Ҡойроҡһоҙҙар

Ҡойроҡһоҙҙар
Томбойоҡ япрағында ашарға яраҡлы тәлмәрйен
Фәнни классификация
арауыҡтағы ранг Домен:  Эукариоттар Батшалыҡ:  Хайуандар Суб-батшалыҡ:  Эуметазойҙар Тип/Бүлек:  Ике яҡлы - симметриялы Суб-тип:  Икенсел ауыҙлылар Тип:  Хордалылар Клад:  Баш һөйәклеләр Суб-тип:  Умыртҡалылар Инфратип:  Башһөйәклеләр Супер-класс:  Дүрт аяҡлылар Класс:  Ер-һыу хайуандары Ярым класс:  Беспанцирные Отряд:  Ҡойроҡһоҙҙар
Халыҡ-ара фәнни исеме
Anura Fischer-Waldheim, 1813
Синонимдар
Ecaudata Scopoli, 1777 Salientia Laurenti, 1768 более 250 других
Кесе отрядтар
Archaeobatrachia Mesobatrachia Neobatrachia
Хәҙерге ареал
Геохронология млн. лет Период Эра Эон 2,588 Чет-ный Ка Ф а н е р о з о й 23,03 Неоген 65,5 Палеоген 145,5 Мел М е з о з о й 199,6 Юра 251 Триас 299 Пермь П а л е о з о й 359,2 Карбон 416 Девон 443,7 Силур 488,3 Ордовик 542 Кембрий 4570 Докембрий ◄ Наше время ◄ Мел-палеогеновое вымирание ◄ Триасовое вымирание ◄ Массовое пермское вымирание ◄ Девонское вымирание ◄ Ордовик-силурское вымирание ◄ Кембрийский взрыв
Викитөркөмдә Систематика Викиһаҡлағыста рәсемдәр ITIS   173423 NCBI   8342 EOL   1553

Ҡойроҡһоҙҙарҙың боронғо вәкилдәре Урта Юра осорондаға ятҡылыҡтарҙын (≈165 млн йыл элек) билдәле. Тик әлеге һыҙаттағы ҡойроҡһоҙҙар Триас осорондағы ҡаҙып табылған ҡалдыҡтарға хас.

Хәҙерге заманда ҡойроҡһоҙҙар тропиктарҙан субарктик регионға тиклем таралған. Күпселек төрҙәре дымлы тропик урманда тереклек итә.

Ҡойроҡһоҙҙар күберәк ҡоро ерҙә йәшәй, ләкин һыу менән бәйләнешен юғалтмайҙар. Уларҙың тәне ҡыҫҡа һәм тәбәнәк. Баштары киң һәм кәүҙә бенән таташҡан. Муйындары һәм ҡойроҡтары юҡ. Тиреләре яланғас һәм дымлы. Баштарында күҙ ҡабаҡтары булған ике күҙ, ике танау тишеге бар.

Һауаны үпкәләре һәм тире аша һулайҙар. Һыуҙа өҙөк-өҙөк хәрәкәт итәләр. Аяҡтарында йөҙөү ярылары бар. Алғы аяҡтары ҡыҫҡараҡ, йөҙгән ваҡытта тәнгә табан ҡыҫылалар.

Ҡоро ерҙә артҡы аяҡтары менән һикереп-һикереп йөрөйҙәр. Улар тәүлектек теләһә ҡайһы ваҡытында әүҙем.

Ҡойроҡһоҙ амфибиялар үрмәкселәр, ҡырмыҫҡалар, ҡыҫалалар, ер селәүсендәре, ҡоро ер һәм һыу моллюскылары, бөжәктәр менән туҡлана.

Аҙыҡты күҙҙәре ярҙамында эҙләп таба. Осоп барған бөжәктәрҙе генә аулайҙар. Табыштарын эләктерергә ваҡ тештәре һәм йәбешкәк телдәре ярҙам итә. Телдәре ауыҙҙың алғы өлөшөнә береккән һәм осо ауыҙ эсендә тамаҡҡа ҡарап ята.

Ҡойроҡһоҙ ер-һыу хайуандары һыуҙа үрсей. Инә заттар — ыуылдырыҡ, ата баҡалар «һөт» сәсә. Ыуылдырыҡтан сыҡҡан сүмешбаш балыҡҡа оҡшаған була һәм зәңгәрһыу-йәшел һыуүҫемдәре, иң ябай төҙөлөшлө хайуандар менән туҡлана. Йылы һыуҙа 50—60 көн уҙгас һәм һалҡын һыуҙа 80-85 көндән һуң сумешбаштар кескенә бакаға әүрелә һәм һалҡын һыуҙы ташлап ҡоро ергә сыға.

	Портал «Герпетология»
	Бесхвостые Викимилектә

• Бесхвостые гады // Брокгауз һәм Ефрондың энциклопедик һүҙлеге: 86 томда (82 т. һәм 4 өҫтәмә том). — СПб., 1890—1907. (рус.)

• "Хайваннар дөньясы : Балыклар. Җир-су хайваннары. сөйрәлүчеләр / [серия авт. һәм авт.-төз. Т. шакирова; рәссамы А. Тимер-галина]. — Казан : Татар. кит. нәшр., 2011. — 95 б. : рәс. б-н. — («Табигатькә сәяхәт» сериясе). ISBN 978-5-298-02124-1

Был зоология буйынса тамамланмаған мәҡәлә. Һеҙ мәҡәләне төҙәтеп һәм тулыландырып проектҡа ярҙам итә алаһығыҙ.