Simon Brězan: Serbski germanist, awtor, redaktor, knježerstwowy direktor

januara 1958 w Budyšinje, † 15. apryla 1998 w Berlinje) bě serbski germanist, awtor, redaktor, knježerstwowy direktor a referatny nawoda sakskeho statneho ministerstwa za wědomosć a wuměłstwo.

Simon Brězan narodźi so 31. januara 1958 w Budyšinje jako jeničke dźěćo Jurja a Ludmile Brězanec. W lětach 1972–1976 wopyta Serbsku rozšěrjenu wyšu šulu w Małym Wjelkowje resp. Budyšinje, hdźež tež maturowaše. W lětach 1978–1983 studowaše germanistiku na Karla Marxowej uniwersiće w Lipsku, mj. dr. pola profesorow Clausa Trägera a Walfrieda Hartingera.

Po zakónčenju studija přistaji so wón w septembrje 1983 w Instituće za serbski ludospyt we wotrjedźe Kulturne a wuměłstwowe wědomosće. Po Jurju Młynku a Frycu Libje bě wón třeći Serb z literarnowědnym germanistiskim wukubłanjom na tutym skutkowanišću. Zaběraše so z němsko-serbskimi kulturnymi poćahami mjez 1750 a 1850. Swoju disertacija, kotruž zakitowaše w juniju 1988 w Lipsku, wěnowaše wón wliwej F. G. Klopstocka, J. G. Herdera, A. L. Schlözera a dalšich na Jurja Mjenja, jeho syna Rudolfa, Jana Hórčanskeho, Handrija Rušku, Michała Hilbjenca a předewšěm Handrija Zejlerja.

W leće 1986 přewza Simon Brězan redaktorstwo Lětopisneho rjadu D – Kultura a wuměłstwo. Wón wjedźeše tutón rjad, kiž přinoški k literaturje, hudźbje, tworjacemu wuměłstwu, dźiwadłu a filmowstwu wopřija, hač k poslednjemu šestemu čisłu w lěće 1991.

Po politiskim přewróće lěta 1989 bu wón 1990 do wědomostneje rady Instituta za serbski ludospyt woleny. Po rozpušćenju Akademije wědomosćow NDR wokoło lěta 1990/91 přinošowaše wón k dospołnemu wobnowjenju sorabistiskeho slědźenja. W tutym času angažowaše so tež politisce a přewza spočatk 1991 nawodnistwo referata za naležnosće Serbow w Sakskej statnej kencliji. Jako čłon załoženskeje komisije skutkowaše sobu na wutworjenju noweho Serbskeho instituta a přewza tež zastojnstwo předsydy Zwjazka serbskich wuměłcow. 1993 wuńdźe jeho disertacija Deutsche Aufklärung und sorbische nationale Wiedergeburt w knižnej formje jako štwórte čisło Spisow Serbskeho instituta.

Simon Brězan zemrě po dołhej chorosći w starobje 40 lět w Berlinskej chorowni. Wón bu na Chróšćanskim kěrchowje pochowany. Dietrich Šołta mjenowaše jeho w swojej žarowanskej narěči jako přeswědčeneho posrědkowarja mjez ludźimi a narodnosćemi. Simon Brězan zawostaji mandźelsku a tři dźěći.

