कोलोम्बिया

गणतन्त्र कोलोम्बिया रेपुब्लिका दे कोलोम्बिया (कोलोम्बियाली स्पेनी)
झन्डा प्रतीकचिह्न
आदर्श वाक्य: "Libertad y Orden"code: es is deprecated  (स्पेनी) "स्वतन्त्र र आदेश"
राष्ट्रिय गान: इम्नो नास्योनाल दे ला रेपुब्लिका दे कोलोम्बियाcode: es is deprecated   (स्पेनी) ("कोलोम्बियाको राष्ट्रिय गान")
कोलोम्बिया-अवस्थिति (गाढा हरियो) दक्षिण अमेरिका-এ (खैरो)
राजधानी र सबैभन्दा ठुलो सहर	बोगोता ४°३५′उ॰ ७४°४′प॰ / ४.५८३°N ७४.०६७°W / 4.583; -74.067
आधिकारिक भाषाहरू	स्पेनी
मान्यता प्राप्त आञ्चलिक भाषाहरू	६८[a]
जातिगत समूहहरू (सन् २०१८ को जनगणना)	८७.५८% गोरा र मेस्तिसो ६.६८% अफ्रिकी-कोलोम्बियाली (मिश्रित समावेश गरिएको) ४.३१% आधिवासी १.३५% उल्लेख नगरिएको ०.०६% राइजल ०.०२% पालेनक्वेरो ०.०१% रोमानी
धर्म (सन् २०१४)	सम्बन्धन ७९% क्याथोलिक इसाई १४% इसाई विरोधी २% अन्य धर्म ५% अनिर्दिष्ट
रैथाने(हरू)	कोलोम्बियाली
सरकार	राष्ट्रपतिय संवैधानिक गणतन्त्र
• राष्ट्रपति	गुस्तावो पेट्रो
• उप राष्ट्रपति	फ्रान्सिया मार्केज
• काङ्ग्रेस प्रमुख	इभान नाम
• सर्वोच्च अदालत	फर्नान्डो कैस्टिलो
व्यवस्थापिका	काङ्ग्रेस
• माथिल्लो सदन	वरिष्ठ सभा
• तल्लो सदन	प्रतिनिधि सभा
स्वतन्त्र स्पेनबाट
• घोषित	२० जुलाई १८१०
• मान्यता प्राप्त	७ अगस्ट १८१९
• अन्तिम इकाईकरण	सन् १८८६
• हालको संविधान	४ जुलाई १९९१
क्षेत्रफल
• जम्मा	११,४१,७४८ किमी२ (४,४०,८३१ वर्ग माइल) (२५औँ)
• पानी (%)	८.८ (१७औँ)
जनसङ्ख्या
• सन् २०२० अनुमानित	५,०३,७२,४२४ (२८औँ)
• घनत्व	४२.२३ /किमी2 (१०९.४ /वर्ग माइल) (१७३औँ)
कुल ग्राहस्थ उत्पादन (क्रय शक्ति समता)	सन् २०२० लगत
• जम्मा	$८२७.६६२ अर्ब (३१औँ)
• प्रति व्यक्ति	$१६,२६४
कुल ग्राहस्थ उत्पादन (साङ्केतिक)	सन् २०२० लगत
• जम्मा	$३४३.१७७ अर्ब (३८औँ)
• प्रति व्यक्ति	$६,७४४
गिनी (सन् २०१८ )	५०.४ उच्च
मानव विकास सूचकाङ्क (सन् २०१८)	०.७६१ उच्च · ७९औँ
मुद्रा	कोलोम्बियाली पेसो
समय क्षेत्र	अन्तर्राष्ट्रिय प्रमाणिक समय−५[b] (कोलोम्बियाली मानक समय)
मिति ढाँचा	दिन−महिना−वर्ष
सडक प्रयोग	दायाँ
टेलिफोन कोड	+५७
इन्टरनेट डोमेन	.co

