Religijŏ
Religijŏ to je systym wierzyń i praktyk ôkryślajōncy relacyjõ miyndzy roztōmajcie chytanõ sferōm sacrum (świyntościōm) i boskōm sferōm a społeczyństwym, grupōm abo jednotkōm.
Manifestuje sie ôna w fasōngu doktrynalnym (doktryna, wierzyniŏ), w czynnościach religijnych (bp. kult, rytuały), w sferze ôbywatelsko-ôrganizacyjnyj (spōlnota religijnŏ, bp. Kościōł) i w sferze duchowości indywidualnyj (m.in. mistycyzm).
.png)
We 2012 roku 59% ludzi uwŏżało sie za ôsoby religijne, 23% niy, a 13% deklarowało ateizm.
Podle roztōmajtych danych je ôd 4200 do 10000 religiji.
Etymologijŏ
Podle Cycerōna miano religijŏ je ôd łacińskigo słowa relegere abo religere (ôdczytować, grōntownie rozwŏżać). Laktancjusz wykludzŏ jōm ôd słowa religare (wiōnzać). Tã ôstatniõ etymologijõ uznŏwŏ Świynty Augustyn, a Świynty Tōmasz z Akwinu dopuszczŏ jy wszyjske.
Gynyza
Nojstarsze szlaki religije wystympujōm już w czasach prehistorycznych we formie szkryfōnkōw naskolnych i pochōwkōw (zawiyrzynie we pośmiertne życie). Pierwotnõ religijōm bōł snŏdź animizm, a podle krześcijōńskij nauki pramōnoteizm. Religijŏ była knifym, w jaki czowiek prōbowoł pojōńć świat i ôbtŏczajōnce go zjawiska (bp. pierōny, śmierć, zjawisko dnia i nocy).
Tajlōng
Typologije:
- religije Weschodu (kosmocyntryczne)
- religije Zŏchodu (teocyntryczne)
Religije tajluje sie:
- skuli byciŏ: naturalne, ôbjawiōne i dharmiczne.
- skuli, jak chytajōm istotã boskõ: mōnoteizm, polityizm, hynoteizm, deizm, pantyizm, panynteizm, nōnteizm.
- skuli zasiyngu wpływaniŏ: religije uniwersalistyczne, nŏrodne, plemienne.
- skuli pōnktu wyjściŏ: religije teocyntryczne, religije kosmocyntryczne.
- skuli wyznŏwaniŏ: religije żywe i religije umrzite.
Nojsrogsze religije świata
Podle danych ze 2010 roku procyntowy udzioł formuje sie jak pokŏzano dalij:
- krześcijōństwo — 33,43%
- islam — 24,35%
- hinduizm — 13,78%
- buddyzm — 7,13%
- sikhizm — 0,36%
- judaizm — 0,21%
- bahaizm — 0,11%
- bez zawiyrzyniŏ — 9,42%
Kościōł katolicki
Cerkew prawosławnŏ
Protestantyzm
Islam sōnnicki
Islam szyicki
Hinduizm
Judaizm
Religije Chin
Theravada
Mahajana
Lamaizm
Inksze
Kuklōng bazowych religiji świata
| Cecha | Krześcijōństwo | Islam | Judaizm | Bahaizm | Hinduizm | Buddyzm | Sikhizm | Dżinizm | Kōnfucjanizm | Taoizm | Shintō | Zaratusztrianizm |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Czas nastōniŏ | 1. stolecie n.e. | 7. stolecie n.e. | 1300 r. p.n.e. | 1863 r. n.e. | 14. stolecie p.n.e. | 500 r. p.n.e. | 15. stolecie n.e. | 6. stolecie p.n.e. | 722–481 r. p.n.e. | 500–300 r. p.n.e. | 1000 r. p.n.e. | |
| Wielość wyznŏwcōw | 2,3 mld | 1,6 mld | 14,5 mln | 7-7,5 mln | 950 mln | 450 mln | 24 mln | 4,5-5 mln | Roztōmajte dane | Roztōmajte dane | Roztōmajte dane (110–120 mln) | 250 000 |
| Bōstwo | Bōg (tyż Jahwe abo Allah) | roztōmajcie we znŏleżności ôd tradycyje | zŏgŏdniynie niy rozwŏżane bez religijõ | Jedyny Bōg Waheguru | zŏgŏdniynie niy rozwŏżane bez religijõ | Niebo (duchy praôjcōw) | brak abo polityizm | Nojwŏżniyjsze bōstwo: Amaterasu | Ahura Mazda i Aryman | |||
| Założyciel | Jezus Krystus | Mahōmet | Mojżesz | Baha Allah | ustny przekŏz | Budda Siakjamōni | Nanak | Wardhamana Mahawira | Kōnfucjusz | Laozi | ustny przekŏz | Zaratusztra |
| Świynte ksiyngi | Biblijŏ | Kōran | Tanach | Al-Kitab Al-Akdas | Agamy, Brahmasutry, Dewimahatmja, Gita, Jogasutry, Manusmryti, Natjaśastra, Purany, Smryti, Upaniszady, Wedy, śastry | sutry | Sri Guru Granth Sahib | Agama | Piyńcioksiōng kōnfucjŏński | Daodejing i Zhuangzi | brak | Awesta |
Przipisy
This article uses material from the Wikipedia Ślůnski article Religijŏ, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Tekst udostympniany na licyncyji CC BY-SA 4.0, jeźli niy było podano inakszyj. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Ślůnski (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.