Резерфорд, Эрнест

Цунах олу «Ядеран физикин да». Цо кхоьллина атоман планетарни модель. Химин Нобелин совгӀатан лауреат (1908 шо).

Эрнест Резерфорд
Ernest Rutherford
ГӀуллакхан тайпа	физика, хими
Вина терахь	1871 шеран 30 август({{padleft:1871|4|0}}-{{padleft:8|2|0}}-{{padleft:30|2|0}})
Вина меттиг	Спринг Грув, Керла Зеланди
Кхелхина терахь	1937 шеран 19 октябрь({{padleft:1937|4|0}}-{{padleft:10|2|0}}-{{padleft:19|2|0}}) (66 шо)
Кхелхина меттиг	Кембридж, Ингалс
Гражданалла	Керла Зеланди → Йоккха Британи
Да	James Rutherford[d]
Нана	Martha Thompson[d]
Зуда	Мэри Джорджина Ньютон (1876–1945)
Бераш	Эйлин Мэри (1901–1930)
СовгӀаташ	Химин Нобелин совгӀат 1908 шо Румфордан мидал 1905 шо Эллиотт Крессонан мидал 1910 шо Маттеуччин мидал 1913 шо Коплин мидал 1922 шо Франклинан мидал 1924 шо Кхиамашийн Орден (Йоккха Британи) Рыцарь-бакалавр
Эрнест Резерфорд Викилармехь

• Капица, Пётр Леонидович
• Марк Олифант
• Патрик Блэкетт
• Ганс Гейгер
• Фредерик Содди
• Эрнест Уолтон
• Джеймс Чедвик
• Джон Кокрофт
• Эдуард Эплтон
• Отто Ган

• Резерфорд дог къеда хиларна Капицас олура цунах «Крокодил». 1931 шарахь «Крокодилас» даьккхира 15 эзир фунт стерлингов Капицина лаборатори ярна. 1933 шарахь и лаборатори хьайиллира. Цуьна пенатӀехь диллина дара доккху крокодилан сурт. И сурт Капицас аьлла дира вевзаш волу скульпторс Эрик Гилл. Не1 хьайоллура крокодилан кеп йолу догӀанца.
• Э. Резерфорд тешаш вацара ядеран энергетикех.
• Пётр Капица Кембридже Резерфорд волчу хьавеача, Резерфордас элира шен меттиг йац аьлла. ТӀаккха Капицас хаьттира:

 — Эксперименташ яш мял доккху гӀалат долу хьогара?
 — 3 % гергга.
 — Маса стаг ву лабораторехь болхбеш?
 — 30.
 — ТӀаккха 1 стаг ву-кх 30 тӀера 3 % гергга.
Резерфордс вела а велла Капица схьаийцира «тардалуьйту гӀалатсанна».

• 1908 шарахь шена химин Нобелин совгӀат делли хиъча, Резерфордас элира: «Деррига а Ӏилма ду йа физика, йа марканаш гулйара» (All science is either physics or stamp collecting)

 

Резерфорд ву дуьненахь массарелла а лоруш волчу Ӏилманчах цхьаъ. 1914 шарахь Георг V Резерфорд рыцарь вина,. 1925 шарахь паччахьо иза йукъаийцира Йоккха Британин Кхиамийн Ордене, 1931 шарахь Резерфорд барон вира цо.

Эрнест Резерфордан цӀе тиллина:

• 104 номер йолу химин элемент Химин элементашан муьран системехь — Резерфордий. Цуьна хьалхара синтез йина 1964 шарахь. И цӀе цунна тиллина 1997 шарахь (цул хьалха цуьна цӀе йара «Курчатовий»).
• 1957 шарахь йиллина Резерфордан — Эплтонан Йоккха Британин лаборатори.

• Радиоактивность. // Избранные научные труды. — 1971.
• Строение атома и искусственное превращение элементов. // Избранные научные труды. — 1972.

• Резерфорд – учёный и учитель. К 100-летию со дня рождения / Под редакцией П. Л. Капицы. — М.: Наука, 1973.
• Д. С. Данин. Резерфорд. — М.: Молодая гвардия, 1966.