Երիցուկ: բույսերի ցեղ

Արմատն առանցքային է, բարակ, ճյուղավորված։ Ցողունը ուղղաձիգ է կամ վեր սլացող, բարակ, ճյուղավոր։ Տերևները դասավորված են հերթադիր, նստած, երկակի կամ եռակի փետրավոր, կտրտված բարակ, նեղ հատվածներով։Այն ունի մինչև 60 սմ բարձրություն։ Ծաղկային զամբյուղիկները խոշոր չեն, նստած են ցողունի գագաթներին և երկար ծաղկակիրների ճյուղերին։ Ծաղկազամբյուղի եզրային ծաղիկները վարսանդավոր են (իգական), լեզվակավոր, սպիտակ գույնի։ Ծաղկազամբյուղի ներքին ծաղիկները ոսկեդեղնավուն են, երկսեռ, ձագարա-խողովակաձև։ Ծաղկակիրը երկարակոնաձև է, ներսում դատարկ, մերկ, ծաղկման վերջում երկարում է։ Նրա պտուղը կորացած, հիմքում սեղմված, եռկողանի, գորշ կանաչավուն գույնի սերմիկ է։ Բույսի բոլոր օրգաններն ունեն ուժեղ բուրումնավետ հոտ։ Պտուղները սկսում են հասունանալ հուլիս ամսին։ Բազմանում է սերմերով։

Հին ժամանակներից մինչ մեր օրերն ամպագույն երիցուկը (լատին․՝ Chamomilla recutita) համարվել է հավատի, հույսի, սիրո խորհրդանիշ։

 

 

 

Բույսը պարունակում է սալիցիլաթթու, ասկորբինաթթու, դառնահամ նյութեր, ֆիտոստերին, դաբաղանյութեր, խոլին, եթերայուղ (մինչև 0,85%), որի կազմում կան մոտ 40 տարբեր տարրեր, այդ թվում խամազուլեն, բիսաբոլոլ և նրա օքսիդները, էն-ին-բիցիկլո եթերներ և այլն։ Ինչպես նաև՝ ստեարինային թթուների գլիցերիդներ, ֆլավոնային գլիկոզիդ, ումբելլիֆերոն, դիօքսիկումարին, շաքար, մոմ, յուղեր՝ լինոլեային, պալմիտինային, օլեինային։

Ծաղկաբույլերը պարունակում են մոխիր՝ 10,57%, մակրոէլեմենտներ (մգ/գ)`

• K - 41,80, Ca - 8,30; Mn - 3,10; Fe - 0,30
• միկրոէլեմենտներ` Mg - 0,29, Cu - 0,78, Zn - 0,80, Co - 0,16; Cr - 0,09 և այլն
• Չի հայտնաբերված՝ Mo, Cd, Li, Au, Ag, Br.
• Խտացված ձևով կան՝ Zn, Cu, Se։

Բժշկությունում

Ունի բազմաթիվ բուժիչ հատկություններ։ Ծաղիկները։ Թուրմ (ներքին). ստամոքս-աղիքային տրակտի հիվանդությունների, լյարդի և լեղուղիների հիվանդությունների, փքանքի (մեթեորիզմ), ստամոքսի կծկումների (սպազմ) ժամանակ։ Հոգնաների ձևով. կոլիտների և թութքի ժամանակ։

Ողողումների ձևով. լնդերի, բերանի խոռոչի լորձաթաղանթի բորբոքումների ժամանակ, անգինաների դեպքում։

Թրջոցների ձևով. էկզեմայի, խոցերի, թարախաբշտերի, ռենտգենյան ճառագայթներից այրվածքների ժամանակ։

Տաք թրջոցների ձևով. ռևմատիզմի, պոդագրայի, արթրիտների, վնասվածքների ժամանակ։

Փոշին՝ ժողովրդական բժշկության մեջ. միգրենի դեպքում

Կոսմետիկ միջոց

Մտնում է բազմաթիվ կոսմետիկ նյութերի և պատրաստուկների կազմի մեջ։

Տաքսոնոմիա

 

 

 

 

Երիցուկի ամենատարածված տեսակը

• Դեղատնային երիցուկ (Matricaria chamomilla, հոմանիշ Matricaria recutita) տեսակն է։

Հայաստանում հիմնականում հանդիպում է՝

• հոտավետ երիցուկ (լատին․՝ Matricaria discoidea) տեսակը, որը ոչ բուրումնավետ է, սակայն ծաղկաբույլերը բաղկացած են միայն դեղնականաչավուն խողովակաձև ծաղիկներից, իսկ սպիտակ ճառագայթաձև ծաղիկները բացակայում են։ Այս տեսակի հայրենիքը Խաղաղ օվկիանոսի մերձափնյա շրջաններն են, որտեղ բույսն աճում է Ալյասկայից մինչև Մեքսիկա։ Բույսը տարածված է նաև Ասիայի հյուսիսարևելյան շրջաններում։

Ըստ ժամանակակից տվյալների դասը ընդգրկում է 25 կենսաբանական տեսակներ.

• Matricaria aserbaidshanica Rauschert — Երիցուկ ադրբեջանական
• Matricaria aurea (Loefl.) Sch.Bip. — երիցուկ ոսկեգույն
  • [syn. Chamomilla aurea (Loefl.) Gay ex Coss. & Kralik]
  • [syn. Cotula aurea Loefl.]
• Matricaria australis (Pobed.) Rauschert — երիցուկ հարավային
• Matricaria brachyglossa Benth. & Hook.f.
• Matricaria breviradiata (Ledeb.) Rauschert
• Matricaria chamomilla L. — երիցուկ аптечная, կամ երիցուկ դեղատնային
  • [syn. Chamomilla recutita (L.) Rauschert — երիցուկ սովորական]
  • [syn. Matricaria recutita L.]
• Matricaria courrantia DC.
• Matricaria decipiens (Fisch. & C.A.Mey.) K.Koch
• Matricaria discoidea DC. — երիցուկ կանաչ
• Matricaria elongata (DC.) Hand.-Mazz.
• Matricaria grossheimii Rauschert
• Matricaria hookeri (Sch.Bip.) Czerep.
  • [syn. Tripleurospermum hookeri Sch.Bip.]
• Matricaria karjaginii Rauschert
• Matricaria lasiocarpa Boiss.
• Matricaria matricarioides (Less.) Porter
  • [syn. Matricaria suaveolens (Pursh) Buchenau]
• Matricaria occidentalis Greene
• {{bt-latarm|Matricaria rupestris|aut=Rauschert|}
• Matricaria sevanensis (Manden.) Rauschert
• Matricaria suaveolens W.D.J.Koch
• Matricaria subpolaris (Pobed.) Holub
  • [syn. Tripleurospermum subpolare Pobed.]
• Matricaria szowitzii (DC.) Rauschert
• Matricaria tchihatchewii (Boiss.) Voss
• Matricaria tetragonosperma (F.Schmidt) Hara & Kitam.
• Matricaria transcaucasica (Manden.) Rauschert
• Matricaria tzvelevii Pobed.