ფრანგული ენა
ფრანგული ენა — ფრანგების, ვალონების, ფრანკო-კანადელების, ფრანკო-შვეიცარიელების ენა.
მიეკუთვნება ინდოევროპული ენების ოჯახის რომანულ ჯგუფს. ფრანგულ ენაზე ლაპარაკობს აფრიკის მრავალი ქვეყანა, ჰაიტი, საფრანგეთის გვიანა და სხვა. ფრანგულმა ენამ სხვა ენებზე ადრე მოიპოვა საერთაშორისო ენის სტატუსი. ფრანგული ენის საფუძველზე შეიქმნა კრეოლური ენები.
| ფრანგული ენა français | |
| გავრცელებულია | საფრანგეთი, მონაკო, ბელგია (ვალონია), შვეიცარია (რომანდია), კანადა (კვებეკი) იხილეთ სრულად |
| მოლაპარაკეთა რაოდენობა | 80 მლნ. (როგორც მშობლიური) სულ 270 მლნ. |
| ოფიციალური სტატუსი |
|
| ლინგვისტური კლასიფიკაცია | ინდოევროპული ენები
|
| დამწერლობის სისტემა | ლათინური (ფრანგული ვარიანტი) |
| ენის კოდები | ISO 639-1: fr ISO 639-2: fre (B); fra (T) ISO 639-3: fra |
| რუკა | |
 ფრანგული ენის გავრცელების არეალი მსოფლიოში | |
| ვიკისივრცე | |
| ენის თარგი | {{Lang-fr}} |
|
| |
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
ისტორია
ფრანგული ენა განვითარდა ხალხური ლათინური ენიდან გალიის ტერიტორიაზე რომაელთა გალების დაპყრობის შემდეგ. გალების ენიდან შემორჩენილია ზოგიერთი სიტყვა. უფრო მნიშვნელოვანი ლექსიკური ერთეულები შემორჩა გერმანული ტომის - ფრანკების ენიდან, რომლებმაც დაიპყრეს გალია ახ. წ. V საუკუნეში და შეერივნენ ახალ მოსახლეობას. გალური სუბსტრატისა და გერმანული სუპერსტრატის გავლენით აიხსნება ენის ფონეტიკური და გრამატიკული თავისებურება.
ფრანგული ენის ისტორია შემდეგ პერიოდებად დაიყოფა:
ზოგადი ცნობები
უძველესი წერილობითი ძეგლები VIII (რაიხენაუს გლოსები) საუკუნიდან არსებობს. პირველი გაბმული ტექსტი-842 („სტრასსბურგის ფიცი“, წმინდა „ევლალის ცხოვრება“). ახალი სალიტერატურო ენა ჩამოყალიბდა XIV საუკუნეში ილ-დე-ფრანსის დიალექტის საფუძველზე (ცენტრი - პარიზი). XVI საუკუნეში შეიქმნა ეროვნული ფრანგული ენა, რომელმაც ოფიციალური სახელმწიფო საქმის წარმოებიდან განდევნა, როგორც ადგილობრივი დიალექტები, აგრეთვე ლათინური ენა. შუა საუკუნეების ფართოდ გამოხატული დიალექტური საზღვრები თითქმის იშლება. კარგადაა შემონახული ჩრდილოური დიალექტები - პიკარდიული (ჩრდ. საფრანგეთი) და ვალონური (ბელგია). სხვა რეგიონებში იგი კილოკავებად იქცნენ.
XVII-XVIII საუკუნეებში ფრანგულ ენას საერთაშორისო ენის ფუნქცია დაეკისრა. XVII საუკუნეში დადგინდა სალიტერატურო ნორმა, რომელიც დღემდე ძირითადად უცვლელია.
ლექსიკამ ლიტერატურული ლათინურის ძლიერი გავლენა განიცადა. გვხვდება ბევრი ნასესხები სიტყვა ესპანური, ინგლისური, იტალიური ენებიდან. აგრეთვე ლათინური და ბერძნული სამეცნიერო ტერმინოლოგია. ფრანგული ენა შედგება 15 ხმოვანისა და 20 თანხმოვანი ფონემისაგან. ხმოვნებში განირჩევა ღია და დახურული e და o, ლაბიალიზებული œ, ø, y, ცხვირისმიერი /ɑ̃/, /ɛ̃/, /ɔ̃/ and /œ̃/.
