Երկվայրկեան, ժամանակը չափելու միաւոր, միաւորներու Միջազգային Համակարգի մէջ s նշանով (անգլերէն second).
Միջազգային Համակարգի հիմնական միաւորներուն մաս կը կազմէ: Սահմանուած է այն տեւողութեամբ երբ Ցեզիումի 133Cs քիմիական տարրը կը կատարէ 9 192 631 770 ճօճում իր հիւլէի ուժանիւթային հիմնական վիճակէն: Հիւլէական ժամացոյցները կը չափեն եւ կը հաշուեն ճօճումները: Երկվայրկեանը կը հասկցուի իբրեւ մանրերկրորդ, վայրկեանի մէկ վաթսուներորդ մասը։
Երկվայրկեանի սահմանումը, իբրեւ ժամանակի միաւոր Միջազգային Համակարգի մէջ, պատմութեան ընթացքին յառաջացած է գիտութեան եւ չափման հնարաւորութիւններուն համեմատ եւ վերաքննուած 1889-ի առաջին Չափերուն եւ Կշիռներու գլխաւոր համաժողովէն ի վեր (BIPM կոմիտէն):
Նախ սահմանուած էր իբրեւ Արեւի միջին օրուան 86 400-րդ բաժինը: Համապատասխան ժամանակը Համաշխարհային ժամանակն է (անգլերէն UT-Universal Time):
1956-ին, նկատի առնելով Երկրին անկատար թաւալումը, մանաւանդ դանդաղանքի շրջանները, սահմանումը հիմնուեցաւ 1900-ի Արեւադարձային տարուան վրայ, այսինքն Արեւի շուրջ Երկրին թաւալման լման տեւողութիւնը: Երկվայրկեանը կ՛ըլլար 1900-ի Արեւադարձային տարուան 31 556 925,974 7-րդ բաժինը:
1967-էն ի վեր (13-րդ Չափերուն եւ Կշիռներու Գլխաւոր Համաժողով), երկվայրկեանը կը դադրի տարուան վրայ հիմնուած ըլլալէ, այլ կը սահմանուի նիւթի ուսումնասիրութեան վրայ: 2019-ի երկվայրկեանի սահմանումը, իբրեւ Միջազգային Համակարգի հիմնական միաւոր, հետեւեալն է.
«Երկվայրկեանը, նշան s, հիմնական ժամանակի միաւորն է: Սահմանուած է Ցեզիումի (Cs) ∆νCs յաճախականութեան հաստատ թուային արժէքով, 133Cs-ի հիւլէի ոչ գրգռուած հիմնական վիճակի անցման յաճախականութեամբ, որ կ՛արժէ 9 192 631 770 երբ Hz միաւորով արտայայտուած, ինչ որ համապատասխան է s−1 ի: Այս սահմանումի արդիւնքը այն է որ երկվայրկեանը հաւասար է 9 192 631 770 պարբերութիւններու (periods) տեւողութեան, համապատասխանող շողարձակման (radiation) 133Cs հիւլէի ուժանիւթային հիմնական վիճակի անցումին երկու ամենափոքր մակարդակներու միջեւ:»
Այսպէս, երկվայրկեանը հաւասար է :
Միաւորներու միջազգային համակարգի նախածանցները հնարաւորութիւն կու տան ստեղծելու երկվայրկեանի տասնորդական բազմապատիկները եւ ենթաբազմապատիկները: Սակայն բազմապատիկները յաճախ չեն գործածուիր (այսինքն քիլոերկվայրկեան 1000 երկվայրկեանուան համար), 60-ի բազմապատիկները (վայրկեան, ժամ) կը նախընտրուին: Թէեւ Միջազգային համակարգէն դուրս, ՄՀ-ն կ՛ընդունի երկվայրկեանուան հետեւեալ բազմապատիկ միավորները
Երվայրկեանը կը հասկցուի իբրեւ վայրկեանին 60-րդ բաժինը, վերջինս 1 ժամուան 60-րդ բաժինը ըլլալով: Հայերէնով, երկ նախադաս մասիկը կը նշէ Ժամուան երկու բաժանմունքը, վայրկեանը առաջինը՝ , երկվայրկեանը երկրորդ բաժանմունքը:
This article uses material from the Wikipedia Արեւմտահայերէն article Երկվայրկեան, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Բովանդակությունը թողարկված է CC BY-SA 4.0 թույլատրագրով, եթե այլ բան նշված չէ։ Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Արեւմտահայերէն (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.