San Marin: Pàize de l'Eoröpa

Sàn Marìn o l'é 'na naçión picìnn-a de l'Eoröpa do sùd do tùtto circondâ da-o teritöio italiàn e, in particolâ, da-e dôe regioìn de l'Emìlia Romàgna e de Màrche. Scitoòu lóngo a còsta de nòrd-èst de l'Apenìn toscàn-romagnòllo, o l'à 'n'àrea de 61 km² e 'na popolaçión de 33.562 abitànti. Sàn Marìn o no l'à nisciùn sbòcco in sciô mâ, scibén ch'o se trêuva a apénn-a 10 km da Rìmini e da-e rîve do Mâ Adriàtico. L'ariopòrto ciù vixìn, ö sæ quéllo de Rìmini, o l'é scitoòu in Itàlia ascì.

A sò capitâle, ciamâ senpliceménte "Çitæ de Sàn Marìn", a l'é stæta costroîa in çìmma a-o Mónte Titàn, o pónto ciù âto da naçión co-i sò 739 mêtri in sciô livéllo do mâ. O bórgo ciù grànde o l'é pe cóntra quéllo de Dogana, pàrte do comùn de Serravalle, o quæ o l'é o ciù làrgo e ciù popolôzo do pàize, segoîo da Borgo Maggiore.

A léngoa ofiçiâ de Sàn Marìn a l'é l'itàlian, a quæ, insémme a-o romagnòllo, a l'é quélla ciù dêuviâ.

O nómme da naçión o vêgne da Sàn Marìn, 'n scöpelìn òriginâio de l'îzoa de Rab, a l'época controlâ da l'inpêro romàn e d'ancheu pàrte da Croàçia. Nasciûo inte l'ànno 275 o Marìn o l'à travagiòu a-a ricostruçión de miâge de Rìmini, destrûte inte 'n atàcco di piràtti Libùrni. O sànto o s'é dónca trasferîo in sciô Mónte Titàn, dónde o l'à fondòu 'na comunitæ monàstega indipendénte inte l'ànno 301. Pe 'sta raxón chi Sàn Marìn o l'é conscideròu o ciù antîgo stâto sovràn ancón existénte, óltre che a ciù antîga repùbrica costituçionâle.

L'economîa de Sàn Marìn a l'é bazâ sorviatùtto in sciâ finànsa, i servìççi, o turìsmo e l'indùstria. A naçión a l'é unn-a de ciù rìcche do móndo pe PIL pro capite, pægio a quéllo de regioìn eoropêe ciù svilùpæ.

O govèrno da naçión o l'é do tùtto particolâ: cómme indicòu inta sò costituçión o potêre legislatîvo, asegnòu a 'n parlaménto ciamòu "Conséggio Grànde e Generâle", o l'à o cónpito d'elêze i doî càppi de stâto, ciamæ "Capitànni regénti", i quæ són dotæ di mæximi potêri e àn 'na càrega da-a duâta de sêi méixi. A livéllo internaçionâle, o l'é un di ménbri de Naçioìn Unîe, do Conséggio d'Eoröpa e de l'OSCE. Scibén che l'intrâ inte l'Unión Eoropêa a l'é stæta refuâ co-in referendum, aprêuvo a l'unión monetâia tra Sàn Marìn e l'Itàlia, cómme monæa ofiçiâ da naçión o l'é stæto adotòu l'éoro.

• (IT) Melchiorre Delfico, Memorie storiche della Repubblica di San Marino, Francesco Sonzogno di Gio. Battista, 1804.
• (IT) Giosuè Carducci, La libertà perpetua di San Marino: discorso al Senato e al popolo - XXX settembre MDCCCLXXXXIV, Zanichelli, 1894.
• (IT) Giovanni Spadolini, San Marino: l'idea della repubblica, Mondadori Education, 1989, ISBN 88-00-85629-2.
• (IT) Storia illustrata della Repubblica di San Marino, 4 vol., Aiep, 1995.
• (IT) Fabio Foresti, Quella nostra sancta libertà: lingue, storia e società nella Repubblica di San Marino, Aiep, 1998, ISBN 88-86-05166-2.
• (IT) Giovanni Spadolini, Storia delle istituzioni della Repubblica di San Marino. L'attuale ordinamento costituzionale, Aiep, 2012, ISBN 88-60-86090-3.
• (IT) Domenico Gasperoni, I Governi di San Marino: storia e personaggi, Aiep, 2015, ISBN 88-60-86118-7.

•   Wiki Commons a contêgne di files in sce Sàn Marìn

• (IT) Scîto ofiçiâ do govèrno, in sce gov.sm. URL consultòu o 14 arvî 2022.
• (IT) Scîto ofiçiâ do parlaménto, in sce consigliograndeegenerale.sm. URL consultòu o 14 arvî 2022.
• (EN, IT) Scîto turìstico ofiçiâ, in sce visitsanmarino.com. URL consultòu o 14 arvî 2022.