Астрономия

αστρονομία, — αστρον — джулдуз эм νόμος — закон) — кёк санланы эмда аланы системаларыны къымылдауларыны, къурулушларыны эм айныуларыны юсюнде илмуду. Астрономия Кюнню, Кюн системаны планеталарыны эмда аланы джолдашларыны, астероидлени, кометаланы, метеоритлени, планетала арасы затны, джулдузланы эм кюн система тышында планеталаны (экзопланеталаны), тубанлыкъланы, галактикаланы эмда аланы джыйылыууларын, пульсарланы, квазарлданы, къара тешиклени эмда кёб башха затны тинтеди.

 

Бусагъатдагъы астрономия талай айры бёлюмге юлешинеди, ала бир-бирлери бла бек байламлыдыла. Астрономияны эм магъаналы бёлюмлери быладыла:

• Астрометрия — джарыкъланы (кёк объектлени) кёрюннген болумлары бла къымылдауларын тинтеди;
• Теоретика астрономия кёк санланы, кёрюннген болумларына кёре орбиталарыны айгъакълауну амалларын береди.
• Кёк механика кёк санланы джер тартыу законларына кёре къымылдауларын тинтеди, аланы массаларын эмда шекиллерин айгъакълайды.

Бу юч бёлюмге дагъыда классика астрономия дейдиле, ала астрономияны тамал сорууларына къарайдыла.

• Астрофизика кёк объектлени къурулушун, физикалыкъ болумун эмда химиялыкъ къурамын тинтеди.
• Джулдуз астрономия джулдузланы къымылдауларыны, орналучларыны эмда физикалыкъ болумларын тинтеди.
• Космогония кёк санланы, аны ичинде бизни Джерибизни да джаратылыууну эмда эволюциясын тинтеди.
• Космология Аламны къурулушуну эмда айныууну бютеулей джорукъларын тинтеди.

Викигёзенде (Wiki Commons'да) бу категориягъа келишген медиа-файлла табарыкъсыз: Астрономия.