Android

Zakład je jadro Linux. Android je swobodna softwara, kotraž so z wotewrjenym žórłom wuwiwa.¨Android měješe jako smartfonowy dźěłowy system w druhim kwartalu 2014 swětodaloki wičny podźěl 84,6 procentow, po 79,3 procentow w druhim kwartalu 2013, 68,1 procentow w druhim kwartalu 2012, 52,5 procentow w třećim kwartalu 2011 a 25,5 procentow w třećim kwartalu 2010. W aprylu 2013 připowědźi Eric Schmidt, Executive Chairman pola Google, zo so wob dźeń połdra miliona gratow z Android aktiwizuja. To su nic cyle trójce telko kaž hišće w juliju 2011. Hač do septembra 2013 su so swětodaloko wyše jedneje miliardy Androidowych gratow aktiwizowali.

Android
Bazowe daty
Wuwiwar	Open Handset Alliance
Rěče	wjacerěčny (přez 68 rěčow)
Wudawanski datum	11. apryla 2024
Aktualna wersija	5.1 (Lollipop)
Pochad	Linux --> Android
Jadro	monolitiske (Linux)
Chronika	Hlej lisćinu wersijow
Architektury	ARM, MIPS, PPC, x86
Licenca	Apache 2.0, GPLv2
Websydło	www.android.com za wuwiwarjow: developer.android.com
p • d • w

Android wobsahuje jadro Linux, njeje wšak klasiska distribucija Linux, kaž su za desktop a serwer znate. Zdźěla su so zakładne kajkosće, kotrež bychu so za unixoidowy system wočakowali, mócnje změnili. Najebać toho so Android zdźěla ma za distribuciju Linux, kotraž ma wjele kajkosćow, kotrež z mnoholičbnymi distribucijemi Embedded-Linux dźěli.

W lěće 2005 kupi Google předewzaće Android załožene wot Andy Rubina w nazymje 2003, wo kotrymž bě jenož jara mało znate, hač zo softwaru za mobilne telefony wuwiwaše a w prěnim rjedźe z stejnišćowymi słužbami wobchadźeše. Najprjedy bě Android jenož za wodźenje digitalnych kamerow mysleny. 5. nowembra 2007 wozjewi Google, zo chcyše hromadźe z 33 druhimi čłonami konsorcija Open Handset Alliance dźěłowy system za mobilne telefony z mjenom Android wuwiwać. Wot 21. oktobra 2008 je Android oficielnje k dispoziciji.

 

Jako prěni grat z dźěłowym systemom Android so 22. oktobra 2008 HTC Dream pod mjenom T-Mobile G1 w Zjednoćenych statach na wikach jewi. Zo hižo tutón grat móžeše na Global Positioning System (GPS) přistup měć a bě z pospěšenskimi sensorami wuhotowany, słušeše k Androidowemu konceptej. Wot januara 2010 přinjese Google z produktowej seriju Nexus tež sam graty z Androidom na wiki. Tute so wot rozdźělnych partnerjow za hardwaru zhotowjeja, kotrež tohorunja w swójskich gratach na Android stajeja. Softwara wšak pochadźa direktnje wot Google a dodawa so bjez hewak zwučeneho zhotowjerskeho nadstawka. Z toho sćěhuja krótke čakanske časy za aktualizacije, dokelž přiměrjenja softwary trěbne njejsu.

Wužiwar wodźi Android z pomocu rozdźělnych tak mjenowanych nawigaciskich tastow. Pola nowych gratow (staw: 2015) su te „Wróćo“ (dźe k předchadnej aktiwiće), „Home“ (wočinja startowu wobrazowku) a „Poslednje nałoženja“ (dowola spěšnje šaltowanje tam a sem mjez runočasnje běžacymi nałoženjemi). Pola staršich gratow hodźi so funkcija tłóčatka „Multitasking“ přez tłóčace dźerženje tłóčatka startoweje wobrazowki docpěć. Tłóčatko „Multitasking“ je tam opciske tłóčatko. Android 4.0 a pola jednotliwych zhotowjerjow je tež „Meni“ abo „Pytanje“. Samsung staješe dołho w swojich gratach na tłóčatko „Meni“ město „Multitasking“ a wuměni tež porjad tłóčatkow „Meni“ a „Wróćo“. Hakle w nowšich modelach so tłóčatko poručene wot Google wužiwa.

