Wuhlikowy Monoksid
Wuhlikowy monoksid (chemiska formula: CO) je (pod normalnych wuměnjenjach) bjezbarbny, njewonjaty płun.
Wón je tróšku ćeši hač powětr, ale ma samsnu molekularnu wahu kaž dusyk. Skapalnjuje so při temperaturje wot -192 °C (81 K) při atmosferiskim ćišću a stwjerdnje při temperaturje wot -205 °C (68 K), a we wodźe lědma so pušće.
Zapalo, pali z módrojtym płomjenju k wuhlikowemu dioksidej.
2 CO + O2 -> 2 CO2
Wón je dobre redukowadło, wužiwany we metalurgiji. W organometaliskej chemiji wuhlikowy monoksid funguje kaž ligand na př. k metalam kaž rodium, wolfram a wjele druhe.
Za ludźi a zwěrjata je wuhlikowy monoksid smjertny jěd, dokelž so zwjazuje k hemoglobinej wo wjele sylnišo hač přaty kislik, a tak transport kislika w ćěle blokuje. To je strašnje jeli hdźe wo kachle złe wothladowane, dokelž njekompletne palenje palidło móže wuhlikowy monoksid twori. Nacisća su židow z nim zamordowali prjedy hač wužiwali wodźikowy cyanid.
 | Tutón zapisk wo chemiskej temje je hišće jara krótki. Móžeš pomhać jón dale wutwarjeć. K tomu stłóč horjeka na Wobdźěłać. Jeli eksistuje w druhej rěči hižo bóle wuwity zapisk ze samsnej temu, móžeš tež z tutoho přełožować. | Jeli ma zapisk wjace hač jedyn njedostatk, wužij prošu předłohu |
This article uses material from the Wikipedia Hornjoserbsce article Wuhlikowy monoksid, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Wobsah pod CC BY-SA 4.0 k dispoziciji steji, jeli njeje so hinak podało. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Hornjoserbsce (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.