Ներսես Դ Կլայեցի: հայ եպիսկոպոս և գրող

Ծնվել է Հայոց Միջագետքի Տլուք գավառի Ծովք (բերդ) դղյակում, հոր՝ իշխան Ապիրատ Պահլավունու ազնվական ընտանիքում։ Ներսես Շնորհալին Գրիգոր Մագիստրոս Պահլավունու ծոռն է և Գրիգոր Գ (Փոքր Վկայասեր) Պահլավունու կրտսեր եղբայրը։ Իր ժամանակի ամենակրթված մարդկանցից մեկն է եղել։ Ստացել է հիմնավոր կրթություն Կարմիր վանքի դպրոցում՝ եպիսկոպոս Ստեփանոս Մանուկի մոտ։

1166 թվականից Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս։ Վախճանվել է 1173 թվականի օգոստոսի 13-ին, Հռոմկլայում։ Թաղվել է Հռոմկլա ամրոցում։ Հայ եկեղեցին նրան դասել է սրբերի շարքը և նրա հիշատակը նշվում է ամեն տարի Թարգմանչաց տոնին։

• Յիսուս որդի, Ամստերդամ, 1661, 616 էջ։
• Հաւատով խոստովանիմ, ա. տ. եւ թ., 44 էջ։
• Յիսուս որդի, Կ. Պոլիս, 1746, 432 էջ։
• Յիսուս որդի, Կ. Պոլիս, 1746, 484 էջ։
• Յիսուս որդի, Սանկտ Պետերբուրգ, 1785, 440 էջ։
• Ընդհանրական, Սանկտ Պետերբուրգ, 1788, 336 էջ։
• Հաւատով խոստովանիմ, Վենետիկ, 1815, 172 էջ։
• Գիրք, որ կոչի Յիսուս որդի, Կ. Պոլիս, 1824, 108 էջ։
• Թուղթ ընդհանրական, Կ. Պոլիս, 1825, 233 էջ։
• Մեկնութիւն սուրբ Ավետարանին, որ ըստ Մատթէոսի, Կ. Պոլիս, 1825, 658 էջ։
• Ողբ Եդեսիոյ, Փարիզ, 1827, 112 էջ։
• Ողբ Եդեսիոյ, Տփղիս, 1829, 112 էջ։
• Բանք չափաւ, Վենետիկ, 1830, 621 էջ։
• Թուղթ ընդհանրական, Վենետիկ, 1830, 84 էջ։
• Հռչակաւոր աղոթք, Մոսկուա, 1830, 112 էջ։
• Ժամագիրք Հայաստանեայց եկեղեցիոյ, Կ. Պոլիս, 1833, 597 էջ։
• Նամականի, Վենետիկ, 1838, 332 էջ։
• Ժամագիրք Հայաստանեայց եկեղեցիոյ, Կ. Պոլիս, 1849, 649 էջ։
• Ժամագիրք Հայաստանեայց եկեղեցիոյ, Վաղարշապատ, 1853, 452 էջ։
• Ընդհանրական թուղթք, Կ. Պոլիս, 1853, 152 էջ։
• Սրբոյն Ներսէս Շնորհալիոյ պատմութիւն վարուց, Վենետիկ, 1854, 88 էջ։
• Ժամագիրք Հայաստանեայց եկեղեցիոյ, Կ. Պոլիս, 1856, 649 էջ։
• Ժամագիրք Հայաստանեայց եկեղեցիոյ, Կ. Պոլիս, 1861, 652 էջ։
• Թուղթ ընդհանրական, Էջմիածին, 1865, 498 էջ։
• Թուղթ ընդհանրական, Երուսաղէմ, 1871, 336 էջ։
• Թուղթք, Վենետիկ, 1873, 332 էջ։
• Ժամագիրք Հայաստանեայց եկեղեցիոյ, Երուսաղէմ, 1881, 680 էջ։
• Ժամագիրք Հայաստանեայց եկեղեցիոյ, Վաղարշապատ, 1892, 792 էջ։
• Հաւատով խոստովանիմ, Վենետիկ, 1923, 52 էջ։