Rozeznawaja mjez softwarowymi a hardwarowymi tastami. Prěnje su na wobrazowce, druhe jako fyziske tłóčatka na graće samym. Lěpšina wirtuelnych tastow je, zo tute hodźa so při potrěbnosći wjerćeć resp. schować a z tym hodźi so žadny rum na wobrazowce wuprózdnić. Modus połneje wobrazowki wšak funguje jenož wot wersije 4.4. Do toho hodźi so jenož nawigacisku lajstu při wobhladowanju fotow a widejow schować.

 

 

Startowa wobrazowka, jendźelsce homescreen, słuži w prěnim rjedźe startowanju nałoženjow. Wot toho přindźe tež jendźelske pomjenowanje „launcher“ (jendź. „to launch“ = startować). Hinak hač pola dźěłoweho systema iOS firmy Apple wšě zwiski nałoženjow na jednej ze stronow startoweje wobrazowki přeco njejsu, ale su w ćaharje nałoženjow, kotryž je hač do Androida 1.6 z lašu, potom z tłóčatkom na delnjej kromje. Tute je direktnje pódla štyrjoch hłownych nałoženjow w doku nałoženjow, kotryž je widźomny na wšěch stronach. Na hornjej kromje so po startowej wobrazowce pytanska lajsta Google zwobraznja, kotraž so tež prosće přez rěčenje słowow „Ok Google“ startuje a jeho rěčenske zapodaće so aktiwizuje. Mjez dokom a pytanskej lajstu hodźa so w rastru zwiski (k nałoženjam, zapołožkam, kontaktam atd.) abo asistenty wotkładować. Tute su zwjetša wjetše zwobraznjenja powšitkownych datow, na př. wjedro, čas/datum, terminy abo tež kapsny ličak.

Wulka lěpšina dźěłoweho systema Android, přiměrjomnosć, hraje předewšěm pola startoweje wobrazowki rólu. Tak móža wuwiwarjo asistenty do swojich programow zatwarić, kotrež wužiwar móže na startowej wobrazowce wotkładować. Nimo toho hodźa so alternatiwne startowanske nałoženja z wjace nastajenjemi abo z druhim posłužowanskim konceptom sćahnyć. Přez tłóčenje tasty „Home“ hodźi so wubrać, kotre nałoženja maja so jako standardne nałoženja za startowu wobrazowku wužiwać. Tež druhe dźěle systema hodźa so wuměnić, na přikład tastatura abo standardny wobhladowak.

 

Dalše přiznamjo dźěłoweho systema je zdźělenska lajsta na hornjej kromje wobrazowki, kotraž hodźi so z gestu wot cyle horjeka hač do cyle deleka wočinić. Kóžde nałoženje móže same při wěstych podawkach zdźělenku wutworić, na př. při nowej e-mejlce, nowym terminje, sćehnjenskim procesu abo nowoinstalowanym nałoženju. Jeli lajsta je začinjena, widźi wužiwar horjeka nalěwo za kóždu zdźělenku přihódny symbol. Prawy bok informuje tohorunja hłownje ze symbolemi wo zwisku Bluetooth, zwonjenskim modusu, WLAN-zwisku, pólnej mocu a datowym zwisku abo lětanskim modusu, stawje akuwa a čas (wotlěwa naprawo). Zdźělenki móža trajne być, da njedadźa so kaž hewak přez trěće wotstronić, ale zhubja so same wot so, hdyž wěste wuměnjenje hižo njeje spjelnjene abo proces je wotzamknjeny (na př. zdźělenka „USB-debugging“ při přizamknjenju na PC abo informacija wo sćehnjenju). Tež su rozšěrjujomne zdźělenki, kotrež přez delećahanje dalše tłóčatka pokazuja, na př. „Wotmołwić“, „Dalesposrědkować“ abo „Zhašeć“ při e-mejlce, abo při awdiowothrawanju wjetšy cover, mjeno albuma a tłóčatko za wróćonawiwanje.