Nastawki

• Einige Gedanken zur literarischen Forschungsproblematik: Deutsche Aufklärung – sorbische nationale Wiedergeburt, w: Lětopis, 1,1986, str. 90–92.
• Wo serbskej literaturje přichodneho lětstotka, w: Rozhlad, 38,1988 9, str. 279–281.
• To a tamne – štyri mysle k wuměłstwu, w: Nowa doba (19.03.1988), 42,1988 67.
• Trjeba je wjace konkretnosće : někotre aspekty literarneje kritiki – recensije l. 1988, w: Rozhlad, 39,1989 3, str. 74–77.
• Skalas Gedichte – Anspruch auf eine humanistische Welt : vor 100 Jahren wurde der sorbische Publizist geboren, w: Sächsische Zeitung (17.06.1989), 44,1989.
• Běchu-li wočakowanja přewysoke? w: Rozhlad, 40,1990 4, str. 117–118.
• Optimizm – što hewak, w: Rozhlad, 40,1990 5, str. 146–147.
• Slepo, Rowno, Klětno a što dale? w: Rozhlad, 40,1990 1, str. 21–22.
• Přemyslowanja k narodnemu w literaturje, w: Rozhlad, 40,1990 9, str. 259–261; 10. – str. 285–287.
• Die Sorben in Deutschland – ein Problem oder eine Farbe mehr? : Brief aus der Lausitz, w: Nordfriesland, 24,1991 95, str. 8.
• Der sorbische Dichter Ćišinski und „seine Insel“ Helgoland, w: Friesen und Sorben : Beiträge zu einer Tagung über zwei Minderheiten in Deutschland/ hrsg. von R. K. Holander u. Th. Steensen, 1991.
• „Nicht blind das Deutsche verachten und wegwerfen…“ : ein Abriß der Beziehungen zwischen deutscher Aufklärung und sorbischer nationaler Wiedergeburt, w: Lětopis, 6,1991, str. 1–8.
• Něšto słowow na kóncu lěta 1991, w: Rozhlad, 42,1992 2, str. 64.
• Ein sorbischer Weltbürger von 1782 : ein Beitrag zur europäischen Aufklärung – eine theoretische Schrift des Jan Hórčanski, w: Perspektiven sorbischer Literatur / hrsg. von Walter Koschmal, 1993.
• Bórze před 22 lětami, w: Serbske Nowiny (28.01.1994), 4,1994 20.
• Die Sorben – Minderheit oder Volk? w: Fingerzeige(r) : Zeitschrift für Lehrerinnen und Lehrer in Sachsen, 1994.
• Georg Sauerweins Eintreten für die Erhaltung der sorbischen Sprache unter Berücksichtigung der Schule u. einige Gedanken dazu im Umfeld, w: Dr. Georg Sauerwein : I. Internationales Sauerwein-Symposion / Hrsg. Stadt Gronau (Leine) u. Stadtarchiv Gronau (Leine), 1994.
• Serbski basnik Ćišinski a „jeho kupa“ Helgoland, w: Rozhlad, 49,1999 10, str. 374–378.

Monografije

• Deutsche Aufklärung und sorbische nationale Wiedergeburt: eine literaturgeschichtliche Studie zur deutsch-sorbischen Wechselseitigkeit: mit zwei Reprints und einer Handschrift. 1. Aufl. Bautzen: Domowina-Verlag, ©1993. 216 str. Schriften des Sorbischen Instituts = Spisy Serbskeho instituta; 4. ISBN 3-7420-0818-8.

• Disertacija młodeho serbskeho wědomostnika, w: Rozhlad, 38,1988 7/8, str. 243.
• Martin Fontius: [Deutsche Aufklärung und sorbische nationale Wiedergeburt], w: Lětopis, 42,1995 1, str. 158–159.
• In memoriam dr. Simon Brězan, w: Serbske Nowiny (16.04.1998), 8,1998 73.
• Rozžohnowanje z dr. Simonom Brězanom, w: Serbske Nowiny (20.04.1998), 8,1998 75.
• Dietrich Šołta: Přeswědčeny posrědkowar mjez ludźimi a narodnosćemi, w: Serbske Nowiny (21.04.1998), 8,1998 76.
• Franc Šěn: Za dr. Simonom Brězanom, w: Rozhlad, 48,1998 7/8, str. 316–317.
• Odszedł dr Simon Brezan... (Zamiast nekrologu), w: Zeszyty Łużyckie. Tom 24, str. 11.

• Simon Brězan – Literatura w katalogu Němskeje narodneje biblioteki (Datowa sadźba k Simon Brězan • PICA-datowa sadźba) (němsce)