यसले क्षेत्रीय समुद्रमा १२ माइल टाढा सम्म आफ्नो क्षेत्र रहेको दावी गरेको छ जसले गर्दा भेनेजुएला र निकारागुआसँग यसको सीमा विवाद रहेको छ। समुद्री सीमाको कुरा गर्दा यसले पानामा, कोस्ता रिका, निकारागुआ, होन्दुरस, जमैका, आइती, गणतन्त्र दोमिनिक र भेनेजुएलामा क्यारिबियन समुद्री तट र प्रशान्त महासागरमा पनामा, कोस्ता रिका र इक्वादोर सम्म सीमा साझेदारी गरेको छ। प्रशान्त महासागरको समुद्री तट र क्यारिबियन समुद्र मार्फत आन्ध्र महासागरमा पहुँच गर्न यो दक्षिण अमेरिकाको एक मात्र राष्ट्र हो। समुद्री तटमा पहुँच योग्य बनाउनेमा यसका सान आन्द्रेस प्रोभिदेन्सिया र सान्ता कालातिना समावेश छन्।

देशको आधिकारिक तथा सरकारी कामकाजको भाषा स्पेनी हो। यसको जनसङ्ख्या जातीय र भाषिक हिसाबले विविध छ, यसको धनी बहुसांस्कृतिक सम्पदाले धेरै हिन्द-अमेरिकी सभ्यता, स्पेनी बस्ती, अफ्रिकी श्रम बाध्यता, र युरोप र अझ ठूलो मध्य पूर्वको अध्यागमनको प्रभाव झल्काएको छ। ५ करोड भन्दा बढी जनसङ्ख्या भएको यो विश्वको २८औँ सबैभन्दा ठूलो देश हो। यो सबैभन्दा धेरै स्पेनी भाषी व्यक्तिहरू भएको विश्वको तेस्रो देश हो जहाँ यो मेक्सिको र स्पेन भन्दा मात्र पछाडि छ। यो एक बहुसांस्कृतिक देश हो। देशका मानिसहरू ८०% भन्दा बढी गोरा प्रजातिका छन्। कोलोम्बियाको क्यारिबियनमा मध्य पूर्वबाट आएका धेरै सङ्ख्यामा मानिसहरू छन्। कोलोम्बियाको कूल ग्रहस्थ उत्पादन तालिन अमेरिकामा चौथो र विश्वव्यापी रूपमा २८औँ स्थानमा छ। कोलोम्बियामा मानव उपस्थिति १०,००० वर्ष भन्दा पुरानो हो। हजारौँ वर्षे सांस्कृतिक गठन पछि, वर्तमानको कोलोम्बियाली क्षेत्रमा विभिन्न पूर्व कोलोम्बिली संस्कृतिहरू उदय भएका थिए। स्पेनले सन् १४९९ देखि १६औँ शताब्दी सम्म हालको कोलोम्बियालाई अधिनमा राखेको थियो भने यसले ग्रानादाको नयाँ अधिराज्यको पनि गठन गरेको थियो जसमा हालको स्पेनले सान्ता फे दे बोगोतालाई राजधानी बनाएको थियो।

