Ֆութպոլ Ոտնագնդակ

Ֆութպոլը կը խաղան բնական կամ արհեստական խոտածածկ դաշտի մը մէջ։ Խաղադաշտը նշանագծուած ուղղանկիւն հրապարակ է։ Դաշտի մը առաւելագոյն երկարութիւնը պէտք է ըլլայ 109.88 մեթր, իսկ առաւելագոյն լայնութիւնը՝ 90.728 մեթր։ Երբեմն պաշտօնական խաղերուն համար կ'օգտագործեն 100-100 X69-75 մեթր չափի դաշտ։ Աշխարհի ամենամեծ Ֆութպոլային մարզադաշտը Մայ Դայ Ստատիոնն է, Հիւսիսային Քորէայի մէջ, ուր կրնայ գտնուիլ մինչեւ 150,000 հանդիսատես։

ԺԹ. դարուն սկիզբ առած է ոտնագնդակի խաղը՝ Անգլիայէն: Անցեալին, ոտնագնդակի խաղերը կը տարբերէին այսօրուան խաղերէն:

• Խումբով խաղալու սկսած են 3000 տարի առաջ, սակայն գնդակի փոխարէն օգտագործած են քարը:
• Խաղը տարածած են ազդէքները:
• Սկզբնական շրջանին գնդակը կը խորհրդանշէր արեւը:
• Պարտուող խումբին խմբապետը կը զոհաբերէին աստուածներուն:
• Գնդակին ոտքով հարուածելու սկսած են Չինաստանի մէջ, երկրորդ եւ երրորդ դարերէն սկսեալ: Այդ օրերուն, խաղը կը կոչէին «Քուճու» եւ կը խաղային քառակուսի դաշտի մը մէջ:
• Աւելի ուշ, Ճափոնի մէջ, քիչ մը տարբեր ձեւ որդեգրելով, խաղը կոչած են «Քեմարի»:

Խումբերու Կազմութիւն

• Օրինաւոր խումբեր սկսած են կազմուիլ ԺԵ. դարէն սկսեալ, առանց որեւէ պաշտօնական ճանաչումի:
• Ըստ կարգ մը պատմաբաններու, առաջին խումբը հիմնուած է Էտինպուրկի մէջ, 1824-ին «Foot Ball» անունով:
• ԺԹ. դարուն, խումբերը կը կազմուէին շրջանաւարտ  դպրոցականներու կողմէ:
• Շրջանաւարտներու առաջին  խումբը կազմուած է Շեֆիլտի մէջ, 1855-ին:
• Ամէնէն հին եւ պաշտօնական խումբը Notts County-ն է, որ մինչեւ օրս կը գոյատեւէ:

Առաջին Մրցաշարքեր

• Առաջին մրցաշարքը տեղի ունեցած է 1871-ին, Football Association Challenge Cup (FACUP) անունով:

Յաջորդ տարին, առաջին անգամ ըլլալով, մրցակցած են երկու տարբեր երկիրներ՝ Անգլիան եւ Սքոթլանտան, 4000 համակիրներու ներկայութեամբ:Խաղը վերջ գտած է 0-0 արդիւնքով:

• 1883-ին տեղի ունեցած է առաջին պաշտօնական մրցաշարքը, որուն մասնակցած են՝ Անգլիան, Սքոթլանտան, Իրլանտան եւ Կալեսը (Wales):
• Ոտնագնդակի խաղը երկար ատեն սահմանափակուած է Անգլիոյ մէջ: Աւելի ուշ տարածուած է եւրոպական միւս երկիրներէն ներս:
• Եւրոպայէն դուրս, առաջին խաղը տեղի ունեցած է Արժանթինի մէջ, 1867-ին, սակայն խաղացողները դարձեալ անգլիացիներ էին:
• ՖԻՖԱ-ն (Ֆութպոլի միջազգային կազմակերպութիւնը) հիմնուած է 1904-ին, որ ստորագրուած է հետեւեալ երկիրներուն ներկայացուցիչներուն կողմէ՝ Ֆրանսա, Պելճիքա, Տենմարք, Հոլանտա, Սպանիա, Շուէտ եւ Զուիցերիա: Սկզբնական շրջանին, Անգլիա մաս չէ կազմած այս կազմակերպութեան, այն համոզումով, որ ինք եղած է այս խաղը հնարողը, սակայն յաջորդ տարին անդամակցած է:
• Անգլիա, մինչեւ 1950 թուական, ՄՈՆՏԻԱԼ-ի խաղերուն չէ մասնակցած:
• Աւելի ուշ, զանազան երկիրներու միջեւ բարեկամական խաղեր տեղի ունեցած են, որոնց հիման վրայ սկսած են մրցաշարքեր կազմակերպուիլ, խաղերու ոճին վրայ հիմնուելով:
• Երբ Լոնտոն 1908-ին հիւրընկալած է Ողիմպիական խաղերը, Ոտնագնդակի խաղն ալ ներառուած է այդ խաղերուն մէջ:
• FIFA World Cup, ՄՈՆՏԻԱԼ-ի ոտնագնդակի միջազգային խաղերը առաջին անգամ տեղի ունեցած են 1930-ին:
• Այդ օրերուն Ողիմպիական ոտնագնդակի խաղը համարուած է ազնուական:
• Իգական սեռը սկսած է ոտնագնդակ խաղալ 1996-էն սկսեալ:

Խաղին օրէնքները

Գնդակին շրջագիծը 680-711 մմ. է, եւ զանգուածը՝ 396-453 կր., իսկ դարպասին բարձրութիւնը 2,44 մ. է եւ լայնութիւնը՝ 7,32 մ.։

Խաղին օրէնքները՝

• Արգիլուած է ոտքով հարուածել կամ հրել մրցակիցը։

• Արգիլուած է իրարու ձեռքով փոխանցել եւ գնդակին խաղի ընթացքին, առանց որեւէ պատճառի։

• Խաղցողներուն արգիլուած է հագուիլ մեխեր, երկաթի թիթեղներու կամ պինդ ռետինէ կօշիկներ՝ կօշիկներուն մէջ կամ կօշիկներուն վրայ։

• Առանձին ֆութպոլային խաղը բաղկացած է երկու կիսախաղերէ, իւրաքանչիւրը՝ 45 վայրկեան։ կիսախաղերուն միջեւ կայ 15 վայրկեանի դադար մը։
• Խաղը կը նեառէ երկու կողմերու խումբերը՝ իւրաքանչիւրը ընդգրկելով 11 խաղացող։