• Բանք չափաւ, Վենետիկ, 1928, 676 էջ։
• Ժամագիրք Հայաստանեայց եկեղեցիոյ, Երուսաղէմ, 1955, 736 էջ։
• Հաւատով խոստովանիմ, Հալէպ, 1961, 32 էջ։
• Յաղագս երկնի եւ զարդուց նորա (Հանելուկներ։ Ողբ Եդեսիոյ), Երևան, 1968, 112 էջ։
• Ընդհանրական թուղթք, Իսթանպուլ, 1973, 93 էջ։
• Ողբ Եդեսիոյ, Երեւան, 1973, 168 էջ։
• Յիսուս որդի, ա. տ., 1974, 80 էջ։
• Թուղթ ընդհանրական, Անթիլիաս, 1977, 132 էջ։
• Հոդվածների ժողովածու, Երևան, 1977, 228 էջ։
• Հաւատով խոստովանիմ, Պէյրութ, 1979, 32 էջ։
• Վիպասանութիւն (պոեմ), Երեւան, 1981, 164 էջ։
• Եդեսիայի ողբը։ Տաղեր, Երևան, 1982, 216 էջ։
• Առաւօտ լուսոյ, Նիւ Եորք, 1983, 92 էջ։
• Հաւատով խոստովանիմ, Թորոնթօ, 1985, 48 էջ։
• Ժամագիրք Հայաստանեայց եկեղեցիոյ, Նիւ Եորք, 1986, 736 էջ։
• Տաղեր և գանձեր, Երևան, 1987, 448 էջ։
• Թուղթ ընդհանրական, Երևան, 1991, 126 էջ։
• Հաւատով խոստովանիմ, Նիւ Եորք, 1991, 24 էջ։
• Հիսուս որդի, Երևան, 1991, 224 էջ։
• Թուղթ ընդհանրական, Երեւան, 1995, 176 էջ։
• Հաւատով խոստովանիմ, Թեհրան, 2000, 33 էջ։
• Հավատով խոստովանում եմ, Երևան, 2003, 32 էջ։
• Տաղեր և շարականներ, Երևան, 2003, 44 էջ։
• Առավոտ լուսո (շարականներ), Երևան, 2007, 74 էջ։
• Հաւատով խոստովանիմ, Ստամպուլ, 2008, 144 էջ։
• Մեկնություն Մատթեոսի Ավետարանի, Էջմիածին, 2008, 300 էջ։
• Թուղթ ընդհանրական, Երեւան, 2009, 224 էջ։
• Հաւատով խոստովանիմ, Անթիլիաս, 2009, 550 էջ։
• Հաւատով խոստովանիմ, Էջմիածին, 2009, 56 էջ։
• Հաւատով խոստովանիմ, Բրբանք, 2011, 64 էջ։
• Նամականի, Էջմիածին, 2011, 320 էջ։
• Ժամերգեր, Երևան, 2012, 252 էջ։
• Հաւատով խոստովանիմ, Անթիլիաս, 2012, 24 էջ։
• Հաւատով խոստովանիմ, Երեւան, 2012, 32 էջ։
• Հավատով խոստովանում եմ, Երևան, 2012, 608 էջ։
• Հաւատով խոստովանիմ, Երեւան, 2013, 598 էջ։
• Հիսուս որդի, Երևան, 2013, 220 էջ։
• Հաւատով խոստովանիմ, Էջմիածին, 2015, 55 էջ։

• Ղևոնդ Ալիշան, Շնորհալի և պարագայ իւր, Վենետիկ, 1873։
• Գրիգոր Հակոբյան, Ներսես Շնորհալի, Երևան, ՀՍՍՀ ԳԱ, 1964, 298 էջ։
• Գրիգոր Հակոբյան, Ներսես Շնորհալի (բնագրեր), Երևան, «Հայաստան», 1969, 220 էջ։
• Նիկոլ Թահմիզյան, Ներսես Շնորհալին երգահան և երաժիշտ, Երևան, 1973։
• «Ներսես Շնորհալի», հոդվածների ժողովածու, Երևան, 1977։