Латвия

Латвия Латвиядин Республика Latvijas Republika
Пайдах Герб Гимн: «Dievs, Svētī Latviju» «Я Рабби, Латвиядиз берекат це!»
Кьилин шегьер:	Рига
Шегьерар:	Рига, Даугавпилс, Вентспилс, Лиепая, Елгава, Юрмала
Аслутуширвал:	1918 йисан 18 цӀехуьлдиз (Урусатдилай) 1991 йисан 21 пахундиз ССРГдилай
ЧӀал:	лат чӀал
Идара авунин тегьер:	Парламентдин республика
Кьил:	Эгилс Левитс (президент), Кришьянис Кариньш (премьер-министр)
Майдан:	64 589 км² (124-лагьай)
· Цин кьадар %:	1,5
Агьалияр:	▼ 1 994 300 кас (143-лагьай)
· Агьалийрин чуькьуьнвал:	34,3 кас/км²
Пул:	евро
КъВБ:	49,081 млрд млрд. $ (107-лагьай)
· АСКА КъВБ:	24 712 $
ИПВИ:	▲ 0,819 (46-лагьай)
Домен:	.lv, .eu
Телефондин код:	+371
Сятдин чӀул:	EET (UTC+2, гатуз UTC+3)

Официал тӀвар — Латвиядин Республика (латыш Latvijas Republika). Балтик гьуьлуьн рагъэкъечӀдайпатан къерехдал ва Европа ГалкӀдин кефердинни рагъэкъечӀдай пата ала. Латвия кефердин патахъ Эстониядихъ (сергьятдин яргъивал — 339 км); рагъэкъечӀдай патахъ Урусатдихъ (сергьятдин яргъивал — 271 км); кьиблединни рагъэкъечӀдай патахъ Беларусиядихъ (сергьятдин яргъивал — 141 км); кьибледин патахъ Литвадихъ (сергьятдин яргъивал — 453 км) галаз сергьятрал ала.

Балтик тайифайри ацукьарнавай ва герман колонистри чпин гъилик кутунвай Ливония тӀвар алай тарихдин областдин чилерин чӀехи пай кьунва. Юкьван вишйисаррани сифте чӀавара Ливондин ордендин, Реч Посполитадин, Швециядин, Курляндиядин Герцогвилин ва Урусатдин Империядин агъавилик квай тир. 1918-лагьай йисан 18-лагьай цӀехуьлдиз Урусатдилай вичин аслутуширвал малумарна. 1940-1991-лагьай йисарин арада ССРГ-дик акатзавай тир. 1991-лагьай йисан 21-лагьай пахундиз ССРГ-дин чукӀурунин нетижада Латвиядин вичин аслутуширвал жугъурна.

Латвия — унитар гьукумат, президентвилинни-парламентвилин республика я. Дибдин закон — 1922-лагьай йисан Конституция. Уьлкве 119 административ текдиз чара жезвайди я, абурукай 110 тек — вилаятар я (лат novadi, сад. к. novads), 9 вилаятрин ихтияр гвай республикадин дережадин шегьерар я.

Чилин майдан — 64 589 км², агьалияр — 1 994 300 кас (2014 й.). Майдан кьадардикай дуьньяда 122-лагьай чка кьазва, агьалийрин кьадардикай — 147-лагьай чка. Кьилин шегьер — Рига, рагъэкъечӀдайпатан Балтикадин виридалайни чӀехи шегьер я. Официал чӀал — лат чӀал я. ЧӀехи миллетар (2011 й.) — латышар (62,10 %) ва урусар (26,90 %) я. Дин — инжилхъан-луьтеранар я.

ЧӀехи метлеб авай экономикадин хилер — хуьруьн майишат, логистика, машинар акъуддай промышленность, туризм я.

Латвия СМТ-дин (1991-лагьай йисалай инихъ), ХавВФ, ВМТ (1992-лагьай йисалай инихъ), Виридуьньядин Банкдин, Европа ГалкӀдин (2004-лагьай йисалай инихъ), НАТО-дин (2004-лагьай йисалай инихъ), Европадин Советдин (1995-лагьай йисалай инихъ) ва маса халкьарин арада авай тешкилатрин уртах я.

«Латвия» (Latvija) тӀвар дегь чӀаван латгалрин тӀварцӀикай арадал акъатна. Латгалар — кьуд инд-европадин балтикадин тайифайрикай сад тир (куршийрихъ, земгалрихъ, селрихъ галаз санал), гилан латышрин этникадин хвех абурукайни финнрин ливонрикай ибарат я.

И тӀварцӀиз ухшар авай «Летия» кӀалубда авай тӀвар (Lettia, Letthia, Leththia) садлагьай сеферда 1209-лагьай йисан Генрихан Хроникада гьалтзавайди я. Сифте чӀавуз немцери икӀа латгалар яшамишдай чилериз лугьузвай тир. «Латвия» тӀвар лат чӀалаз литов чӀалай атана — гьам ана «латвяй» (лит. latviai) тӀвар алай латышрин этнонимдай арадал атана.

Латвияда 1922-лагьай йисан 15-лагьай эхендиз кьабулнавай Конституция кӀвалахарзава. Латвия — парламентдин республика я. Къанунар акъуддай орган — Сейм (латыш Saeima). Парламент хкягъунин йикъалди 18 йисал кьван агакьнавай тамам вири ихтияр авай Латвиядин гражданри 4 йисалди хкягъзава. Виридалайни вини дережадин векилвал гьукуматдин президентди ийидайди я. Латвиядин Президент (латыш Valsts prezidents) Сеймди кьуд йисалди хкягъзава.

Виридалайни вини дережадин «кьилиз акъуддай» орган — Министрин кабинет (латыш Ministru kabinets) я, премьер-министрдикайни (латыш Ministru prezidents) министрикай ибарат тирди. Министрин Кабинетди гьукуматдин президентди векил авур чин туькӀуьрдайди я.

Политикадин партияр