स्पेनबाट स्वतन्त्रता सन् १८१९ मा प्राप्त भएको थियो तर सन् १८३० सम्ममा विशाल कोलम्बिया सङ्घको विघटन भएको थियो र हालको कोलम्बिया र पानामा ग्रानादा गणतन्त्रको रूपमा देखा परेको थियो। नयाँ सार्वभौम राज्यले सङ्घीयतासँग ग्रनादा सङ्घ (सन् १८५८) को रूपमा प्रयोग गरेको थियो र पछि संयुक्त राज्य कोलोम्बियाको रूपमा सन् १८६३ सम्म प्रयोग गरेको थियो। अन्ततः सन् १८८६ मा, गणतन्त्र कोलोम्बिया घोषित गरिएको थियो। पानामा सन् १९०३ मा पछि हटेको थियो जसको परिणामस्वरूप कोलोम्बियाको हालको सीमाना निर्धारित भएको थियो। सन् १९६० को दशकदेखि नै, यो देश असममित कम तीव्रता सशस्त्र द्वन्द्व र राजनीतिक हिंसाबाट ग्रस्त भएको थियो जुन दुबै सन् १९९० को दशकमा बढेको थियो भने १८ र १९औँ शताब्दीमा यहाँ विभिन्न गृहयुद्धहरू भएका थिए। यी द्वन्द्वहरू मध्ये अन्तिम युद्ध, आन्तरिक सशस्त्र सङ्घर्षको रूपमा परिचित छ जुन सन् १९९० सुरु भएको थियो भने यसको विपरीत सन् २००० को दशक देखि देशमा सुरक्षा, स्थायित्व र कानुनको शासनमा अभूतपूर्व आर्थिक बृद्धि र विकासमा उल्लेखनीय सुधार भएको छ।

सन् २०१२ मा, पचास वर्षसम्मको द्वन्द्वपछि तत्कालीन राष्ट्रपति हुआन मानुएल सान्तोसको सरकारले कोलोम्बियाको क्रान्तिकारी सशस्त्र बलसँग शान्ति वार्ता सुरु गरेको थियो। २०१६ मा, वार्ता अन्तिम सम्झौतामा पुगेको थियो, जुन सोही वर्षको अक्टोबर २ मा स्वीकृत नभए पनि सन् २०१७ मा परिमार्जन सहित कार्यान्वयन गरिएको थियो। हालसम्म कोलोम्बिया सरकारले सम्झौताहरू कार्यान्वयन गर्ने प्रक्रियालाई अगाडि बढाइरहेको छ र एहेर्सितो दे लिबेरास्योन नास्योनाल (राष्ट्रिय मुक्ति सेना = अनुवादित शीर्षक)सँग नयाँ वार्ताको आरम्भ गरेको छ जसले द्वन्द्वको अन्त्यमा योगदान पुर्‍याउने आफ्नो अभिव्यक्ति व्यक्त गरेको थियो।

कोलम्बिया एक विविध अर्थव्यवस्था छ र सेवाहरूको एक महत्त्वपूर्ण घटक हो। देशको आर्थिक उत्पादन यसको आन्तरिक मागको भरमा रहेको छ भने घरेलू उपभोक्ता खर्च कुल ग्रहस्थ उत्पादनको सबैभन्दा ठूलो अंश हो। सन् २०१६ मा कुल ग्रहस्थ उत्पादन $७२०,११५ मिलियन अमेरिकी डलर थियो। देशको मानव विकास सूचकाङ्क ०.७४७ छ भने औसत आयु ७५ वर्ष हो। कोलम्बिया सिभेत्स समूहको प्रमुख सदस्य हो जुन मुख्य उदीयमान बजारको रूपमा मानिन्छ।

यो ओगानिजास्योँ द कोओपेरास्योँ इ दु दिभलोपमअ् इकोनोमिँक (अनुवादित शीर्षक = आर्थिक सहयोग र विकास सङ्गठन), संयुक्त राष्ट्र सङ्घ, अमेरिकी राज्य सङ्घ, प्रशान्त गठबन्धन र अन्य अन्तर्राष्ट्रिय संस्थाहरूको सदस्य हो। यो तालिन अमेरिकाको एक मात्र देश हो जुन उत्तर आन्ध्र सन्धि सङ्गठनको विश्वव्यापी साझेदार हो। ब्राजिल पछि सबैभन्दा बढी असमानता सूचकाका साथ यो दक्षिणी अमेरिकाको दोस्रो देश हो भने यो विश्व बैङ्कको तथ्याङ्क अनुसार पानामासँग बाँधिएको छ। यो ५४,८७१ पञ्जीकृत प्रजातिहरूको साथमा विश्वको दोस्रो सबैभन्दा जैविक विविध भएको राष्ट्र पनि हो।