Օրադյա

Կրիշանա շրջանի կենտրոնը, Բիհորի շրջանի վարչական կենտրոնը։ Քաղաքը գտնվում է Հունգարիայի սահմանի մոտ, Միջինդանուբյան դաշտավայրում, Կրիշլ-Ռեփիդ գետի հովտում (ռում. Crişul Repede, հունգ. Sebes-Körös — Шебеш-Кёрёш)։

Կլիմա

Ջերմաստիճանի և տեղումների տարեկան միջին ցուցանիշները Օրադյաում
Ամիս	հունվ	փետ	մարտ	ապր	մայ	հուն	հուլ	օգոս	սեպ	հոկ	նոյ	դեկ
միջին առավելագույնը (°C)	−5,2	−2,7	10,3	1,0	5,5	10,1	12,9	14,2	13,9	10,8	5,9	1,9
միջին ջերմաստիճանը (°C)	1,4	4,7	10,7	16,9	22,1	24,9	27,1	26,8	23,0	17,1	9,3	3,4
բացարձակ նվազագույնը (°C)	39,5	30,3	36,5	44,9	63,4	90,5	69,1	55,2	39,9	37,9	46,6	49,4

Առաջին անգամ Օրադիան հիշատակվել է լատիներեն Վարադինում անվանումով (լատ. Varadinum))՝ 1113 թվականին։ Օրադիի ամրոցը, որի ավերակները գոյատևել են մինչ օրս, 1241 թվականին առաջին անգամ հիշատակվել է մոնղոլ-թաթարների պաշտպանության նախապատրաստման կապակցությամբ։ Սակայն XVI դարում բնակավայրը վերածվեց քաղաքի։

1700-ական թվականներին Վիենային ճարտարագետ Ֆրանց Անտոն Հիլբրանդտը նախագծեց քաղաքի շենքերը բարոկկո ոճով։ 1752 թվականից քաղաքում կառուցվել են բազմաթիվ շենքեր, այդ թվում՝ Հռոմի կաթոլիկ տաճարը, Եպիսկոպոսի պալատը, Քրիսի (Muzeul Ţurii Crişurilor) թանգարանը։

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ավարտին քաղաքը ազատագրվել է՝ 1944 թվականի հոկտեմբերի 12-ին, Դեբրեքենում գործող 2-րդ զինված ուժերի զորքերի կողմից։

Օրադյանը վաղուց եղել է Ռումինիայի ամենաբարգավաճ քաղաքներից մեկը, հիմնականում հունգարական սահմանի մոտ գտնվելու պատճառով, քաղաքը դարձել է Արևմտյան Եվրոպայի դարպասը։

Գործազրկության մակարդակը քաղաքում կազմում է մոտ 6%, ինչը մի փոքր ավելի ցածր է քան Ռումինիայի ցուցանիշը, բայց ավելի բարձր է քան Բիհոր թաղամասի ցուցանիշը(2%)։ Օրադյան ներկայումս Բիհորի նահանգում արտադրում է արդյունաբերական արտադրանքի մոտ 63%-ը, որը կազմում է շրջանի բնակչության մոտ 34,5%-ը։ Հիմնական արդյունաբերության ճյուղերն են կահույքի, տեքստիլ, կոշկեղենի և սննդի արդյունաբերությունները։

Քաղաքում կա երեք տրամվայի և մի քանի ավտոբուսային երթուղիներ։ Երեք երկաթուղային կայարան։

• 1910: 69 000 (ռումինացիներ՝ 5,6 %, հունգարացիներ՝: 91,1 %)
• 1920: 72 000 (ռումինացիներ՝ 5%, հունգարացիներ՝ 92%)
• 1930: 90 000 (ռումինացիներ՝ 25%, հունգարացիներ՝ 67%)
• 1966: 122 634 (ռումինացիներ՝ 46%, հունգարացիներ՝ 52%)
• 1977: 170 531 (ռումինացիներ՝ 53%, հունգարացիներ՝ 45%)
• 1992: 222 741 (ռումինացիներ՝ 64%, հունգարացիներ՝ 34%)

Քաղաքի հնագույն թաղամասերը հիմնականում կառուցվել են ավստրո-հունգարական կայսրության դարաշրջանում` բարոկկո ոճով։ Քաղաքի ծայրամասերի շենքերը կառուցվել են կոմունիզմի ժամանակներին։

2002 թվականին վերականգնվել են բազմաթիվ պատմական շենքեր։

•   Դեբրեցեն, Հունգարիա
•   Կոսլադա, Իսպանիա
•   Կոշիցե, Սլովակիա
•   Մանտովա, Իտալիա
•   Սեյրա, Ֆրանսիա
•   Գիվաթաիմ, Իզրաել
•   Իվանո-Ֆրանկովսկ, Ուկրաինա
•   Լինչոպինգ, Շվեդիա