Մազանդարան: նահանգ Իրանում

Մազանդարան օսթան; պարս.՝ استان مازندران
Երկիր	Իրան
Կարգավիճակ	օսթան (նահանգ)
Մտնում է	Իրան
Վարչկենտրոն	Սարի
Բնակչություն	▲3 283 582 մարդ (2016)
Տարածք	23 842 կմ²
Սահմանակցում է	Գոլեստան, Ալբորզի նահանգ և Գիլան
Ժամային գոտի	UTC+3:30, UTC+4:30 և IRDT?
ISO 3166-2 կոդ	IR-02
	ostan-mz.ir
	Մազանդարան Վիքիպահեստում

Մազանդարանը 1950 թվականի Իրանի վարչական ռեֆորմների արդյունքում ձևավորված 10 օսթաններից մեկն է։ Հետագայում Մազանդարանից անջատվել են Մարքազի և Սեմնան օսթանները, 1997 թվականին՝ Գոլեստանը։ 2014 թվականից օսթանը մասն է կազմում Իրանի 1-ին տարածաշրջանի, որի կենտրոնն է Թեհրանը։

Պատմություն

529-536 թվականներին Մազանդարանը ղեկավարում էր սասանյան արքայազն Քավուսը (Քեյ-Քավուս), Քավադի որդին, գովաբանված «Շահ-Նամե»-ում։ Ֆիրդուսին Մազանդարանը նկարագրում է որպես հրեշների երկիր, որը դժվարությամբ նվաճում է Քեյ-Քավուսը, ում և օգնության է գալիս իրանական հերոս Ռուստամը։

Ռուսաստանի համար հաջող ռուս-պարսակական պատերազմից հետո 1723 թվականի սեպտեմբերի 12-ին Մազանդարանը հանձնվեց Ռուսաստանին։ Ռուս-թուրքական 1735-1739 թվականների պատերազմի ավարտին տարածաշրջանը վերադարձվեց Պարսկաստանին՝ Թուրքիայի դեմ դաշինք ձևավորելու նպատակով։

Բնակչություն

2006 թվականի մարդահամարի տվյալներով օսթանի բնակչությունը կազմում էր 2 893 087 մարդ` 783 169 տնային տնտեսություններում։ 2011 թվականի մարդահամարը հաշվառել էր 3 073 943 մարդ, որոնք ապրում էին 931 007 տնտեսություններում։ Ըստ վերջին` 2016 թվականի մարդահամարի տվյալների` բնակչությունը կազմում էր արդեն 3 283 582 մարդ` 1 084 798 տնտեսություններում։

2016 թվականի դրությամբ օսթանի քաղաքային բնակչությունը կազմում էր 1 897 238 մարդ կամ ընդհանուր բնակչության 57,8%-ը։ Մազանդարանի խոշոր քաղաքները և դրանց բնակչության փոփոխությունը ժամանակի ընթացքում ներկայացված է ստորև բերված աղյուսակում։

Մազանդարանի քաղաքների բնակչությունը
Քաղաք	Բնակ. 1996	Բնակ. 2006	Բնակ. 2011	Բնակ. 2016
Սարի	195 882	261 293	296 417	309 820
Բաբոլ	158 346	198 636	219 467	250 217
Ամոլ	159 092	197 470	219 915	237 528
Ղաեմշահր	143 286	174 246	196 050	204 953
Բեհշահր	72 067	83 537	89 251	94 702
Չալուս	41 345	44 618	47 881	65 196
Նեկա	35 208	46 152	50 680	60 991
Բաբոլսեր	38 644	47 872	50 477	59 966
Թոնքաբոն	33 650	43 128	45 338	55 434
Նոուշահր	35,133	40 578	43 378	49 403

Բնակիչները հիմնականում մազանդարանցիներ և գիլանցիներ են, ինչպես նաև պարսիկներ, թալիշներ։

Վարչական բաժանում

Մազանդարան օսթանը բաժանված է 22 շահրեստանների (գավառների).

