कतार
इराणच्या आखातांतलें एक राज्य.
देवनागरी | Romi |
क्षेत्रफळ १०,३६० चौ. किमी. लोकसंख्या ३,११,०००(१९८६). सुमार १६० किमी. लांब आनी ५६ ते ८० किमी. अरेबिया आनी दक्षिणेवटेन संयुक्त अरब अमीरात राज्य आसात. ह्या दोनूय देशांकडेन कतारच्यो शिमो पक्क्यो थारायल्ल्यो नात. दोहा ही हांगाची राजधानी.
भूंयवर्णन, हवामान, वनस्पत आनी मोनजात
सगळो वाठार चुनखडी फातरांचो आसा.भितल्लो वाठार ‘कार्स्ट’ भूंयस्वरूपाचो आनी समुद्रथरासावन ७६ मी. उंवायेचो आसा. कतारची चडशी भूंय फातरांनी, रेंवेची आनी सुकी आसा. मदींमदीं आनी चडशे दर्यांदेगांचेर झरे आसात आनी फक्त हांगाच कितें ती हरयाळी सांपडटा. हांगा गिमांत तापमान सामकेंच चड ३४° से. आनी शिंयाळ्यांत उणें १६°से. आसता. वर्सुकी पावस सुमार ५ ते १० सेंमी पडटा; पूण पावस पडटलोच अशी शाश्वती नासता. कांट्यांचीं झोंपां आनी कांय वाठारांनी आशिल्ल्या तणाचेर जियेवपी उंट आनी हेर बारीक-मरीक मोनजात, वसंत ऋतूंत हांगा येवन शरद ऋतूंत दुसरेकडेन वचपी सुकणीं हांगा सांपडटात. इतिहास: कतारच्या पूर्ल्ल्या इतिहासाचेर उजवाड घालपी पुरावे हांगा सांपडूंक नात. रातव्या शेंकड्यांत पैगंबराचे मुस्तींत इस्लाम धर्म आपणायल्या उपरांत फुडें ह्या धर्मांतल्यान फुटून वचपी कांय लोकांनी (कार्मोथियम) मक्केचेर आपलो हक्क गाजयलो. बरींच वर्सा हांगाचो शेख इराणचो मांडलिक आशिल्लो. १९ व्या शेंकड्यांत इराणाकडल्यान फुटून अल् थाणी आपलें स्वतंत्र राज्य निर्मिले. ताणें ब्रिटिशांवांगडा १८६८ त इश्टागत केली, आनी हांगाच्या लोकांक चाच्यांच्या त्रासांतल्यान सोडयले. पूण उपरांत कतारच्या सुलतानान तुर्कस्थानचो आलाशिरो घेतलो. हाका लागून १९१३ मेरेन हांगा तुर्कस्थानची महसुल कचेरी आशिल्ली. १९१६ त संयुक्त अमीर राज्यांनी मान्य केल्ल्यो अटी कतारान मानून घेवन ब्रिटिशांकडेन कबलात केली आनी हें राज्य ब्रटिशांचे राखणेखाला आयलें. १९६५ त हे घडणुकेआड लोकांची तिडक तेंगशेर पाविल्ली. जून १९६७ त कतारान इंग्लंड-अमेरिकेक तेलाची पुरवण बंद केली. १९६८ त ब्रिटिशांनी हांगासावन सैन्य काडून घेवपाची पुरवण बंद केली. १९६८ त ब्रिटिशांनी हांगासावन सैन्य काडून घेवपाची घोशणा केली. कतारान हेर संयुक्त अरब अमीर राज्यांवांगडा कबलात केली. १९७१ त कतारान ब्रिटिशांकडल्यान पुराय स्वतंत्रताय मेळयली आनी हो देश संयुक्त राश्ट्रांचो (UNO) वांगडी जालो. १९७२ त हांगा जाल्ल्या कटांतल्यान अमीर शेख खलीफ राजा जालो. १९७६ त ह्या देशान ईजिप्ताकडेन इश्टागतीचे संबंद बरेच दाट केल्ले, पूण १९७९ तल्या ईजिप्त इस्त्राएल शांतताय कबलाती उपरांत ते संबंद तुटले.
राज्यवेवस्था
कतारांत राजेशाय चलता. स्वतंत्रताय मेळच्या पयलीं परदेशविशींचीं धोरणां आनी मुसलमान सोडून हेर धर्मीयांच्या राखणेच्या हक्काचेर ब्रिटिशांचें नियंत्रण आसतालें.संविधान १९७० च्या कायध्याप्रमाण चलता. चडशी सत्ता सुलतानाच्या घराण्याकडेन आसता.थळावो राज्यकारभार नगरपालिका मंत्रालय पळेता. हांगा राजकी पक्ष आनी विंगडविंगड विचारसरणेच्या संघटनांक परवानगी ना. न्यायवेवस्था १९७० च्या मुळाव्या कायध्यांप्रमाण आनी शरीयतलच्या तत्त्वांचेर चलता. मजलीस-एश्-शुरा हें हांगाचें सगळ्यांत इंचेल्या पांवड्यावेलें कार्यकारी मंडळ. हातूंत २३ प्रतिनिधी आसात. ह्या देशाक पध्दतशीर संविधान ना आनी कार्यकारी मंडळांतल्या सगळ्या सदस्यांची नेमणूक सुलतान करता.
