puraana, Vaedik kaal ke dher baad ke granth hae, jo smriti vibhaag men aate hae.
Bhaaratiy jivana-dhaaraa men jin granthon kaa mahatvapurn sthaan hae unamen puraan bhakti-granthon ke rup men bahut mahatvapurn maane jaate hae. Athaarah puraanon men alaga-alag devi-devataaon ko kendr maanakar paap aur punya, dharm aur adharma, karma, aur akarm ki gaathaaen kahi gai hae. Kuchh puraanon men srishti ke aarambh se ant talak kaa vivaran kiyaa gayaa hae. Inamen Hindu devi-devataaon kaa aur pau raanik mithakon kaa bahut achchhaa varnan hae .
karmakaand (Ved) se knowledge (Upanishad) ki or aate hue Indiaiy maanas men puraanon ke maadhyam se bhakti ki aviral dhaaraa pravaahit hui hae. Vikaas ki isi prakriyaa men bahudevavaad aur nirgun brahm ki svarupaatmak vyaakhyaa se dhire-dhire maanas avataaravaad yaa sagun bhakti ki or prerit huaa.
puraan kaa shaabdik arth -‘puraanaa’ athavaa ‘praachina’ hotaa hae. ‘puraa’ sabd kaa arth hae - anaagat evan atita. ‘ana’ sabd kaa arth hotaa hae -kahanaa yaa batalaanaa. Raghuvansh men puraan sabd kaa arth hae "puraan patraapag maagannataram" evan vaedik vaagny men "praachina: vrittaanta:" diyaa gayaa hae. Saanskritik arth se Hindu sanskriti ke ve vishisht dharmagranth jinamen srishti se lekar pralay talak kaa Historya-varnan sabdon se kiyaa gayaa ho, puraan kahe jaate hae puraan sabd kaa ullekh vaedik yug ke ved sahit aaditam saahity men bhi paayaa jaataa hae ata: ye sabase puraatan (puraana) maane jaa sakate hae. Atharvaved ke anusaar "richa: saamaani chhandaansi puraanan yajushaa sah 11.7.2") arthaat puraanon kaa aavirbhaav rik, saama, yajus aud chhand ke saath hi huaa thaa. Shatapath braahman (14.3.3.13) men to puraanavaagnmay ko ved hi kahaa gayaa hae. Chhaandogy upanishad (History puraanan pancham vedaanaanvedam 7.1.2) ne bhi puraan ko ved kahaa hae. Brihadaaranyakopanishad tathaa MahaaIndia men kahaa gayaa hae ki "History puraanaabhyaan vedaarth muparbanhayet" arthaat ved kaa arthavistaar puraan ke dvaaraa karanaa chaahiye. Inase yah spasht hae ki vaedik kaal men puraan tathaa History ko samaan star par rakhaa gayaa hae. Amarakosh aadi praachin koshon men puraan ke sarg (srishti), pratisarg (pralaya, punarjanma), vansh (devataa v rishi suchiyaan), manvantar (chau dah manu ke kaala), aur vanshaanucharit (sury chandraadi vanshiy charita) - ye paanch lakshan maane gaye hae.
(1) sarga – panchamahaabhuta, indriyagana, buddhi aadi tattvon ki utpatti kaa varnana,
(2) pratisarga – brahmaadisthaavaraant sanpurn charaachar jagat ke nirmaan kaa varnana,
(3) vansha – suryachandraadi vanshon kaa varnana,
(4) manvantara – manu, manuputra, deva, saptarshi, indr aur bhagavaan ke avataaron kaa varnana,
(5) vanshyaanucharita – prati vansh ke prasiddh purushon kaa varnana.
maanaa jaataa hae ki srishti ke rachanaakartaa brahmaaji ne sarvapratham jis praachinatam dharmagranth ki rachanaa ki, use puraan ke naam se jaanaa jaataa hae.
praachinakaal se puraan devataaon, rishiyon, manushyon - sabhi kaa maargadarshan karate rahe hae.puraan manushy ko dharm evan niti ke anusaar jivan vyatit karane ki shikshaa dete hae . Puraan manushy ke karmon kaa vishleshan kar unhen dushkarm karane se rokate hae. Puraan vastuta vedon kaa vistaar hae . Ved bahut hi jatil tathaa shushk bhaashaa-shaeli men likhe gae hae. Vedavyaas ji ne puraanon ki rachanaa aur punarrachanaa ki. Kahaa jaataa hae, ‘‘purnaat puraan ’’ jisakaa arth hae, jo vedon kaa purak ho, arthaat puraan ( jo vedon ki tikaa hae ). Vedon ki jatil bhaashaa men kahi gai baaton ko puraanon men saral bhaashaa men samajhaayaa gayaa hae. puraana-saahity men avataaravaad ko pratishthit kiyaa gayaa hae. Nirgun niraakaar ki sattaa ko maanate hue sagun saakaar ki upaasanaa karanaa in granthon kaa vishay hae. Puraanon men alaga-alag devi-devataaon ko kendr men rakhakar paapa-punya, dharma-adharm aur karma-akarm ki kahaaniyaan hae. Prema, bhakti, tyaaga, sevaa, sahanashilataa aese maanaviy gun hae, jinake abhaav men unnat samaaj ki kalpanaa nahin ki jaa sakati. Puraanon men devi-devataaon ke anek svarupon ko lekar ek vistrit vivaran milataa hae. Puraanon men saty ko pratishthit men dushkarm kaa vistrit Imagen puraanakaaron ne kiyaa hae. Puraanakaaron ne devataaon ki dushpravrittiyon kaa vyaapak vivaran kiyaa hae lekin mul uddeshy sadbhaavanaa kaa vikaas aur saty ki pratishthaa hi hae.
Sukhasaagar ke anusaara
Ii article ek chhota panna hae. Aap iske lamba karke Wikipedia ke madat kare saktaa hae. |
This article uses material from the Wikipedia Fiji Hindi article Puran, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Agar duusra kaaran nai dewa gais hae, tab aap ii panna me likha gae chij ke aap CC BY-SA 4.0 ke niche kaam me lae sakta hai. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Fiji Hindi (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.