Jurij Brězan: Serbski spisowaćel

junija 1916 we Worklecach, † 12. měrca 2006 w Kamjencu) bě najwuznamniši serbski spisowaćel 20. lětstotka a płaći jako załožer serbskeje socialistiskeje literatury. Jeho knihi, kotrež pisaše hornjoserbsce a němsce, přełožichu so do 25 rěčow. Brězan pisaše hłownje prozu, dramatiku a eseje.

Jurij Beno Brězan narodźi so jako prěnje z pjeć dźěći do swójby Worklečanskeho serbsko-katolskeho skałarja a małoratarja Jurja Brězana a jeho mandźelskeje Marje, rodźeneje Piwarčkec.

Wot 1927 do 1936 wopyta wón gymnazij w Budyšinje a započa potom studij ludoweho hospodarstwa, z kotrehož bu pak 1936 wuzamknjeny. Hižo wot 1933 dźěłaše aktiwnje za Domowinu. W lěće 1937 wupućowa do Prahi. Při nawróćenju do Łužicy so 1938 zaja a wosta hač do 1939 w jatbje. Swoju maturu złoži w Torunju. 1941 so Brězan do Łužicy wróći, dyrbi ju pak po krótkim času zaso wopušćić a poda so nachwilnje jako inspektor na ratarskich kubłach do cuzby, mjez druhim do Sewjerozapadneje Němskeje. Wot lěta 1942 do 1944 běše w němskim wójsku a pozdźišo w US-ameriskej wójnskej jatbje. Wróćiwši so 1946 z wójnskeje jatby zastupi do SED a zorganizowa dźěłowe brigady Serbskeje młodźiny, mjez druhim na twarnišćach w Juhosłowjanskej. Wot lěta 1949 dźěłaše jako swobodny spisowaćel.

W lěće 1964 sta so z čłonom PEN-centra a 1965 Němskeje akademije wuměłstwow. Wot 1969 do 1989 bě z wicepředsydu Spisowaćelskeho zwjazka NDR.

Jurij Brězan běše woženjeny z Ludmilu, rodźenej Hajnec (1922–1993), z kotrejž měještaj syna Simona (1958–1998). Z wosomdźesatych lět sem bydleše w Hornim Hajnku blisko Worklec.

Jurij Brězan słušeše k najznaćišim spisowaćelam Němskeje demokratiskeje republiki a dósta wjacore wysoke myta, mjez druhim Narodne myto (1951, 1964 a 1976), Myto Ćišinskeho (1962), Literarne myto Domowiny (1973), Rjad Karla Marxa (1974) a Wótčinski zasłužbny rjad (1966 a 1981).

 

 

Mnoho twórbow Brězana maja awtobiografiski raz. Najznaćiša je romanowa trilogija wo Feliksu Hanušu, kotraž wobsteji z třoch dźělow „Šuler“ (němsce Der Gymnasiast), „Wučbne lěta“ (Semester der verlorenen Zeit) a „Zrałe lěta“ (Mannesjahre). Dalše twórby maja łužiske baje jako zakład, kaž na přikład knihi wo Krabaće.

• Do noweho časa (Zběrka basni, 1950)
• Prěnja brózda (1951)
• Swĕt budże rjeńši (1951)
• Stara Jančowa (1952)
• Mjez Čornobohom a Błótami (1953)
• Wo jednorym žiwjenju (Filmowy scenari, 1955)
• Naš wšědny dźeń (zbĕrka basni, 1955)
• Po dróze a při dróze: zapiski pućowaceho (1955)
• Započatki (1956)
• Madlena a druhe powědančka a skicy (1958)
• Feliks Hanuš 1. – Šuler (1958)
• Christa – stawizny młodeje holcy (1958)
• Trix a woł Jonas (1959)
• Marja Jančowa: wobrazy ze žiwjenja serbskeho ludu (1960)
• Feliks Hanuš 2. – Wučbne lěta (1960)
• Robert a Sabina (1961)
• Kak je elefant do hribow šoł (1963)
• Feliks Hanuš 3. – Zrałe lěta (1964)
• Nawrót do Krakowa (1966)
• Wulke dyrdomdejstwa małeho kocora (1966)
• Čorny młyn (1968)
• Łužiske impresije (1972)
• Hajdanec dźěd a šerjenja (1975)
• Krabat (1976)
• Moja protyka (1979)
• Kamuški a skała (1981)
• Stary nan (1982)
• Psowe prózdniny (1985)
• Stara liška (1985)
• Módry konik Digidonk (1991)
• Moja archa Horni Hajnk (1992)
• Lijeńca (1992)
• Rifko – z dźenika dakla (1993)
• Hadrijan a Awgustina (1993)
• Krabat, druha kniha (1994)
• Braškowe powědanja (1994)
• Čitanka (1996)
• Salowčenjo (1997)
• Naš wuj z Ameriki (1997)
• Rozmyslenja a domyslenja (1998)
• Štwórtk, tři běrtlki na štyri (2000)
• Ze studnje lět (2001)
• Rokotowy kerk (2002)
• Habakuk (2004)

• Dietrich Scholze: Jurij Brězan – Leben und Werk. Domowina-Verlag, Bautzen 2016, ISBN 978-3-7420-2371-1. 

• Serbscy spisowaćeljo. Biografije a bibliografije. (1989) Wudawaćel: Koło serbskich spisowaćelow

  Commons: Jurij Brězan – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow

• Oficielna webstrona k wopomnjeću Jurja Brězana (hsb.) (němsce)
• Jurij Brězan – Literatura w katalogu Němskeje narodneje biblioteki (Datowa sadźba k Jurij Brězan • PICA-datowa sadźba) (němsce)