Zo byšće spěšne nastajenja wočinił, su tři móžnosće: Ze začinjenej lajstu prosće přez dwuporstowu gestu wot horjeka dele, we wočinjenym modusu (wot wersije 5.0) pak přez dalše trěće dele pak přez podótknjenje hornjeje statusoweje lajsty (nimo datuma). Meni nastajenjow wobsahuje regulator swětłosće a zapinak za WLAN, Bluetooth, barbowe wobroćenje wobrazowki, pólna móc, lětanski modus, awtomatiska rotacija wobrazowki, kapsna lampa (z pomocu LED-błyska), stejnišćo, přenjesenje wobrazowki a mobilny WLAN-hotspot. Přez dołhe tłóčenje dóstawa so do wotpowědneje sekcije systemowych nastajenjow. Někotare nastajenja pokazuja hišće mały meni při dótknjenju, na př. zhoni wužiwarm po tłóčenju na pólnu móc hišće wokomikne mobilne wužiće datow a jeho limit a móže tež mobilne daty hnydom znjemóžnić. Při WLAN a Bluetooth da so (wot wersije 5.1) hišće zwjazana syć resp. grat wubrać.

Wjele zhotowjerjow Androidowych gratow instaluje swójske zhotowjerske nadstawki, na př. HTC z HTC Sense, Xperia UI Sony, Samsung z TouchWiz UI a Optimus UI LG. Woni měnjeja design powjercha drastisce, při čimž principielna struktura zwjetša jenaka wostawa. Najbóle woblubowane graty z lutym Androidom, tež mjenowany „Vanilla Android“ abo „Stock Android“, su graty Nexus, kotrež su při Google w direktnym zhromadnym dźěłu z normalnym zhotowjerjom Android nastate a so wot internetneho hobra direktnje, spěšnje a dołho z aktualizacijemi wobstaruja (2 lěće). Podobny status maja tak mjenowane edicije Google Play, kotrež so ze Stock Android město powjercha zhotowjerja dodawaja. Hačrunjež při tutych aktualizacije wot zhotowjerja samoho přińdu, wuchadźeja chětro spěšnje.

Android je swobodna softwara. Najwjetši dźěl platformy je pod licencu Apache – wuwzaća su jadro Linux, kotrež so pod licencu GPL 2 rozšěrja a jednotliwe předinstalowane nałoženja firmy Google, kotrychž žórłowy tekst k dispoziciji njeje. Žórłowy tekst wersije 3, kotraž je so jenož za tablety napisała a bě najprjedy jenož za wubranych zhotowjerjow gratow k dispoziciji, je so wot Google hakle za wozjewjenje žórłow wersije 4 přepodała, kotraž powjerch smartfona a tablety zjednoći.

 

Wot wersije 1.5 njesu wšě wersije nimo wersijoweho čisła jendźelske mjeno desserta, kotrehož spočatny pismik je postupowacy w alfabeće.

• 1.0„Base“
• 1.1„Base_1.1“
• 1.5„Cupcake“
• 1.6„Donut“
• 2.0.x / 2.1„Éclair“
• 2.2.x„Froyo“
• 2.3.x„Gingerbread“
• 3.x.x„Honeycomb“
• 4.0.x„Ice Cream Sandwich“
• 4.1.x / 4.2.x / 4.3.x„Jelly Bean“
• 4.4.x„KitKat“
• 5.0.x / 5.1„Lollipop“

Wšě wersije hač do wersije  2.3.x „Gingerbread“ běchu jenož za smartfony myslene, su so pak tež w nawigaciskich a druhich gratach wužiwali. Z wersiju 3 z přimjenom „Honeycomb“ přińdźe dźěłowy systemo, kotryž bě wot Google jenož za tablety mysleny. Dźělenje mjez woběmaj gratowymaj klasomaj je so z „Ice Cream Sandwich“ zběhnyło, kotryž je za wobaj systemaj mysleny.

Dokelž tabletowe wiki dźeń a mócnišo rosćachu, a Google „Honeycomb“ chětro pozdźišo wozjewi, su někotre zhotowjerjo tablety na wiki přinjesli, kotrež přećiwo doporučenjam firmy Google z wersiju „Gingerbread“ fungowachu. Nawopak chcyše Google wobeńć, zo so wersija „Honeycomb“ za smartfony wužiwa, tak zo je so žórłowy kod hakle ze zapózdźenjom wozjewił.

Za kóždu Androidowu wersiju naćisnje konsorcij Open Handset Alliance abo Google maskotku z přisłušnym dessertom. Tuta maskotka hodźi so wot wersije 2.3 přez wjacekróćne dótknjenje Androidoweje wersije w systemowych nastajenjach pokazać.

