ପ୍ରଜାପତି

ଦିନ ସମୟରେ ଯେତେବେଳେ ପ୍ରଜାପତି ଗୋଟେ ଫୁଲରୁ ଅନ୍ୟ ଫୁଲ ପାଖକୁ ଉଡ଼ିଥାଏ ଏବଂ ମଧୁପାନ କରିଥାଏ ସେତେବେଳେ ତାହାର ରଙ୍ଗ-ବେରଙ୍ଗ ପଙ୍ଖ ବାହାରକୁ ଦେଖାଯାଇଥାଏ । ପ୍ରଜାପତି ଶରୀରରେ ମୁଖ୍ୟ ଭାଗ ତିନୋଟି ରହିଛି ଯଥା: ମୁଣ୍ଡ, ବକ୍ଷ ତଥା ପେଟ । ତାହାର ଦୁଇ ଯୋଡ଼ି ପଙ୍ଖ ତଥା ତିନି ଯୋଡ଼ି ସନ୍ଧିଯୁକ୍ତ ଗୋଡ଼ ରହିଥାଏ ; ଅତଃ ତାହା ଏକ କୀଟ ଅଟେ । ପ୍ରଜାପତିର ମୁଣ୍ଡରେ ଏକ ଯୋଡ଼ି ସଂଯୁକ୍ତ ଆଖି ରହିଛି ତଥା ମୁହଁରେ ଘଣ୍ଟାର ସ୍ପ୍ରିଙ୍ଗ ପରି ପ୍ରୋବୋସିସ ନାମକ ଗହ୍ୱର ଯୁକ୍ତ ଲମ୍ବା ସୁଗନ୍ଧିତ ଜିଭ ରହିଥାଏ ଯାହାଦ୍ୱାରା ସେ ଫୁଲର ରସ ଶୋଷିଥାଏ । ସେ ଆଣ୍ଟିନା ସାହାଯ୍ୟରେ ଯେ କୌଣସି ବସ୍ତୁ ଏବଂ ତାହାର ଗନ୍ଧକୁ ସହଜରେ ଜାଣି ପାରିଥାଏ ।

ପ୍ରଜାପତି ଏକଲିଙ୍ଗୀ ପ୍ରାଣୀ ଅଟେ ଅର୍ଥାତ ଅଣ୍ଡିରା ଓ ମାଇ ଅଲଗା-ଅଲଗା ହୋଇଥାନ୍ତି । ମାଇ ପ୍ରଜାପତି ନିଜର ଅଣ୍ଡାକୁ ପତ୍ରର ତଳ ପୃଷ୍ଠରେ ଦେଇଥାଏ । ଅଣ୍ଡାରୁ କିଛିଦିନ ପରେ ଏକ ଛୋଟ କୀଟ ବାହାରିଥାଏ ଯାହାକୁ କୈଟରପିଲର ଲାର୍ବା କୁହାଯାଏ । ସେ ସାଧାରଣତଃ ଗଛର ପତ୍ରକୁ ଖାଇ ବଡ଼ ହୋଇଥାଏ ଏବଂ ତାହାର ଚାରିପଟେ କଠୋର ଖୋଳ ତିଆରି ହୋଇଥାଏ ; ତାହାକୁ ପ୍ୟୁପା କୁହାଯାଏ । କିଛି ସମୟ ପରେ ପ୍ୟୁପାକୁ ଭାଙ୍ଗି ସେଥିରୁ ଏକ ସୁନ୍ଦର ଛୋଟ ପ୍ରଜାପତି ବହାରିଥାଏ । ପ୍ରଜାପତିର ମସ୍ତିଷ୍କ ବହୁତ ତୀବ୍ର ହୋଇଥାଏ । ଦେଖିବା, ଶୁଙ୍ଘିବା, ସ୍ୱାଦ ଚାଖିବା ଓ ଉଡିବା ବ୍ୟତୀତ ସ୍ଥାନକୁ ଚିହ୍ନିବା ପାଇଁ ତାହା ମଧ୍ୟରେ ଅଦ୍ଭୁତ କ୍ଷମତା ରହିଥାଏ । ବୟସ୍କ ହେବା ପରେ ସାଧାରଣତଃ ସେ ପତ୍ର କିମ୍ବା ଗଛର ଶରୀରରେ ପୁନଶ୍ଚ ଫେରିଥାଏ , ଯେଉଁଠାରେ ସେ ନିଜର ପ୍ରାରମ୍ଭ-ଶେଷ ସମୟ ବିତେଇ ଥାଏ ।

ପ୍ରଜାପତିର ଜୀବନ କାଳ ବହୁତ ଛୋଟ ହୋଇଥାଏ । ସେ ଫୁଲର ରସ ପି'ଥାଏ । ଦୁନିଆର ସବୁଠାରୁ ତୀବ୍ର ଉଡୁଥିବା ପ୍ରଜାପତି ମୋନାର୍ଚ୍ଚ ଅଟେ । ତାହା ଏକ ଘଣ୍ଟାରେ 17 ମାଇଲର ଦୂରତା ନିଶ୍ଚିତ କରିଥାଏ । କୋଷ୍ଟାରୀକରେ ପ୍ରଜାପତିକୁ 1300ରୁ ଅଧିକ ପ୍ରଜାତି ମିଳିଥାଏ । ଦୁନିଆର ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ ପ୍ରଜାପତି "ଜାୟଣ୍ଟ ବର୍ଡବିଙ୍ଗ" ଅଟେ , ଯିଏ ମୁଖ୍ୟତଃ ସୋଲମନ ଆର୍ଡଲ୍ୟାଣ୍ଡସରେ ମିଳିଥାଏ । ଏହି ମାଇ ପ୍ରଜାପତିର ପଙ୍ଖର ପ୍ରସାର 12 ଇଞ୍ଚରୁ ଅଧିକ ହୋଇଥାଏ ।

ପ୍ରଜାପତି 3500 ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ ପ୍ରାଚୀନ ମିଶ୍ର-କଳାରେ ଦେଖା ଯାଉଥିଲା । ପ୍ରାଚୀନ ମେସୋ ଆମେରିକାର Teotihuacan ସହରରେ, ପ୍ରଜାପତିର ଆକର୍ଷଣୀୟ ରଙ୍ଗୀନ ଛବିକୁ ବହୁ ମନ୍ଦିର, ବଙ୍ଗଳା, ଆଭୂଷଣ ଏବଂ ବସ୍ତ୍ର ଆଦିରେ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମ କରାଯାଇଥିଲା ଓ ସୁଗନ୍ଧିତ ଧୂପ ଦାହକ (Censer)ରେ ସଜା ଯାଉଥିଲା ।

ପ୍ରଜାପତିକୁ କଳା ଓ ଆଭୂଷଣର ବସ୍ତୁମାନଙ୍କ ଉପରେ ବ୍ୟାପକ ଭାବେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ : ଫ୍ରେମରେ ପର୍ବତ ବାହନ, ରାଳରେ embedded, ବୋତଲରେ ପ୍ରଦର୍ଶିତ, କାଗଜର ତୁକୁଡ଼ାରେ ଓ କିଛି ମିଶ୍ରିତ ମେଡିଆ କଳାକୃତି ଓ ଜିନିଷରେ ଉପଯୋଗ କରାଯାଏ ।