ფრანგულ ენას აფრიკატები არ გააჩნია. ბევრია ასოთშერწყმა, რომელიც ერთ ბგერას გადმოგვცემს (eau-ო, ai-ე).
უმახვილო ხმოვნები რედუქციას არ ექვემდებარება, თანხმოვნები არ ყრუვდება. მახვილი მოდის სიტყვის ბოლო მარცვალზე.
დიალექტები
- ილ-დე-ფრანსი
- პუატუური
- ნორმანდიული
- პიკარდიული
- ვალონური
- ბურგუნდიული
- ლოთარინგიული
გავრცელება
.svg)
.svg)
სტატუსი
ოფიციალური ენა:
- აშშ
- ბელგია — ნიდერლანდურთან და გერმანულთან ერთად.
- ბურკინა-ფასო
- ბურუნდი — კირუნდისთან და სუაჰილისთან ერთად.
- გაბონი
- ეკვატორული გვინეა — ესპანურთან ერთად.
- ვანუატუ — ინგლისურთან და ბისლამასთან ერთად.
- იტალია
- ვალე-დ'აოსტა — იტალიურთან ერთად.
- კამერუნი — ინგლისურთან ერთად.
- კანადა — ინგლისურთან ერთად.
- კომორის კუნძულები — არაბულთან და კომორულთან ერთად.
- კონგოს დემოკრატიული რესპუბლიკა
- კონგოს რესპუბლიკა
- კოტ-დ’ივუარი
- საფრანგეთი
- მადაგასკარი — მალგაშურთან ერთად.
- მავრიკი — ინგლისურთან ერთად.
- მალი
- მონაკო
- რუანდა — ინგლისურთან და კინიარუანდასთან ერთად.
- სეიშელის კუნძულები — ინგლისურთან ერთად.
- სენეგალი
- ტოგო
- შვეიცარია — გერმანულთან, იტალიურთან და რეტო-რომანულთან ერთად.
- ჩადი — არაბულთან ერთად.
- ცენტრალური აფრიკის რესპუბლიკა
- ჯიბუტი — არაბულთან ერთად.
- ჰაიტი — ჰაიტიურთან ერთად.
ანბანი
ანბანი ეფუძნება ლათინურ ანბანს. ხშირად გვხვდება დიაკრიტიკული ნიშნები.
| ასო | სახელწოდება | ქართული შესატყვისი | ასო | სახელწოდება | ქართული შესატყვისი | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| A, a | ɑ | ა | N, n | ɛn | ენ | |
| B, b | be | ბე | O, o | o | ო | |
| C, c | se | სე | P, p | pe | პე | |
| D, d | de | დე | Q, q | ky | კჲუ | |
| E, e | œ | ჲო | R, r | ɛʁ | ერ | |
| F, f | ɛf | ეჶ | S, s | ɛs | ეს | |
| G, g | ʒe | ჟე | T, t | te | ტე | |
| H, h | aʃ | აშ | U, u | y | ჲუ | |
| I, i | i | ი | V, v | ve | ვე | |
| J, j | ʒi | ჟი | W, w | dubləve | დუბლ-ვე | |
| K, k | kɑ | კა | X, x | iks | იქს | |
| L, l | ɛl | ელ | Y, y | igʁɛk | იგრეკ | |
| M, m | ɛm | ემ | Z, z | zɛd | ზედ |
გრამატიკა
მთავარი სტატია: ფრანგული გრამატიკა.ფრანგული რომანულ ენებს ემსგავსება. გრამატიკული წყობა ანალიზურია. სიტყვები არ იბრუნვის- ამ ფუნქციას სიტყვათა რიგი და წინდებულები; არსებით და ზედსართავს აქვს ორი რიცხვი, ორი სქესი(მდედრობითი და მამრობითი). ფრანგულში არის სიტყვათა სუბიექტურ-ზმნურ-ობიექტური მიმდევრობა. თუმცა შეიძლება შეიცვალოს.
