جۆن مەینارد کەینز

بیردۆزەکانی کەینز بە بیردۆزی کەینیزی ناسراون کە بریتیە لە قوتابخانەیەکی ئابووری دیار.

ژیری کەینز لە سەرەتای ژیانیدا دیار بوو؛ لە ساڵی ١٩٠٢ (١٩ ساڵی)، وەرگیرا لە پرۆگرامی بیرکاری کێبڕکێ لەسەر لە کۆلێژی کینگ لە زانکۆی کامبریج. لە سەردەمی داڕمانی ئابووریی گەورەی ساڵانی ١٩٣٠دا، کەینز سەرکردایەتی شۆڕشێکی لە بیرکردنەوەی ئابووریدا کرد، کە تەحەدای بیرۆکەکانی ئابووریی نیوکلاسیکی کرد کە پێیان وابوو بازاڕە ئازادەکان، لە کورتخایەن تا مامناوەنددا، بە شێوەیەکی ئۆتۆماتیکی لەسەرکار دامەزراندنێکی تەواوی دابین دەکەن، بە مەرجێک کرێکاران لە داواکارییەکانی مووچەکانیاندا نەرم و نیان بن. ئەو ئاماژەی بەوەدا کە داواکاری کۆی گشتی (کۆی خەرجییەکان لە ئابووریدا) ئاستی گشتی چالاکییە ئابوورییەکان دیاری دەکات، و خواستی گشتیی ناتەواو دەتوانێت ببێتە هۆی ماوەی درێژخایەنی بێکاریی بەرز، و بەو پێیەی کرێ و تێچووی کار ڕەقن بەرەو خوارەوە ئابووری بە شێوەیەکی ئۆتۆماتیکی ناگەڕێتەوە بۆ دامەزراندنی تەواو. کەینز بانگەشەی بۆ بەکارهێنانی سیاسەتی دارایی و دراوی دەکرد بۆ کەمکردنەوەی کاریگەرییە نەرێنییەکانی پاشەکشەی ئابووری و داڕمانی ئابووری. ئەو لە کتێبە گەورەکەیدا بە ناوی "تیۆری گشتی دامەزراندن، سوود و پارە" کە لە کۆتایی ساڵی ١٩٣٦دا بڵاوکرایەوە، بە وردی ئەم بیرۆکانەی خستۆتە ڕوو. لە کۆتاییەکانی ١٩٣٠ ئابوورییە پێشکەوتووەکانی ڕۆژئاوا دەستیان کردبوو بە جێبەجێکردنی پێشنیارەکانی سیاسەتی کەینز. نزیکەی هەموو حکومەتە سەرمایەدارییەکان تا کۆتایی دوو دەیەی دوای مردنی کینز لە ساڵی ١٩٤٦دا ئەو کارەیان کردبوو، کەینز وەک سەرۆکی شاندی بەریتانیا بەشداریی کرد لە دیزاینکردنی ئەو دامەزراوە ئابوورییە نێودەوڵەتییانەی کە لە دوای کۆتایی هاتنی جەنگی جیهانی دووەمەوە دامەزران، بەڵام لەلایەن شاندی ئەمریکی لە چەند لایەنێکیدا ڕەتکرایەوە.

کاریگەرییەکانی کەینز لە ساڵانی حەفتاکانی سەدەی ڕابردووەوە دەستی بە کەمبوونەوە کرد، بەشێکی لە ئەنجامی ئەو چەقبەستووییەی کە ئابوورییە ئەنگلۆ-ئەمریکییەکان لەو دەیەیەدا تووشی بووبوو، بەشێکیش بەهۆی ڕەخنەگرتن لە سیاسەتەکانی کەینز لەلایەن میڵتۆن فریدمان و دراوناسانی دیکەوە، کە ناکۆکییان لەسەر نەتوانایی حکومەت بوو کە بە شێوەیەکی گونجاو سووڕی بازرگانی بە سیاسەتی دارایی ڕێکبخات. هاتنی قەیرانی دارایی جیهانی لە ساڵانی ٢٠٠٧-٢٠٠٨ بووە هۆی سەرهەڵدانەوەی بیری کەینزی. ئابووری کەینیزی بنەمای تیۆری بۆ سیاسەتە ئابوورییەکان دابین کرد کە لە وەڵامی قەیرانی دارایی ساڵی ٢٠٠٧-٢٠٠٨ لەلایەن سەرۆک باراک ئۆبامای ئەمریکا، سەرۆکوەزیرانی بەریتانیا گۆردۆن براون و سەرۆکەکانی دیکەی حکومەتەکانەوە ئەنجامدرابوون.