W Google Play Store (prjedy Android Market) běše w juliju 2013 přez 1.000.000 nałoženjow. Z tym ma Googles Play Store wot toho časa wjetši poskitk nałoženjow hač prjedy nawjedowacy poskićowar nałoženjow na wikach, Apple. W SDK so přidatnje retomas nałoženjow sobu dodawa, mjez nimi webwobhladowak, kartowe nałoženje Google Maps, nałoženje za SMS, e-mejl a adresniki, hudźbny program, kamerowe a galerijowe nałoženje a sadźba demonałoženjow.

Wuwiwarjo móža swoju wutworjenu softwaru pola Google Play poskićić. Ale softwara da so tam jenož předawać, jeli wuwiwarjo su we wěstych statach žiwi, mj. dr. w Němsce, Awstriskej kaž tež Šwicarskej. Darmotna softwara wučinja něhdźe 69 procentow.

Nimo Google Play steja wuwiwarjam a kónčnym wužiwarjam wjele druhich wikow a platformow za Androidowu softwaru wočinjene; někotre, pozdatne samostatne wšak pokazuja zaso na Google Play.

Google wobchowuje wěstu kontrolu nad Androidowej softwaru. Jenož licencowane Androidowe distribucije smědźa nałoženja, kotrež Google słušeja (closed-source), wužiwać, kaž na př. Google Mail abo Google Maps a na Google Play Store za dalše nałoženja přistup měć. Wšelake tablety wužiwaja njelicencowany Android 4; „rootowane“ graty wužiwaja husto Custom-ROM. Tute maja po flašowanju wotpowědnych nałoženjow Google tež prawo za přistup na Google Play Store a na druhe nałoženja Google słužbow Google Mobile Services (GMS). Ale njeje móžno, nałoženja z Google Play Store na druhim systemje hač Android sćahnyć (na př. na normalnym PC), zo by je potom přez USB na Androidowym graće instalowało. Někotre zhotowjerjo softwary wšak poskićeja swoje nałoženja w alternatiwnych wobchodach nakoženjow abo direktnje jako instalacisku dataju; tuta dataja da so potom na kóžde wašnje sćahnyć a na Androidowym graće sćahnyć.

Rjadowanje datajow

Po standardźe na lutym Androidowym systemje zrjadowak datajow instalowany njeje. Zo by datajowy system Androidoweho grata rjadowało, su třeće rozrisanja kaž na př. słužby PC-Remote abo na druhe zrjadowakow datajow trěbne. Tež rjadowanje přez přizamknjenje na ličaku je móžno, dokładny ličba funkcijow a funkciske wašnje wšak stej wotwisnej wot zhotowjerja. Wot Androida 4.4 „KitKat“ je nimo toho medijowy system, přez kotryž da so indirektnje na datajowy system přistup měć, hdyž na př. so pozadkowy wobraz wuběra abo e-mejlowy přiwěšk wotesyła. Ale najebać toho njeje móžno, tutón powjerch direktnje startować abo dataje zhašeć, přesunyć, kopěrować abo přemjenować.

Bjezbarjernosć

Wot wersije 4.0 (Ice Cream Sandwich) ma dźěłowy system wulki stopjén na bjezbarjernosć. Trěbna softwara je hižo instalowana a da so teoretisce wot slepych samostatnje aktiwizować. Android ma lěpšinu, zo datej so rěčenske wudaće (čitak wobrazowki) a powjetšenje wobrazowki paralelnje wužiwać. Podpěru za Brailleowe linki poskića Android wot wersije 4.1 a přez rozšěrjenje BrailleBack.

Dalokopřistup na graty

Google ma móžnosć, jeli nałoženja Google su instalowane, softwaru bjez woprašowanja wužiwarja zhašeć a instalować. Přez ewentuelne trajne zwiski ze serwerami Google dadźa so nałoženja přez dalokopřistup bjez sobuskutkowanja, ale z wědźenjom wužiwarja zhašeć a instalować. Jeli Google płaćomnu softwaru zhaša, dóstanje kupc kupnu płaćiznu wróćo. W juniju 2010 je Google prěni raz nałoženja na kónčnych gratach nałožowarjow přez dalokopřistup zhašał, po tym zo běchu wěstotni eksperća škódny program do tehdyšeho Android Market zasmykali, zo bychu na falowace kontrole skedźbnili.

