Terarãngue Guaraníme

1. He'iséva (concepto)
2. Terarãngue ñemohenda (clasificación)

He'iséva

Ha'e ñe'ẽ omyengoviáva térape. Ñe'ẽ rekovia jaipurúva, hendaguépe. Techapyrã:

Jajesarekoporãrõ, jahechakuaáta “ha'e” (terarãngue) om-yengoviaha Perúpe (tero).

Terarãngue ñemohenda

• 2.1. Terarãnguete (pronombre personal)
• 2.2. Terarãngue Techaukarã (pronombre demostrativo)
• 2.3. Terarãngue Mba'éva (pronombre posesivo)
• 2.4. Terarãngue Kuaa'ỹva (pronombre indefinido)

2.1. Terarãnguete (pronombres personales)

• 2.1.1.Terarãnguete teroñe'ẽramo (Pronombre Personal como Sujeto)
• 2.1.2.Terarãnguete moĩmbaha mbohasapyrévaramo (Pronombre Personal como Complemento Directo)
• 2.1.3.Terarãnguete moĩmbaha mbohasapyre'ỹvaramo (Pronombre Personal como Complemento Indirecto)
• 2.1.4.Terarãnguete moĩmbaha opaichaguávaramo (Pronombre Personal como Complemento Circunstancial)

2.1.1. Terarãnguete Teroñe'ẽramo

Techapyrã:

2.1.2.Terarãnguete Moĩmbaha Mbohasapyrévaramo Héra he’iháicha, ko’ãvagui oiko –ñe’ẽjoajukatúpe- moĩmbaha mbohasapyréva. Ojepuru avaite peteĩha ha mokõiháme, papyteĩ ha papyetápe. Techapyrã:

• Nde cherenói /
• Ha'e ndejuhu /
• Ha'e ñanenupã /

2.1.3. Terarãnguete Moĩmbaha Mbohasapyre'ỹvaramo

Héra he’iháicha, ko’ãvagui oiko –ñe’ẽjoajukatúpe- moĩm-baha mbohasapyre’ỹva. Techapyrã:

• Ogueru chéve /
• Ogueraha ndéve /
• Ojerure oréve /

Ja’ekuaa avei oĩha terarãnguete oikóva ichuguikuéra terarãnguete moĩmbaha mbohasapyre’ỹva. Umíva hína:

Techapyrã:

• Peru ojogua kuatia chehegui /
• Umi kuñataĩ onohẽ ao ichugui /
• Amo jagua omonda so’o pendehegui /

Techapyrã:

• Peru omombo pakova pire nderehe /
• Umi kuñataĩ omboja hete nderehe /
• Amo mitã omonde ao ijehe /

2.1.4. Terarãnguete Moĩmbaha Opaichaguávaramo

• 2.1.4.1. Terarãnguete moĩmbaha opaichagua tendaguávaramo (de lugar)
• 2.1.4.2. Terarãnguete moĩmbaha opaichagua moirũguávaramo (de compañía)

2.1.4.1. Terarãnguete Moĩmbaha Opaichagua Tendaguávaramo

Techapyrã:

Mborayhu oĩ ndepype

4.1.4.2. Terarãnguete Moĩmbaha Opaichagua Moirũguávaramo

Techapyrã:

Ha'e ou orendive

2.2. TERARÃNGUE TECHAUKARÃ: Ko’ãva heñói ñambo-joapývo teroja moteĩva techaukarãre ñe’ẽpehẽtai upeigua “va”. Ñe’ẽjoajukatúpe, oiko chuguikuéra teroñe’ẽ.

Techapyrã:

• Kóva oguata porã
• Péva ijyva puku
• Amóva hova apu'a
• Ko'ãva oguata mombyry
• Ãva okaru pya'e
• Umíva opurahéi ñandéve

Upéicha avei oiko umi teroja moteĩva techaukarã tovake’ỹguágui.

• Upéva
• Aipóva

Techapyrã:

• Upéva ndoúi kuehe
• Aipóva oguerúta ama ko'ẽrõ

2.3. TERARÃNGUE MBA'ÉVA: Ko’ãva heñói ñambojoapývo teroja moteĩva mba’évare, ñe’ẽpehẽtai upeigua "mba'e".

Techapyrã:

• Pe apyka chemba'e
• Ko'ã kavaju ñanemba'e

2.4. TERARÃNGUE KUAA'YVA: Ko’ãva avei heñói ñambo-joapývo teroja moteĩva kuaa’ỹvare ñe’ẽpehẽtai upeigua “va”.

Techapyrã:

• maymáva /
• oimeraẽva /

Techapyã:

• Maymáva ohóta ko'ẽrõ nendive

JESAREKOPYRÃ

Umi terarãnguete teroñe’ẽramo oĩva, terarãnguete mba’eva ha terarãnguete kuaa’ỹva, ombojoapy sapy’apy’a ñe’ẽpehẽtai kokatuguigua.

Techapyrã:

• chete / ndete / ha’ete (aháta chete / chete ajapóta)

• ñanemba’ete (jaguerosapukáike ñanemba’ete)
• maymaite (maymaite ojoguákuri ijaorã)

• Por David Galeano Olivera (ATENEO DE LENGUA Y CULTURA GUARANI)