არტიკლი
მთავარი სტატია: არტიკლი.ფრანგულ ენას აქვს არტიკლი, რომლის ფორმაცვალებადობაში, ისტორიული თვალსაზრისით, ლათინური ჩვენებითი ნაცვალსახელის გარკვეული განვითარება ჩანს.
არტიკლი სამგვარია:
- განსაზღვრული: le, la (ხმოვნის ან ყრუ h-ს წინ: l'); მრავლობითში les;
- განუსაზღვრელი: un, une; მრავლობითში des;
- ნაწილობრივი: du, de la (ხმოვნის ან ყრუ h-ს წინ: de l'); მრავლობითში des;
ნაცვალსახელი
ნაცვალსახელები ორი ტიპისაა:დამოკიდებული(je) და დამოუკიდებელი(moi).
ზმნა
ფრანგულში არის 3 ტიპის ზმნა. ზმნას აქვს პირის, რიცხვის, დროის, კილოს გვარისა და ზოგჯერ სქესის გრამატიკული კატეგორია.
ლექსიკა
ცალკეული სიტყვები და ფრაზები
- გამარჯობა - Bonjour!
- Bonjour madame! - მისალმება ქალს.
- donner le bonjour à quelqu'un - მიესალმო ვისმე
- Bonjour madame! - მისალმება ქალს.
- გამარჯობა (ფამილარული) - Salut!
- Salut les copains! გამარჯობა, მეგობრებო!
- საღამო მშვიდობისა! - Bonsoir!
- ბატონი - Monsieur, Messieurs!
- ქალბატონი - Madame, Mesdame!
- Madame et messieurs- ქალბატონები და ბატონები
- Madame et messieurs! - ქალბატონებო და ბატონებო!
- Mademoiselle, Mesdemoiselles! - ქალბატონო! (მიმართვა გაუთხოვარი, ან უქმროდ მცოხვრები ქალისსადმი)
- ძვირაფასო!; საყვარელო! - chéri (მამრ.), chérie (მდედრ.)
- Mon cher! (მამრისადმი); Ma chère! (მდედრისადმი) - ჩემო ძვირფასო!
- მობრძანდით!; კეთილი იყოს თქვენი მობრძანება! — Bienvenue!
- ძალიან სასიამოვნო. ძალიან სასიამოვნოა. (ძალიან) მიხარია! - enchanté
- Enchanté de faire votre conaissance - მიხარია (სასიამოვნოა) თქვენი გაცნობა
- თანხმობა, დასტურის მისცემა, ან თხოვნა (შენობითი ურთიერთობის ფორმა) - S’il te plaît
- თანხმობა, დასტურის მისცემა, ან თხოვნა (თქვენობითი ურთიერთობის, ან მრავლობითი ფორმა) - S’il vous plaît
- გმადლობ(თ), მადლობა — Merci
- დიდად გმადლობ(თ), დიდი მადლობა - Merci beaucoup
- კი - Oui
- არა - Non
- ნახვამდის — Au revoir, À bientot
- მშვიდობით! - Adieu!
რიცხვები
- 1 — un, 2 — deux, 3 — trois, 4 — quatre, 5 — cinq, 6 — six, 7 — sept, 8 — huit, 9 — neuf, 10 — dix
ზმნები
- Être — ყოფნა.
- Faire — კეთება.
- Avoir — ქონა,ყოლა.
პირის ნაცვალსახელები
- Je — მე
- Tu — შენ
- Il (elle) — ის
- Nous — ჩვენ
- Vous — თქვენ
- Ils (elles) — ისინი
იხილეთ აგრეთვე
- ფრანგული ანბანი
- რეფორმები ფრანგულ ორთოგრაფიაში
რესურსები ინტერნეტში
სქოლიო
ვიკიწიგნებში არის სტატია: ფრანგული ენა
This article uses material from the Wikipedia ქართული article ფრანგული ენა, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). შინაარსი წარმოდგენილია შემდეგი ლიცენზიით (თუ სხვა არ არის მითითებული): CC BY-SA 4.0. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki ქართული (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.