O Porco De Pé: Novela de Vicente Risco

A primeira obra narrativa de Risco é Do caso que lle aconteceu ó doutor Alveiros. Despois, nos números 39 e 40 de Nós inseriu Risco o comezo de Os europeos en Abrantes. O porco de pé retoma o ambiente e o ton burlesco da obra anterior e é unha diatriba da burguesía, unha sátira do castelán que chega a ser alcalde nunha cidade galega. Os personaxes, como se ve no seguinte fragmento do texto, son caricaturas e arquetipos:

Na postguerra, D. Celidonio ascendeu de porco a marrán e chegou a ser alcalde. A parenta inflou coma o fol da gaita. [...]

Don Celidonio é gordo e artrítico. O carrolo sáelle para fóra; na calva ten unha que outra serda; ten as fazulas hipertrofiadas, da cor do magro do xamón, e tan lustrosas, que semellan que botan unto derretido; ás nádegas e o bandullo vánselle un pouco para abaixo.

O lardo rezúmalle por todo o corpo, e no vran súdao en regueiros aceitosos e en pingotas bastas, coma as que deitan os chourizos cando están no fumeiro.

Así como é graxento o corpo, tamén o miolo de D. Celidonio. Se lle escachasen a testa, tiña que ser con pau-ferro e picaraña, en lugar dunha sesada había atopar un unto. Corpo e alma, tanto ten, todo é graxa e manteiga. Don Celidonio é igual por dentro ca por fóra: carne e espírito son a mesma zorza, misturada e revolta, co mesmo adubo de ourego e pemento).

A novela conta a historia de Don Celidonio, que veu de Castela traballar de mancebo nunha tenda e foi ascendendo socialmente tras casar coa filla do dono.

Perante D. Celidonio, o representante dos intelectuais na novela é o doutor Alveiros, que, achándose en espantosa soidade, remata por claudicar, sumándose ás hostes do alcalde e cacique don Celidonio.

A obra publicouse orixinariamente en 1928 na Editorial Nós. En 1972 reeditouna Editorial Galaxia, con ilustracións de Xohán Ledo, nun volume único con outras narracións. Incluíuse posteriormente na Biblioteca Básica da Cultura Galega e mais na Biblioteca Galega 120.

En 2003 editouna de novo Galaxia na Biblioteca Vicente Risco, da colección Literaria, e en 2021 publicou unha edición ilustrada, preparada por Raquel Vila-Amado e Tomás González Ahola.

A novela traduciuse ao castelán da man de Miguel Hernández Sola co título de El cerdo de pie (Trama Editorial, 2001; colección Largo Recorrido) e ao catalán por Eduard del Castillo Velasco co título de El porc dempeus (Fundación Vicente Risco, 2013).

Ademais, en 2022 a obra levouse ao teatro da man de Producións Excéntricas, co teto adaptado por Pepe Sendón, dirección de Quico Cadaval, e actuación de Evaristo Calvo, Víctor Mosqueira e Patricia Vázquez.

Bibliografía

• Carballo Calero, R. (1975) [1963]. Historia da literatura galega contemporánea. Galaxia. p. 640-642. ISBN 84-7154-227-7. 
• Pena, Xosé Ramón (2016). Historia da literatura galega. III. De 1916 a 1936. Xerais. pp. 363–369. ISBN 978-84-9121-107-5. 
• Villar Ponte, A. (15 de outubro de 1928). "O porco de pé, novela de Vicente Risco". Nós (58): 192. 

Outros artigos

• Biblioteca Básica da Cultura Galega
• Biblioteca Galega 120

Ligazóns externas

• Iglesias, Xabier (3 de marzo de 2016). "O porco de pé". Os libros de Ánxel Casal.