तिरफळां

तिरफळां सादारण धा मिटर उंचायेच्या तिरफळणीच्या झाडाक लांबट पानां आसतात. आंगार कांटे आशिल्ले हें झाड चड करून दोंगुल्ल्याचेर जाता. हाचीं फुलां ल्हान आसून घट्ट बी आसलेलीं गोल फळां घोसांनी लागतात. पिकतकच हीं फळां काळीं जातात आनी दोन भागांनी फुटतात. ह्या झाडाक वेगळोच असो गंध येता.

तिळफळांचो उपेग

झेन्थोझायलम लिमोनेला अशी एक वेगळी जात मेळटा. चड करुन बांगडे आनी ताल्ल्यांची कडी वा हुमण रुचकर लागपाक तिरफळांचो आमी वापर करतात. अशें आसलें तरी तिरफळांत आशिल्ल्या आयुर्वेदीक गुणांक लागून आमी तिचो वापर वेगवेगळ्या दुयेंसा खातीर करूं शकतात. तिरफळांची साल आनी फळां भोव गुणकारी आसून हड्ड्यांत कफ भरून खोकली मारीत वा धांप लागत जाल्यार तिरफळांचो वापर चडांच चड करचो. तिरफळां गरम गुणाची आसल्या कारणान काळजाती क्रिया सुधारपाक मजत करता. तशेंच पोशण करून काळजाक बळ दिता.

तिरफळांचो आयुर्वेदीक उपेग

दांत किडत वा दुखता आसत जाल्यार तिरफळ दांतापोंदा दवरचें.  दांत घांसपाखातीर तिरफळाच्या झाडाचे सालीचो चूर्ण वापरचो. अशें केल्यार दातांच्या मावांतल्यान पूं वा रगत येवपाचें बंद जाता. वाताक  लागून पोटांत गुळो येत वा दुखत जाल्यार तिरफळां, ओवों, हींग हांचो चूर्ण सैंधव {मीठ} हांचे मिश्रण करून गरम उदका वांगडा घेवचो. अशें केल्यार कुडितले दोश भायर सरतात. तशेंच ताच्या गरम रुक्ष {खर} गुणांक लागून फिग्दाचें कार्य सुदारपाक मजत जाता. ते भायर भूक वाडोवंपाक पातळ परसाकडेन जाल्यार तशेंच बिकांत लेगीत तिरफळांच्या चुर्णाचो वापर करचो.

तिरफळांचें उदक करुन जोराच्या वेळार दिल्यार आंगातल्यान घाम येवन जोर देंवपाक मजत जाता. दातांच्या विकारांत, तोंड आयल्यार तशेंच गळ्याक जांवपी विकारांत सालिचो काढो करून ताच्यो गुळ्यो करच्यो.

घावो जाल्यार हेच सालिच्या काढ्यान तो धुंवचो. तोपिल्लें नाक वा कान पलेल्यार ह्या झाडाचो कांटो काडून तो झरयतात आनी ताचो लेप त्या घाव्यार लायतात. एकाद्या रोगांत मुतपाक त्रास जायत जाल्यार हो काढो घेतल्यार मुत्रपिंडाचें कार्य सुधारपाक मजत जाता आनी मुताचें प्रमाण वाडटा.