Gyrésia: Tetã hekosãsóva Európape

Ko tetãme oiko amo 11 sua tetãygua ojojáva, avano'õ oñe'ẽva tenondeitépe pe Gyresiañe'ẽ ha ijerovia niko Gyrésia tupão tape ypýre ombo'éva.

República Helénica Ελληνική Δημοκρατία Ellinikí Dimokratía
Estado miembro la Unión Europea
Poyvi Ha'erã'i
Tetã ñe'ẽ akã: Ελευθερία ή Θάνατος Elefthería i thánatos (Gyresiañe'ẽme: «Sãso térã mano»)
Tetã Momorãhéi: Ύμνος εις την Ελευθερίαν Imnos eis tin Eleftherían (Gyresiañe'ẽme: «Purahéi sãsóre») Nerehendúirõ
Tavusu (ha táva tuichavéva)	Atenas
Ñe'ẽnguéra	Gyresiañe'ẽ
• Hablados	Arrumano, meglenita, arbanita, tsakonio, póntico
Tetãygua réra	griego, -a heleno, -a
Tekuái reko	Amandajerape
• Presidenta	Katerina Sakellaropoulou
• Primer ministro	Kyriakos Mitsotakis
Tetã Amandaje	Consejo de los Helenos
Sãso  • Declarada  • Reconocida	Mburuvi otománo poguýgui 25 jasyapy ary 1821 3 jasykõi ary 1830
Yvy apekue	Ñemoĩha 96.º
• Opaite	131957 km²
Tembe'y	1935 km
Y rembe'y	15 021 km
Yvyty yvatevéva	Olimpo
Ava hetakue	Ñemoĩha 74.º
• Estimación	10741165 hab. (2018)
• Hetakue	11329600 hab. (2013)
• Typy'ũ (est.)	82 hab./km²*
PIB (PPA)	Ñemoĩha 57.º
• Opaite (2018)	US$ 311.650 sua
• Per cápita	US$ 29.060
PIB (nominal)	Ñemoĩha 52.º
• Opaite (2018)	US$ 226.770 sua
• Per cápita	US$ 21.140
IDH (2017)	0,870 (31.º) – Muy alto
Viru	Euro (€, EUR)
Ára	EET (UTC+2)
• Arahakúpe	EEST (UTC+3)
ISO Jehero	300 / GRC / GR
Tetã renda tee Ñandutíme	.gr
Tetã pumbyry papapy	+30
Tetã puhoe papapy	SVA-SZZ / J4A-J4Z
Tetã aviõ papapy	SX
Mba'yrumýi papapy tee	GR
COI Jehero	GRE
Atyvete Tembiecharã:EU, ONU, OTAN, OCDE, OSCE, COE.
Opaite Tetã Yvýgui
[editar datos en Wikidata]

Atenas, ko tetã itavusu ha itáva orekovéva tapichakuéra ipype, itáva tuichavéva mokõiha niko Tesalónika. Oĩ táva tuicha ambuéva, herakuãite ha imba'eguasúva, techapyrãme: Piréo, Patras, Heraclión ha Lárisa.

Gyrésia niko oñemohenda porãite Európa, Ásia ha Áfrika mbytépe, ha ijerére ojejuhu yvate kuarahyreike gotyo tetã Aváña, yvate gotyo tetã Vugária ha Yvate Masendóña, ha yvate kuarahyresẽ ngotyo ojejuhu Tuykía. Kuarahyresẽ ngotyo oĩ para Ehéo, kuarahyreike gotyo oĩ para Hóniko ha ñemby gotyo ojejuhu para Yvy mbytépe; umi mbohapy yguasu omohembe'y ko tetã amo 13 676 km rehe, upéicha Gyrésia niko pe tetã y rembe'y ipukuvéva 11ha opa Yvýgui. Gyrésia oreko pokõi ypa'ũ aty, umi ypa'ũ atýpe niko oĩ 1400 ypa'ũ, umívagui 227 mante oreko tapichakuéra oikóva ijyvýpe. Amove 80 % Gyrésia yvy apekuégui niko yvyty ha yvytyrysýi, upe tuichavéva niko yvyty Olímpo, ohupyty 2917 métro.

Gyrésia ko'ãgagua ijypykue tee Gyrésia ymaguare avano'õme, upépe niko Yvy pehẽngue kuarahyreikegua arandupy ñepyrũ. Yvy pehẽngue kuarahyreikegua ijypy oñepyrũ hag̃ua oikuaa jekopytyjoja, upe jekopytyjoja Atena pegua rupive, oikuaa hag̃ua arandupykuaaty, oha'ã hag̃ua ñembosaraipavẽ (opa tetã oñembosaráivo ha oha'ã jetepysóre irundy rundy arýpe), oñepyrũ hag̃ua oikuaa ñe'ẽporãhaipyre ha marandeko ñehesa'ỹijo, upéicha avei ku avano'õ ymaguare ombo'e jokuaikuaa ha umi mba'e tenondeitéva papapykuaa ha tembikuaaty rehe. Tetã Gyrésia ko'ãgagua oñemohendaite ary 1830-pe, isãso rire ñorairõre ha osẽ rire upe Mburuvi otománo poguýpe. Hembiasakue puku ha heko ymaite niko ojehecha oparupi, tenondeite ko tetã rembiapoporã tee, ojogapoháicha ymaite guive, ko tetã rembi'u tee ha ñe'ẽporãhaipyre tee.

Ko'ãga niko Gyrésia ha'e peteĩ tetã hekosãsóva ijekopytyjoja, imba'ehetáva ha yvypóra ñakãrapu'ã rechaukaháre ojehecha ko tetã iporãite ojeiko hag̃ua. Gyrésia oĩ Európa Joaju atýpe ary 1981 guive ha oipuru ipirapire euro ary 2001 guive, oĩ avei OTAN atýpe ary 1952 guive. Opáichavo, Gyrésia niko pe tetã iviru ñemomba'apo ohasa asyvéva oiko aja crisis 2008-2015. Upe guive oñemboheta mboriahu Gyrésia retãygua kuéra apytépe, opa rire upe crisis Gyrésia oñepyrũ oñemoporã jey mbegue katu.

•   Wiki Commons oguereko ta'ãnga Gyrésia reheguaCommons.