Вапень, альбо кальц (лац.
Calcium, Ca) — хімічны элемэнт II групы пэрыядычнай сыстэмы; атамны нумар 20. Серабрыста-белы лёгкі мэтал.
| ||||||
Выгляд | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|
Агульная інфармацыя | ||||||
Назва, сымбаль, атамны нумар | Вапень, Ca, 20 | |||||
Катэгорыя элемэнту | Лужназямельныя мэталы | |||||
Група, пэрыяд, блёк | 2, 4, s | |||||
Адносная атамная маса | 40,08 г·моль−1 | |||||
Канфігурацыя электронаў | [Ar] 4s 2 | |||||
Электронаў у абалонцы | 2 8 8 2 | |||||
Фізычныя ўласьцівасьці | ||||||
Фаза | Цьвёрдае цела | |||||
Уласьцівасьці атама | ||||||
Утрыманьне ў зямной кары — 2,96% па масе: 5-е месца сярод элемэнтаў пасьля тлену, крэмну, алюміну і жалеза. З-за высокай хімічнай актыўнасьці сустракаецца толькі ў выглядзе злучэньняў. Найбольш распаўсюджаныя мінэралы вапня — кальцыт CaCO3, ангідрыт CaSO4, гіпс CaSO4·2H2O, флюарыт CaF2. Радовішчы вапняку ў суседніх зь Беларусьсю краінах — ва Ўкраіне, у Расеі (Карэлія, Урал). Мелавыя адклады — у Расеі (Паволжа) і Ўкраіне. У Беларусі крэйдавыя адклады знаходзяцца ў Магілёўскай (Крычаўскі раён, Касьцюковіцкі раён і Чэрыкаўскі раён) і Гомельская абласьцях (Ваўкавыскі раён).
Антыфрыкцыйныя сплавы (кальцавыя бабіты) для падшыпнікаў. Актыўны адноўнік для атрыманьня рэдкіх і тугаплаўкіх мэталаў — урану, тору, ванаду, хрому, цыркону, берылю. Вапняк (CaCO3) ідзе на выраб вапны, цэмэнту, бэтону. У сельскай гаспадарцы прымяняюць нітрат і ортафасфат вапня як мінэральныя ўгнаеньні і падкормку для жывёлы.
Вапень ёсьць макраэлемэнтам, іёны якога дзейнічаюць як электраліт і зьяўляюцца незаменнымі для тварэньня костак. Іёны вапня ўтвараюць устойлівыя злучэньні зь бялкамі, чым уплываюць на скарачэньне цягліцаў, праводнасьць нэрваў і згортваньне крыві. Сярэдняя патрэба ў вапні складае каля 1 грама на дзень. Найбольш багатымі на вапень зьяўляюцца малочныя вырабы: цьвёрды сыр (чэдар, эдам) — 750 міліграмаў у 100 грамах, мяккі сыр (бры) — 260 мг, ёгурт — 200 мг, фруктовы ёгурт — 136 мг, малако і кефір — 120 мг, марозіва і кальцынаваны тварог (з хлёрыстым кальцам) — 100 мг, тварог — 80 мг. Пагатоў чым больш тлусты малочны выраб, тым менш засваяльны ў ім вапень, бо той утварае з тлушчамі цяжкарашчынальныя злучэньні. Засваяльнасьць вапня праз стрававальныя фэрмэнты павышаюць аскарбінавая кісьля (гародніна і садавіна), магн (арэхі, вотруб’е і хлеб), фосфар (рыба) і вітамін Д (малако, масла і рыба).
This article uses material from the Wikipedia Беларуская (тарашкевіца) article Вапень, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Зьмест даступны на ўмовах CC BY-SA 4.0, калі не пазначанае іншае. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Беларуская (тарашкевіца) (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.