სომხეთი (სომხ.
Հայաստան — „ჰაიასტან“), ოფიციალურად სომხეთის რესპუბლიკა (სომხ. Հայաստանի Հանրապետություն — „ჰაიასტანი ჰანრაპეტუთიუნ“) — ზღვაზე გასასვლელის არმქონე სახელმწიფო სამხრეთ კავკასიაში. მდებარეობს დასავლეთ აზიაში. დასავლეთიდან ესაზღვრება თურქეთი, ჩრდილოეთიდან საქართველო, აღმოსავლეთიდან აზერბაიჯანი, ხოლო სამხრეთიდან ირანი და აზერბაიჯანის ექსკლავი ნახიჩევანი.
სომხეთის რესპუბლიკა Հայաստանի Հանրապետություն სომხეთი | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||
ჰიმნი: Մեր Հայրենիք „ჩვენი სამშობლო“ | ||||||
დედაქალაქი და უდიდესი ქალაქი | ერევანი 40°11′ ჩ. გ. 44°31′ ა. გ. / 40.183° ჩ. გ. 44.517° ა. გ. | |||||
ოფიციალური ენა | სომხური | |||||
ეთნიკური ჯგუფები () | ||||||
ეთნოქორონიმი | სომეხი | |||||
მთავრობა | უნიტარული საპარლამენტო რესპუბლიკა | |||||
- | პრეზიდენტი | ვაჰაგნ ხაჩატურიანი | ||||
- | პრემიერ-მინისტრი | ნიკოლ ფაშინიანი | ||||
საკანონმდებლო ორგანო | ეროვნული კრება | |||||
დამოუკიდებლობა | ||||||
- | რუსეთის იმპერიისგან | 28 მაისი 1918 | ||||
- | დამოუკიდებლობა სსრკ-სგან | 21 სექტემბერი 1991 | ||||
ფართობი | ||||||
- | სულ | 29 743 კმ2 (141-ე) | ||||
- | წყალი (%) | 4.71 | ||||
მოსახლეობა | ||||||
- | 2015 აღწერა | 3 018 854 (134-ე) | ||||
- | სიმჭიდროვე | 101,5 კაცი/კმ2 (99-ე) | ||||
მშპ (მუპ) | 2013 შეფასება | |||||
- | სულ | $20.831 მილიარდი | ||||
- | ერთ სულ მოსახლეზე | $6,128 | ||||
მშპ (ნომინალი) | 2013 შეფასება | |||||
- | სულ | $10.325 მილიარდი | ||||
- | ერთ სულ მოსახლეზე | $3037 | ||||
ჯინი (2008) | 30.9 საშუალო | |||||
აგი (2013) | 0.730 მაღალი · 87-ე | |||||
ვალუტა | დრამი (դր.) (AMD ) | |||||
სასაათო სარტყელი | UTC+04:00 (UTC+4) | |||||
მოძრაობა | მარჯვენა | |||||
სატელეფონო კოდი | +374 | |||||
მფარველი წმინდანი | წმინდა გრიგოლი | |||||
ინტერნეტ-დომენი | .am .հայ | |||||
ა. | ^ ორთოგრაფიული რეფორმა. | |||||
ბ. | ^ გამოაცხადა. | |||||
გ. | ^ რეფერდუმი. |
სომხეთი უმთავრესად მდებარეობს სამხრეთ კავკასიის ვულკანურ მთიანეთში, სადაც ერთმანეთს ენაცვლება ნაოჭა, ნაოჭა-ლოდა ვულკანური მთეი, ლავური პლატოები და ვაკეები. ტერიტორიის 90 % მდებარეობს 1000 მ-ზე მაღლა (საშუალო სიმაღლეა 1830 მ). უმაღლესი წერტილი მთა - არაგაწი (4090 მ).
გეომორფოლოგიური თავისებურებების მიხედვით სომხეთს 4 ნაწილად ყოფენ:
სომხეთის ტერიტორია მოქცეულია ხმელთაშუა ზღვის ნაოჭა-გეოსინკლინური სარტყლის შიგა ნაწილში. აქ გვხვდება თითქმის ყველა სისტემისა და ასაკის ნალექები. განსაკუთრებით ფართოდაა გავრცელებული იურული და პალეოგენური ვულკანური დანალექი წყებები. სომხეთის ტერიტორიის 1/3 დაფარულია ბაზალტით, ტუფით, პემზით, პერლიტითა და ვულკანური მოქმედების სხვა პროდუქტებით.
სასარგებლო წიაღისეულთა შორის გამოირჩევა სპილენძ-მოლიბდენის (ქაჯარანი, აგარაკი, დასტაკერტი და სხვა), სპილენძის ალმადანის (ღაფანი, ალავერდი, შამლუღი და სხვა), ოქროს (ზოდი, მეღრაძორი), რკინის (რაზდენი, სვარანაცი და სხვა), პოლიმეტალების, ნეფელინიანი სიენიტებისა და ქვამარილის საბადოები. ბევრია საშენი მასალა (მარმარილო, ტუფი, დოლომიტი, პემზა, ბაზალტი, პერლიტი), ბენტონიტური თიხები და სხვა. სომხეთი მდიდარია მინერალური წყლებით.
ფართობი შეადგენს 29 800 კვ. კმ-ს. მნიშვნელოვანი მდინარეები - არაქსი, რაზდანი; ტბა - სევანი. პროვინციები შედგება საქალაქო და სასოფლო კრებებისგან. გუბერნატორები (მაზრპეტები) ინიშნებიან და თავისუფლდებიან მთავრობის მიერ.
1991 წლის 21 სექტემბერს სომხეთმა საბჭოთა კავშირისგან დამოუკიდებლობა გამოაცხადა. 1991 წლის 17 ოქტომბერს სომხეთში პირველი საპრეზიდენტო არჩევნები ჩატარდა, რომელშიც ლევონ ტერ-პეტროსიანმა ხმათა 83 %-ით გაიმარჯვა.
1988 წლიდან ჩართულია სერიოზულ კონფლიქტში აზერბაიჯანთან მთიანი ყარაბაღის გამო. 1992 წლიდან დსთ-ს წევრია.
ქვეყანა ადმინისტრაციულად იყოფა 11 ოლქად (მარზი). 10 მარზი + დედაქალაქი, რომელსაც ასევე მარზის სტატუსი აქვს.
ქვეყანას აქვს ოქროს მცირე რეზერვი, სპილენძის, მოლიბდენის, თუთიის, ალუმინის რესურსები. საექსპორტოდ აწარმოებენ ქიმიკატებს, კვების პროდუქტებს, მანქანათმშენებლობის პროდუქციას. ეროვნული ვალუტა სომხური დრამია (AMD). მნიშვნელოვანი კურორტები: არზნი, დილიჟანი, წახკაძორი, სევანი, ჯერმუკი.
ვიქსიკონში | |
ვიკისაწყობში |
This article uses material from the Wikipedia ქართული article სომხეთი, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). შინაარსი წარმოდგენილია შემდეგი ლიცენზიით (თუ სხვა არ არის მითითებული): CC BY-SA 4.0. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki ქართული (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.