Disponibelnosć aktualnych wersijow za eksistowace graty

 

Androidowe smartfony so často ze staršej wersiju dźěłoweho systema předawa. Zwjetša nimaja zhotowjerjo napřećo kupcam žane zrěčenske zawjazki, nowše wersije k dispoziciji stajić; tež bjezporočne fungowanje gratow w stawje dodawanja dyrbi předewšěm předawar zawěsćić, nic zhotowjer. Naposledk je tuž zhotowjerjej přewostajene, hač techniski nałožk, kotryž po situaciji rozdźělnje wysoki, čini abo nic. Zo aktualne Androidowe wersije „ze zapozdźenjom“ abo docyła nic za wěsty smartfon wuńdu, so najebać toho wot kupcow raznje kritizuje..

Na konferency wuwiwarjow Google I/O w meji 2011 skedźbni Google na to, zo bychu mnoholičbni zhotowjerjo za kóždy nowy grat znajmjeńša 18 měsacow runje aktualnu wersiju k dispoziciji stajili. Ale hižo krótki čas po tym běchu zdźělenki, po kotrychž zhotowjerjo tutón samozawjazk łamaja. Na konferency Google I/O w juniju 2012 wozjewi Google tak mjenowany platform development kit, kotryž zhotowjerjam zahe zmóžnja, nowe Androidowe wersije na jich hardwaru portěrować.

Z druheje strony je přez wotewrjenosć žórłow Androida a jadra Linux techniski a juristiski předpokład za to spjelnjeny, zo wuwiwarske skupiny, kotrež su njewotwisne wot zhotowjerja, móža „inoficielne“ Androidowe portěrowanja, tak mjenowane Custom-ROM, za Androidowe graty k dispoziciji stajić. Kotre graty wot toho profituja, wotwisuje wot motiwacije wotpowědnych wuwiwarjow a disponibelnosće trěbnych softwarowych komponentow, kotrež su blisko hardwary (ćěrjaki).

Mjenje potrjechene wot pózdnjeje resp. njeeksistowaceje aktualizacije su graty serije Google Nexus (na př. Google Nexus 5, Nexus 4, Galaxy Nexus, Nexus 7 (2012), Nexus 7 (2013) a Nexus 10). Tute dostawaja aktualne Androidowe wersije z krótšimi zadźerženjemi a wostawaja tak dołho na najnowšim stawje, doniž so 18-měsačny časowy wotrězk „aktualizaciskeje podpěry“ njekónči.

• Arno Becker, Marcus Pant: Android 2. Grundlagen und Programmierung. dpunkt.verlag, 2010, ISBN 978-3-89864-677-2 (Online Version der 1. Auflage).
• Mark L. Murphy: Beginning Android 2. Beginning the journey toward your own successful Android 2 applications. APress, 2010, ISBN 978-1-4302-2629-1.
• Reto Meier: Professional Android 4 Application Development. John Wiley & Sons, 2012, ISBN 978-1118102275.
• Ed Burnette: Hello, Android: Introducing Google's Mobile Development Platform. Pragmatic Programmers, 2010, ISBN 978-1-934356-56-2.
• Mike Bach: Mobile Anwendungen mit Android: Entwicklung und praktischer Einsatz. Addison-Wesley, 2010, ISBN 978-3-8273-3047-5.
• Donn Felker: Android Apps Entwicklung für Dummies. Wiley-VCH Verlag GmbH & Co, 2011 ISBN 978-3-527-70732-4.

  Commons: Android – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow

• Google Android Developer Portal – Připowědźenja, SDK-sćehnjenja atd.
• Website der Open Handset Alliance – Konsorcij za wuwiwanje Androida
• Menn, Andreas, Thomas Kuhn: Das bessere iPhone: Google-Handys übernehmen den Markt – Rozprawa w nowinje WirtschaftsWoche 14. februara 2011
• Wotkazy k temje Android na dmoz.org
• Android für Embedded, Betriebssysteme und Frameworks – Nastawki w Elektronikpraxis 1. měrca 2010
• Gerätespezifische Updateübersicht – wot netzwelt
• Chris Ziegler: Android: A visual history. The Verge, 7. decembra 2011.
• CRT-Removelocks.apk - Nałoženje za znazornjowanje Androidoweje wěstotneje dźěry we wersijach 4.0 hač do 4.3, přez kotruž gratowe zawěry dadźa so hnydom abo hdyžkuli wotstronić.