Մազանդարան օսթանի շահրեստանները
Շահրեստան	Բնակ. 2006	Բնակ. 2011	Բնակ. 2016	Վարչ. կենտրոն
Աբասաբադ շահրեստան¹	—	47 591	52 832	Աբասաբադ
Ամոլ շահրեստան	343 747	370 774	401 639	Ամոլ
Բաբոլ շահրեստան	464 538	495 472	531 930	Բաբոլ
Բաբոլսեր շահրեստան	172 600	124 323	135 191	Բաբոլսեր
Բեհշահր շահրեստան	154 957	155 247	168 769	Բեհշահր
Գալուգահ շահրեստան	39 450	38 847	40 078	Գալուգահ
Թոնքաբոն շահրեստան	193,428	153,940	166,132	Թոնքաբոն
Հյուսիսային Սավադքուհ շահրեստան²	—	—	24 834	Շիրգահ
Ղաեմշահր շահրեստան	293 721	320 741	309 199	Ղաեմշահր
Մահմուդաբադ շահրեստան	90 054	96 019	98 407	Մահմուդաբադ
Միանդորուդ շահրեստան³	—	55 776	55 053	Սուրաք
Նեկա շահրեստան	104 753	111 944	119 511	Նեկա
Նոուշահր շահրեստան	116 334	128 647	138 913	Նոուշահր
Նուռ շահրեստան	104 807	109 281	121 531	Նուռ
Չալուս շահրեստան	119 559	122 736	116 542	Չալուս
Ջույբար շահրեստան	70 204	73 554	77 576	Ջույբար
Ռամսար շահրեստան	67 675	68 323	74 179	Ռամսար
Սավադքուհ շահրեստան	66 430	64 378	43 913	Փոլ Սեֆիդ
Սարի շահրեստան	490 830	478 370	504 298	Սարի
Սիմորղ շահրեստան⁴	—	—	19 376	Քիաքոլա
Քելարդաշտ շահրեստան⁵	—	—	23 648	Քելարդաշտ
Ֆերեդունքենար շահրեստան⁶	—	57 980	60 031	Ֆերեդունքենար
Ընդհանուր	2 893 087	3 073 943	3 283 582
¹Առանձնացվել է Թոնքաբոն շահրեստանից ²Առանձնացվել է Սավադքուհ շահրեստանից ³Առանձնացվել է Սարի շահրեստանից ⁴Առանձնացվել է Ղայեմշեհր շահրեստանից ⁵Առանձնացվել է Չալուս շահրեստանից ⁶Առանձնացվել է Բաբոլսեր շահրեստանից

Տնտեսություն

Տնտեսության հիմնական ճյուղերն են՝ զբոսաշրջությունը, առևտուրը, տրանսպորտը, սննդի, տեքստիլ, ավտոմոբիլային, փայտամշակման, մետալուրգիական, ծխախոտի, թղթի արդյունաբերությունները, շինանյութերի արտադրությունը, էներգետիկան, գյուղատնտեսությունը (ցիտրուսային, բրինձ, թեյ, ծխախոտ, բամբակ, շաքարի ճակնդեղ, հլածուկ, ծաղիկներ, խնձոր, դեղձ, կիվի, վարունգ, սոխ, ելակ, մորի, բանան, պնդուկ, կենաֆ), ձկնորսությունը, լեռնահանքային երկաթի և ածխի արդյունահանումը։

Սարի քաղաքում հիմնավորված են փայտամշակման և թղթային «Սանայե Չուբ Կագազ» ընկերությունը, էլեկտրոտեխնիկական «Պիշրանեխ Էլեկտրոնիկս» ընկերությունը։ Ամոլ քաղաքում գտնվում է «Դեսա Դիզել» շարժիչների գործարանը ։ Բաբոլ քաղաքում գտնվում է ավտոմոբիլային «Իրան Հոդրո» / «Չերի Աուտոմոբայլ» գործարանը։ Նոուշեհր քաղաքում գտնվում է Ազատ տնտեսական գոտին, ավտոհավաք «ՄԱԶ» գործարանը։ Միյանդորուդ քաղաքում տեղակայված է ավտոմոբիլային «Սայպա» գործարանը։ Նեկա քաղաքում գտնվում է նավթային տերմինալը, «Շահիդ Սոլեյմի» ՋԷԿ-ը, նավաշինական «Սադրա» գործարանը։ Ամիրաբադ քաղաքում գտնվում է Ազատ տնտեսական գոտին, մետալուրգիական «Դեմավենդ» գործարանը։

