Corazon Aquino: Uachtarán ar Phoblacht na nOileán Filipíneach

Corazon Aquino
	;
Ainm sa teanga dhúchais	(es) María Corazón Sumulong Cojuangco
Beathaisnéis
Breith	25 Eanáir 1933; Paniqui, Na hOileáin Fhilipíneacha
Bás	1 Lúnasa 2009 ; 76 bliana d'aois; Makati, Na hOileáin Fhilipíneacha
Siocair bháis	Bás nádúrtha (Ailse cholaireictach)
Áit adhlactha	Manila Memorial Park Sucat (en)
11 Uachtarán na nOileán Filipíneach
	25 Feabhra 1986 – 30 Meitheamh 1992 ; ← Ferdinand Marcos – Fidel V. Ramos →
Faisnéis phearsanta
Reiligiún	Eaglais Chaitliceach Rómhánach
Scoil a d'fhreastail sé/sí	St. Scholastica's College (en) ; Far Eastern University (en) ; College of Mount Saint Vincent (en) ; Ollscoil Ateneo de Manila
Teanga dhúchais	an Tagálaigis
Gníomhaíocht
Gairm	polaiteoir, gníomhaí ar son chearta an duine
Ball de pháirtí polaitíochta	Páirtí Liobrálach na nOileán Filipíneach
Teangacha	Béarla agus an Tagálaigis
Teaghlach
Céile	Benigno Aquino Jr.
Páiste	Benigno Aquino III, Pinky Aquino-Abellada, Ballsy Aquino-Cruz, Kris Aquino, Viel Aquino-Dee
Athair	José Cojuangco agus Demetria Sumulong
Siblín	Josephine C. Reyes agus Jose Cojuangco, Jr.
	Gradam a fuarthas (2001) Gradam Shaoránacht an Domhain; (1998) Gradam Ramon Magsaysay; (1996) Duais Fulbright; (1986) Duine na Bliana ón irisleabhar Time; Ord na hEilifinte Báine; Philippine Legion of Honor (en) ; dochtúireacht oinigh ó Ollscoil Hong Cong; Nishan-e-Pakistan (en) ; Ord an Fhuascailteora, an Ginearál San Martín; Grand-croix de la Légion d'honneur‎; Kalantiao's Order (en) ; Grand Cordon of the Supreme Order of the Chrysanthemum (en) ; Grand Cross of the National Order of Merit (en) ; Ord Sikatuna; Knight Grand Cross of the Order of Merit of the Italian Republic (en) ; Knight Grand Cross with Collar of the Order of Merit of the Italian Republic (en) ;
	Síniú
Suíomh gréasáin	coryaquino.ph

Tugtar "Máthair an Daonlathais" uirthi, agus ba ise an chéad bhean a bhí ina huachtarán sa tír seo, nó in aon tír eile san Áise.

Saol

Chuaigh Aquino isteach sa pholaitíocht don chéad uair nuair a feallmharaíodh a fear céile, an Seanadóir Benigno Aquino, Jr. (1932–1983), agus é ag iarraidh deireadh a chur le ceannasaíocht uathlathach an Uachtaráin Ferdinand Marcos.

Toghchán 1986

Cé nach raibh aon taithí polaitiúil aici agus nach raibh inti ach bean tí simplí, mar a dúirt sí féin, d'éirigh sí chun a bheith mar an duine ba shuntasaí sa ghluaiseacht in aghaidh Marcos. Chuaigh sí isteach san iomaíocht mar iarrthóir sna toghcháin uachtaránachta sa bhliain 1986.

Nuair a chaill Aquino an toghchán Uachtaránachta, bhí formhór mór na bhFilipíneach den tuairim go raibh torthaí na vótála cóirithe ag Marcos. D'éirigh cuid de na fórsaí armtha amach in aghaidh Marcos, agus fuair siad tacaíocht na sibhialtach, a chuaigh amach sna sráideanna ag agóidíocht.

Sa deireadh thiar thall, b'éigean do Marcos an tír a fhágáil, agus gaireadh Uachtarán de Corazón Aquino.

Fógraíodh Marcos mar bhuaiteoir, ach tuairiscíodh go raibh calaois toghcháin ag baint leis, agus insealbhaíodh ina huachtarán í tar éis "réabhlóid" síochánta.

Fuair Aquino ainmniúchán do Duais Nobel na Síochána sa bhliain seo, agus roghnaíodh í mar "Bhean na Bliana" san iris Time.

Uachtaránacht

In huachtarán di, cuireadh an daonlathas ar ais i bpolaitíocht na tíre. Dréachtaíodh bunreacht nua a chuir srianta ar chumhachtaí an uachtaráin agus a chuir béim níos mó ar shaoirsí shibhialta.

Ag an am céanna, chuir iarrachtaí ón airm éirí amach a dhéanamh go mór isteach ar a théarma mar uachtarán, rud a chuir stad le filleadh iomlán ar shocracht pholaitiúil agus ar fhorbairt gheilleagrach.

An freasúra

I ndiaidh na réabhlóide seo féin - Réabhlóid EDSA, mar a thugtar uirthi (is ionann EDSA agus Epifanio de los Santos Avenue, an tsráid is mó i Mainile) - níor tháinig mórán feabhais ar chúrsaí na tíre. Nuair a bhí Aquino ina hUachtarán, bhí iar-lucht leanúna Marcos ag bagairt coup d'état uirthi ó am go ham.

Na treallchogaithe Cumannacha a bhí ag troid go brúidiúil faoin tuath ó laethanta Marcos anuas, níor éirigh siad as an gcath i ndiaidh Réabhlóid EDSA, agus mar aisfhreagra, tháinig gluaiseacht fhoréigneach fhrith-Chumannach, Alsa Masa[1], ar an bhfód agus í ag ionsaí is ag marú daoine éigiontacha go minic ar an tsiocair gur "Cumannaigh" a bhí iontu.

Níos déanaí, thosaigh an mionlach Moslamach féin ag dul chun cearmansaíochta ar an rialtas agus dreamanna treallchogaíochta a chur ar bun.

Bás

Bhí Aquino ag fulaingt le hailse le tamall fada, agus déag sí dá bharr ar an 1 Lúnasa, 2009.

Tagairtí

Is síol é an t-alt seo. Cuir leis, chun cuidiú leis an Vicipéid.
Má tá alt níos forbartha le fáil i dteanga eile, is féidir leat aistriúchán Gaeilge a dhéanamh.

This article uses material from the Wikipedia Gaeilge article Corazon Aquino, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Content is available under CC BY-SA 4.0 unless otherwise noted. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Gaeilge (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.