थीथी लक्ष्य दु, गुकिलि मानव विकासक्रमया अध्ययन, सांस्कृतिक विकासक्रम, व सांस्कृतिक इतिहासया अध्ययन आदि मू लक्ष्य ख।

थ्व शास्त्रय् पुरातात्त्विक निरिक्षण, म्हुज्या, व म्हुज्या लिपाया विश्लेषण मू प्रकृया ख। वृहद रुपं स्वयेगु खःसा पुरातत्त्व यक्व मेमेगु ख्यः नाप स्वापू दूगु ख्यः ख। थ्व ख्यःया एन्थ्रोपोलोजी, इतिहास, कला इतिहास, शास्त्रीय कला, जाति विकास, भूगोल, भूगर्भशास्त्र, भाषा, ल्वय्‌या लक्षण शास्त्र, भौतिकशास्त्र, सूचं विज्ञान, रसायन, तथ्याङ्क, पेलेयोइकोलोजी, प्यालेअन्तोलोजी, प्यालेओजुलोजी, प्यालेओएथ्नोबोतानी, व प्यालेओबोतानी आदि ख्यःनाप स्वापू दु।

पुरातत्वविदतेसं न्हापाया बारेय्‌ सीकिगु ज्यायात महत्त्वपुर्ण ज्याया रुपय् कायेगु या। यक्व मनूतेसं न्हापाया खंयात थः गनं वःगु खः धका थुइत छ्यलिगुलिं नं थुकिया महत्त्व दयाच्वंगु ख।

पुरातत्वविद्तेसं ख्यलय् ज्या यायेवनेबिलय् इमिसं अवशेषतेत मालिगु या, थथे यायेत इमिसं आपालं बं म्हुया मालिगु या। छुं वस्तु लुयावःसा व छुं हे मलुसां, ख्यःज्याया लिच्वःयात थःगु आधारय् यंकिगु जुइ, आपालं थन्यागु आधार विश्वविद्यालय वा संग्रहालय जुइ। थन्यागु सकल लिच्वःतेगु अभिलेख भ्वंतय् वा कम्प्युतरय् तयेगु जुइ। थुकिया आधारय् सकल लूगु चीजतेत थुइकिगु छता मूकिपा दयावइ। मनुया बस्ती हिलावनेबिलय् व परिमार्जित जुइबिलय् पुलांगु छेंया सतहया च्वय् न्हूगु छेंया निंतिं थाय् दयेकिगु या। प्राचीन रोम, दसुया निंतिं वर्तमान नगर स्वया ४० फित (१२मितर) क्वे ला। थ्व कारनं याना पुरातात्विक ख्यःज्या थिके जुइ नापं थन्यागु ज्या यायेत यक्व ई नं मा।

सकल पुरातत्वविद्तेसं छता हे लहनाया सीकेज्या याइमखु, इमिसं थःयात यःगु ख्यलय् विद्वया हासिल याइ। थन्यागुलि छुं नांजाःगु ख्यः थ्व कथं दु प्राचीन मिस्र (विशेषज्ञयात मिस्रविद् धाइ), प्राचीन ग्रीस, वा भाइकिंग। पुरातत्वविद्तेसं सकल लहनाया अध्ययन याइ, विशेष याना च्वयातःगु इतिहास मदूगु लहना। थन्यागु अध्ययन न्ह्यागु नं समय सीमाया जुइफु। दसुया निंतिं, छम्ह विद्ं मनूया अफ्रिकाय् उद्गमया बारेय् अध्ययन यायेफु, वा मेम्ह विदं लिउ हलिम हताःया बारेय् अध्ययन यायेफु। छुं पुरातत्वविद्तेसं आःया ईलय् लखय् दुने लानाच्वंगु चीजतेगु बारेय् अध्ययन याइ। इमिसं क्वबाःगु लःखः वा लखय् तनेधुंकूगु नगरया बारेय् अध्ययन याइ।

स्तोनहेञ्ज इंग्ल्यान्दय् दूगु छगु नांजाःगु पुरातात्विक थाय् ख। मेमेगु नांजाःगु थासय् अंकोर वाट, माचु पिचु व ग्रेत जिम्बाब्वे ला। यक्व देशय् सरकार व स्थानीय पुचलं महत्त्वपूर्ण थाय्‌तेत संरक्षण यानातइ व थन्यागु थाय्‌ नास मजुइकः पर्यटक न्ह्याबिलय् हे वयेछिंकः तयातइ।

छुं पुरातात्विक थाय् धाःसा न्हूगु छेंतेगु जग दयेकेत बुं खनेबिलय् लुयावइ। पुरातत्वविद्तेसं थन्याःगु इलय् याकनं ज्या यायेमालि छाय् धाःसा अन्यागु थासय् मनुतयेत छें दयेकेत हथाय् चायाच्वनि व यक्व ई तक्क बुं चायेका तयेछिनि मखु। यक्व ईलय् पुरातत्वविद्तेसं थःगु ज्या यायेधुंका लूगु चीजतेत, लूगु चीज सिक्क हे महत्त्वपूर्ण मजुसा, बुंइ हे तपुना छ्वइ।

• इतिहास
• लहना