Մազանդարան: Պատմություն, Բնակչություն, Վարչական բաժանում — Դեմավենդ լեռը ձմռանը

Կլիմա

Մազանդարանի կլիմայական պայմանները նպաստել են պատմական հուշարձանների պահպանմանը։ Բարենպաստ էկոլոգիական պայմանները, հաճելի և մեղմ մերձարևադարձային կլիման, գեղեցիկ բնական բնապատկերները և Թեհրանին մոտ գտնվելը գավառը դարձրել են Իրանի տուրիզմի հիմնական վայրերից մեկը։

Մշակույթում

Ֆիրդուսու «Շահնամե» էպոսում Մազանդարանը հզոր դևերի երկիր է։ Մեծագույն հերոս Ռոստամի 7 սխրանքները կատարվում են հենց Մազանդարան կատարած անհաջող արշավանքի արդյունքում դևերին գերի դարձած Քեյ-Քավուսի ազատագրման նպատակով նրա կատարած արշավանքի ժամանակ։

Հենրի Լայոն Օլդիի «Ես ինքս կվերցնեմ» վեպում Մազանդարանը դևերի երկիր է։

Գաստոն Լեռուի «Օպերայի ուրվականը» վեպում Մազանդարանն այն վայրն է, ուր գլխավոր հերոսը ապրել է իր կյանքի մեծ մասը։

«Hikari no Valusia ~What a Beautiful Hopes~»վիզուալ վեպում (ճապ.՝ 白光のヴァルーシア～What a beautiful hopes～) Մազանդարանը շրջան է բերդի արևելյան մասում։

Տեսարժան վայրեր

Սարի քաղաքում գտնվում են Աբբասի և Եղիայի դամբարանները, Իմամ-Սաջադ, Հաջ Մուստաֆա Խան և Ռեզա Խան մզկիթները, ժամացույցներով աշտարակը, մերձակայքում՝ Հուտտոյի և Կամարբանդի քարանձավները, Դաշտ-է նազ ազգային պարկը։ Ռամսար քաղաքում գտնվում են Փահլևիների պալատը, հնագույն հյուրանոցներ և ազնվականության առանձնատներ։ Բաբոլ քաղաքում են գտնվում Սեֆյանների պալատի ավերակները և տեղի պատմության թանգարանը։ Ղայեմշեհր քաղաքում է գտնում Հեստպոլ կամուրջը։

Ամոլ քաղաքում գտնվում է Միր Հեյդար Ամոլի դամբարանը, Ամոլի շուրջ՝ Դեմավենդ հրաբուխը, Լար լիճը և ջրապատնեշը, Շահանդաշը գյուղի մոտ՝ ջրվեժը և Մալեք- Բահման ամրոցը։ Բեհշահր քաղաքում գտնվում է Սեֆյան դարաշրջանի այգին, մերձակայքում՝ Միանկալե թերակղզում՝ թռչնային արգելոցը և Աբբաս-Աբադ լիճը։ Սավադկուխ քաղաքի շուրջ գտնվում են Ռավատսար, Կանգելու, Հասան-Բուր, Մազիյար և Չեխել-Դար ամրոցները, Վերեսկ կամուրջը և Ուրիմ-Ռուդբար եկեղեցին։

Նոուշեհր քաղաքում գտնվում են Փահլևիների պալատը և ազնվականների հնագույն առանձնատները, մերձակայքում՝ Սիսանգան ազգային պարկը և Ավիդար լիճը։ Տոնեկաբոն քաղաքի մոտ գտնվում է Վալաշտ լիճը։ Գավառներում կան բնական տեռասներ և տաք հանքային աղբյուրներ (Բադաբ-է-Սուրտ)։

Ծանոթագրություններ

Արտաքին հղումներ

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մազանդարան» հոդվածին։

This article uses material from the Wikipedia Հայերեն article Մազանդարան, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Բովանդակությունը թողարկված է CC BY-SA 4.0 թույլատրագրով, եթե այլ բան նշված չէ։ Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Հայերեն (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.