अर्थीक स्थिती
मोतयां काडपाचो वेवसाय हो हांगाचो एक पूर्विल्लो वेवसाय. सध्या तेल उत्पादन आनी कृत्रिम मोतयांच्या धंध्याक लागून हो वेवसाय फाटीम पडला. १९३९ त तेलाचो सोद लागल्या उपरांत उत्पादन वाडत गेलें. अर्थवेवस्था ९०% तेल उत्पादनाचेर आदारल्या. कांय वाठारांनी नुस्तेमारी,व्हडीं बांदप, खाजराची लागवड आनी गोरवां,मेढरां, उटं पोसपाचो धंदो उण्या प्रमाणांत जाता. तेलाच्या उत्पादनाक लागून हें राश्ट्र बरेंच गिरेस्त आसा. कतार रियाल हें हांगाचें चलनी नाणें जावन आसा.
येरादारी आनी संचारण
कतारांत देशाभितर रेल्वेमार्गा आनी उदकांतल्या मार्गाची वेवस्था ना. दोहाहें हांगाचें मुखेल बंदर आसा. उम्म गैद हांगा सावन तेलाची येरादारी जाता. हांगा १९८५ मेरेन १,०८० किमी. लांबयेचे रस्ते आशिल्ले. रस्त्यांच्या मार्गांवेल्यान सावदी अरेबिया आनी संयुक्त अरव अमीर राज्यांच्या ह्या देशाचो संबंद जोडला. हेर शेजारच्या राश्ट्रांवांगडा हांगा ‘गल्फ एअर’ ही विमानकंपनी हवाई मार्गाचेर येरादारी करता. दोहा हो हांगाचो आंतरराश्ट्रीय विमानतळ आसा. १९८५ मेरेन हांगा ५ खबरांपत्रां आशिल्लीं. प्रसारमाध्यमाचेर सरकाराचें पुरायपणान नियंत्रण आसा. रेडिओवेल्यान प्रसारित जावपी कार्यावळीं अरबी आनी इंग्लीश भाशेंतल्यान आसतात.
लोक आनी समाजजीण
चडशे लोक अरब आसून सुन्नी मुसलमान पंथाचे आसात.हांच्यामदीं कांय प्रमाणांत निग्रो वंशाच्या रगताची भरसण आसा. घडये ही गजाल पयलींच्या गुलामांच्या वेपाराक लागून जाल्ली आसूंये. हे लोक पोरन्या विचारांचे आसात. इराणी हे हांगाचे सगळ्यांत चड अल्पसंख्यांक. हेभायर पाकिस्तान, भारत आनी हेर आशियाई राश्ट्रांतले लोक हांगा येवन रावल्यात. किरीस्तांव बहाई आनी हिंदू वेपाराक लागून जाल्ली आसूंये. हे लोक पोरन्या विचारांचे आसात. इराणी हे हांगाचे सगळ्यांत चड अल्पसंख्यांक. हेभायर पाकिस्तान,भारत आनी हेर आशियाई राश्ट्रांतले लोक हांगा येवन रावल्यात. किरीस्तांव बहाई आनी हिंदू धर्माचे लोक कांय प्रमाणात सांपडटात. हांगाचे लोक पर्शियन भाशेची भरसण आशिल्ले अरबी भाशेंतल्यान वेव्हार करतात.
शिक्षण
राश्टीय साक्षरतेचें प्रमाण १०% आसा. शिक्षण फुकट आसले, तरी सक्तीचें आनी एकसारकें ना. सरकाराकडल्यान विध्यार्थ्यांक पुस्तकां, गणभंस, अन्न, येरादारीची सोय असल्यो ब-योच सवलती मेळटात. तीन वर्सांचें मुळावें शिक्षण, तेउपरांत ३ वर्सां माध्यमिक आनी ३ वर्सा उच्च माध्यमिक अशें शिक्षण हांगा आसा. स्प्टेंबर ते जून मेरेन शिक्षणीक वर्स आसता. मुळावे शिक्षण अरबी भाशेंतल्यान जाता. उंचेल्या पांवड्यार मात इंग्लीश भाशेंतल्यानय शिक्षण दितात.सध्या शिक्षणाच्या मळार उदरगत करपाचे यत्न चल्ल्यात. शिक्षकांखातीर प्रशिक्षण दिवपाची येवजण सरकारान व्हडा प्रमाणांत हातांत तल्या. हांगाचे बरेच विध्यार्थी शिक्षण घेवचेपासत अमेरिकेचीं संयुक्त संस्थानां, ब्रिटन, सावदी अरेबिया आनी कुवेत ह्या देशांनी आसात.
म्हत्वाचीं थळां
दोहा ही राजधानी पर्यटनाचे नदरेंतल्यान जरी एकूय थळाक म्हत्व नासलें तरी अर्थीक नदरेंतल्यान आनी वेपाराच्या मळार दोहा आनी सुसाइट ह्या शारांक म्हत्व आसा.
This article uses material from the Wikipedia गोंयची कोंकणी / Gõychi Konknni article कतार, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). हातूंतलो मजकूर CC BY-SA 4.0च्या अंतर्गत उपलब्ध आसा जे मेरेन हेर नोंदी करूक नात. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki गोंयची कोंकणी / Gõychi Konknni (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.