Ebitu Ukiwe

E sẹ̀n taidi de-facto mẹbọdo tògan otò Naijilia tọn to oglọ na tatọ awhànpa Sate General Ibrahim Babangida sọ́n 1985 jẹ 1986.

Ukiwe yin jiji to azán 26 kọ́yànsun owhe 1940, e yin visunnu chief Ebitu Ukiwe tọn he wá sọn Abiriba to Ayimatẹn Abia tọn.

Ukiwe konawudopọ hẹ Ponọ Tọji tọn Naijilia tọn lẹ (Nigeria Navy) to owhe 1960 taidi ponọ̀zón- plọntọ, bo yin azọ́ndena to 1964 do otẹn Sub- lieutenant tọn mẹ . E gbawhàn to Biafran Armed Forces to 1996.

To awhàn Civil War Naijilia tọn whenu sọn 1967 jẹ 1970 e hoávùn na Biafra. To awhàn lọ godo to Alunlunsun 1972 tọn, e yin dide do otẹn Navy tọn mẹ whladopo dogọ, podọ vude to Igbo he nọ wà azọ́n monkọtọn lẹ yín gigọ do otẹn yetọn lẹ mẹ.

Ukiwe yin dopo to hagbe Supreme Military Council to gblagbla 1975 jẹ 1977. General Olusegun Obasanjo dee taidi ayimatẹn-gán awhànfuntọ de to Ayimatẹn Niger tọn mẹ to 1977. E yin dide hlan Ayimatẹn Awọnlin tọn mẹ taidi ayimatẹngán de to Liyasun 1978 tọn mẹ, e sọ gbọsi otẹ̀n enẹ mẹ kakajẹ 1979. E sọ nọ SMC mẹ to Awhangán Muhammad Buhari glọ sọn 1983 jẹ 1985, dile e to sinsẹ̀n taidi nukọ̀ntọ Flag Officer, Western Naval tọn. E yin dide taidi anadenanutọ to Naval Faculty, Jaji (1981–1984) podọ to Flag Officer, Western Naval Command (1984–1985) mẹ.

To 1985, bọ̀do gandudu hihoyí gbọn awhànfuntọ Naijilia tọn lẹ dali, nukọ̀ntọ ayimatẹn tọn Awhangán Ibrahim Babangida dè Ukiwe taidi Ogán Awhangán lẹ tọn podọ mẹbọ̀domẹgo etọn. To 1986, Awhangán Ebitu Okoh Ukiwe yin hinhẹn doté nado yin Ogán Awhangán lẹ tọn to whenue e ma nọgodona nudide Babangida tọn nado biọ Titobasinanu Gbèkọndopọ Malé tọn mẹ.

To whenue e jo awhànzọ́n godo e biọ ogbẹ́ gandudu gbọn vobibla dali tọn de mẹ, bo nọgodona Moshood Kashimawo Olawale Abiola , mẹhe yin dide taidi togán to Ayidosun 1993 tọn mẹ, bo wa yin dindlan do ganpamẹ to whenue Awhangán Sani Abacha hò gandudu yí to Abọ̀húsun 1993 tọn.

E lẹzun azìnponọ na azọ́nwhe delẹ taidi Bitu Properties, Kobimat, Bitu Promar po Rudocons po. E yin ayinamẹtọ vonọtaun na Statoil (Nigeria), azọ́nwhe de he to ohù ji bo nọ dà amì, na owhe ṣinẹnẹ.

To 2001, linlinwe Newswatch tọn dọ dọ̀ e yọnbasi dọ e ni note nado dù togán to 2003, bo dohia dọ e yin mẹde he tindo gbẹtọ-yinyin he whèwhin de. To 2006 Ukiwe tẹnpọn nado yin mẹhe na note na tònudọgbẹ People's Democratic Party nado du togán Naijilia tọn bọ e ma pa ẹ.