Inbhir Nis

Inbhir Nis
Suidheachadh
Inbhir Nis (Alba)
Dùthaich	Alba
Comhairle	Comhairle na Gàidhealtachd
Siorrachd	Siorrachd Inbhir Nis
Co-chomharran	57° 28′ Tuath 4° 13′ Iar
Feartan fiosaigeach
Àireamh-shluaigh	40,900 (2001)
Àireamh fòn	01463
Duilleag oifigeil	Inbhir Nis

Tha Inbhir Nis suidhichte aig beul (inbhir) Abhainn Nis agus 's e am baile as luaithe a tha a' fàs san Roinn Eòrpa san latha an-diugh. Ann an 2001 b' e 51,000 àireamh sluaigh a' bhaile agus thathas an dùil gun dùblaich an àireamh seo thairis air an ath deich bliadhna air fhichead ri thighinn.

 

 

Tha Inbhir Nis suidhichte aig ceann ear-thuath Ghlinn Albainn, air taobh deas an Linne Mhoireibh far a bheil am fìor-uisge a' dòrtadh a-mach a ceann ear-thuath Loch Nis ag coinneamh sàl na mara. Tha Ceann Loch Nis 6 mìltean air falbh. Tha beul searach Slighe-Uisge a' Ghlinne Mhòir a tha a' ceangail an Linne Mhoireibh leis an Linne Dhubh le rathad Loch Nis, Loch Omhaich agus Loch Lochaidh aig Clach na h-Àirigh air iomall a' bhaile.

Bha Inbhir Nis taigh do Na Cruithnich agus bha Calum Cille a' tadhail an seo ann an 565. Chaidh an caisteal a thogail le Maol Chaluim Mac Dhonnchaidh. Thog Crombhuel "Citadel" ri taobh a' Bhaile. Anns a' bhliadhna 2001 rinneadh cathair dheth, a cheilearaich am Millennium ur.

Chithear gun do dh'atharraich an cànan bho Ghàidhlig gu Beurla anns na linntean sa chaidh. Bathar ag ràdh anns an New Statistical Account of Scotland ann an 1845:

"... but it [Gàidhlig] is fast wearing out, and by the rising generation English is almost universally preferred, especially in the town of Inverness, where many of them are wholly ignorant of Gaelic."

Ann an 1881 bha Gàidhlig aig 23.3% de mhuinntir a‘ bhaile, ach ann an 2001 cha robh i aig ach 7.9% dhiubh.

Chaidh Comunn Gàidhlig Inbhir Nis a stèidheachadh ann an 1871.

Chaidh am Mòd Nàiseanta a chumail ann an Inbhir Nis anns na bliadhnaichean 1897, 1903, 1912, 1923, 1928, 1936, 1949, 1957, 1966, 1972, 1984, 1997 agus 2014.

Tha oidhirpean anns a' bhaile airson a' Ghàidhlig a chumail beò, mar eisimpleir chaidh Bun-sgoil Ghàidhlig Inbhir Nis a chur air bhonn anns an Lùnasdail 2007.

Tha seirbheisean trèana (dìreach) bho Stèisean-rèile Inbhir Nis gu Obar Dheathain, Sràid na Ban-righ ann an Glaschu, Dùn Èideann, Inbhir Pheofharain, Inbhir Uige/Inbhir Theòrsa, Caol Loch Aillse agus Lunnainn.

Tha rathad mòr (A9, A82 agus A96) a' ceangal Inbhir Nis le Obar Dheathain, Glaschu, Peairt, Inbhir Uige agus Dùn Èideann.

Tha plèanaichean bho Phort-adhair Inbhir Nis a' ceangal Inbhir Nis gu Sasainn, Eireann, agus An Roinn-Eòrpa.

Is baile malairt agus rianachd a tha ann an Inbhir Nis anns an latha an diugh. Chaill Inbhir Nis an cuid bu mhotha de a gniomhacasan giollachais ré an treas ceathramh den fhicheadamh linn.

• 23 an t-Iuchar 1951 - Eleanor Scott, Neach-poileataigs Albannach.
• 5 an t-Sultain 1965 - Murchadh Friseal, Neach-poileataigs Albannach.

•   Augsburg
•   La Baule
•   St Valery en Caux

• Mac a' Phì, Aonghas. 'Ainmean Inbhir Nis' Gairm 158, An t-Earrach 1992, 109-111.

• BBC Naidheachdan 2016-01-14: Iomairt son Seann Eaglais Inbhir Nis (aithris bhideo 2:33)
• BBC Naidheachdan 2016-03-03: Leasachadh air Eileanan Abhainn Nis (aithris bhideo 2:20)
• BBC Naidheachdan 2018-11-06: £1.5m ga chosg air Ionad Còmhdhail Uaine an Inbhir Nis
• BBC Naidheachdan 2021-06-16: Leabhar ùr ainmean-àite ga fhoillseachadh

Aonta Baile

• BBC Naidheachdan 2016-03-22: Aonta Baile Inbhir Nis air a dhearbhadh (aithris bhideo 4:32)
• BBC Naidheachdan 2016-04-05: Ceist is Càineadh mu Aonta Baile
• BBC Naidheachdan 2017-01-30: Aonta Baile air a shoidhneadh

Margadh Bhictorianach

• BBC Naidheachdan 2016-01-14: Dragh mun Mhargaidh Bhictorianach (aithris bhideo 2:40)
• BBC Naidheachdan 2016-01-28: Dàil eile dhan Mhargaidh Bhictorianaich?

Taigh-cùirte

• BBC Naidheachdan 2016-03-04: Taigh-cùirte Inbhir Nis a' gluasad (aithris bhideo 2:13)
• BBC Naidheachdan 2016-04-02: Dàil air ionad ceartais ùr Inbhir Nis
• BBC Naidheachdan 2017-03-01: Cead do dhʼIonad Ceartais Inbhir Nis

Prìosan ùr

• BBC Naidheachdan 2016-03-24: Cead prìosain ùr ga iarraidh
• BBC Naidheachdan 2016-04-26: Sluagh mòr aig coinneimh phrìosain
• BBC Naidheachdan 2016-05-23: Co-chomhairle air plana phrìosain ùir Inbhir Nis

Slàinte

• BBC Naidheachdan 2016-10-27: Fosglaidh Hospice na Gàidhealtachd as ùr

Foghlam

• BBC Naidheachdan 2016-05-23: Làrach ùr do BhSGI?

Cathair-bhailtean na h-Alba  

Dùn Èideann · Dùn Dèagh · Glaschu · Inbhir Nis · Obar Dheathain · Sruighlea