Mare

Su mare est una massa de abba salida (connota comente a abba de mare) chi coberit una parte manna de sa superfìtzie de sa Terra. Sas massas mannas de abba chi separant sos continentes si nùmenant otzèanos, mentras sas divisiones de custos otzèanos belle tancados dae partes de sos continentes o dae ìsulas e artzipèlagos, sunt connotas petzi comente a mares, sos cales in s'interi si partint in massas de abba prus minores numenadas golfos e bajas e si connetent a traessu de "istrintos". Si nùmenant mares fintzas sos lagos mannos interiores, a fitianu salidos, chi non sicant neddue, comente su mare de Aral.

Mare

Formadu dae	abba de su mare
Afluentes	riu printzipale, efluentes

Segundu su gradu de serrada de sos mares, custos si dividint in:

• mares costerinos, tancados in parte dae ìsulas, artzipèlagos o penìsolas e in ue sos trainos sunt causados dae sos bentos marinos, comente su mare de su Nord o su mare de su Giapone;
• mares continentales, prus tancados e cun unu cuncàmbiu de abba cun s'otzèanu limitadu, in ue sos trainos sunt dèpidos a diferèntzias de salidura e temperadura prus chi no a sa fortza de su bentu, comente est su casu de su mare Mediterràneu o su mare Ruju;
• mares interiores o tancados, de su totu furriados dae terra, chi podent retzire o nono abba durche a traessu de diversos messàrgios ma non lompent in s'otzèanu, comente su mare Càspiu o su mare Mortu.

S'autoridade mundiale chi definit sos lìmites de mares e otzèanos est s'Organizatzione Idrogràfica Internatzionale (OHI), su documentu vigente de sa cale est sa publicatzione ispetziale S-23, Lìmites de otzèanos e mares (in inglesu), sa de 3 editzione, 1953. Sa segunda editzione est istada sa de su 1937, e sa prima fiat de su 1928. In su 1986 si nd'est publicadu sa de bator editziones, ma a causa de diversas disputas nominales no est istada galu ratificada.

Sa Die Marìtima Mundiale, cuncordada dae s'Assemblea Generale de sas Natziones Unidas, si tzèlebrat su de bator giòvia de cabudanni de cada annu.

Sa definitzione cumparativa de su mare comente una «estensione de abba salida minore de s'otzèanu» istabilit una classificatzione de sas estensiones de abba salida in ue sos otzèanos diant èssere sas estensiones mannas e diant bènnere a pustis, cun diferentes medidas, sos mares. Sos mares si diferèntziant mescamente pro su cuntatu cun s'otzèanu, e podent èssere abertos o tancados:

• si est inghiriadu belle de su totu dae sa terra, comente su mare Nieddu, si faeddat de mare continentale,
• si est abertu meda, comente su Mare de sa Tzina Orientale, si faeddat de mare costerinu.

Sa distintzione intre mare e otzèanu ubbidit a diversas càusas, mescamente cando si faeddat de mares abertos in ue si costumat distìnghere in sa situatzione geogràfica, in generale cravada intre duas massas terrestres o, a bias, prus a raru, in sa positzione de sa prataforma continentale. Carchi esempru de custu est:

• Su mare de su canale de sa Màniga chi comùnicat cun s'otzèanu Atlànticu dae su mare Tzèlticu, ma si distinghet pro sa positzione sua intre sa costa sud de s'Inghilterra e sa costa nord de Frantza.
• Su mare Mediterràneu, chi comùnicat cun s'otzèanu Atlànticu dae s'astrintu de Gibilterra e si distinghet craramente pro èssere cravadu intre Europa, Àsia e Àfrica, a su puntu de chi tenet unas conditziones marìtimas diferentes meda (diferentes temperaduras, diferente fàuna e flora, e mareas de diferente mannària).
• Un àteru mare abertu, in custu casu su de sos Sargassos, si distinghet dae s'otzèanu Atlànticu de forma de su totu arbitrària cun su muntone suo de àligas durante sa Florida.

Sa màssima autoridade internatzionale in matèria de làcana de mares est su «International Hydrographic Organization» (IHO), essende su riferimentu mundiale suo publicatzione Limits of Oceans and Seas (Lìmites de otzèanos e mares) de 3a editzione de 1953. Custa publicatzione no istabilit diferèntzias intre otzèanos e mares, si nono chi si lìmitat a numerare totu sos otzèanos e mares de su mundu, assignende unu nùmeru, arribende finas a su 66, mancari comente utilizat a bias nùmeros cun lìtera, in realidade sunt 73. Sunt unu totale de 6 otzèanos (s'Atlànticu e su Patzìficu sunt divididos cada unu in duos partes, Nord e Sud) e 67 mares, de issos duos divididos in duos batzinos, su mare Mediterràneu e su mare de sa Tzina.

Carchi mare tenet mares interiores (chi si nùmerant cun una lìtera minoreddedda) comente su Bàlticu (3), su Mediterràneu (8) e s'Artzipèlagu de s'Ìndia Orientale (13). Sa publicatzione cunsìderat in prus otzèanos e mares, golfos, bajas, canales e istrintos, e medas bias, non risultat craru meda cale est su critèriu utilizadu, dae chi a bias est s'impreu simpre dae tempos passados.

Mare e lagu

Carchi massa de abba mentovadas "mares" no est a beru unu mare, e in càmbiu bi nd'at àteros chi sunt mares ma non sunt connotos comente a tales pro su chi pertocat su nùmene. Inoghe una mustra de calicunos nùmenes ecuìvocos:

• Su mare de Galilea est unu lagu minore de abba durche chi lompet in su mare Mortu a traessu de su riu Giordanu. In die de oe est connotu mengius comente a "lagu de Tiberíades" o "lagu Kinneret", comente si nde narat in sas mapas modernas de Israele, ma sa denominatzione bìblica est in manera àmpra utilizada in totue.
• Su "mare de Cortés", o de "Cortez", est prus connotu a fitianu comente a "golfu de Califòrnia".
• Su golfu Pèrsicu est in realidade unu mare.
• Su mare Mortu, difatis, est unu lagu.

Custa tàula collit totu sos mares de su mundu chi s'Organizatzione Idrogràfica Internatzionale («International Hydrographic Organization», IHO), in sa publicatzione sua Limits of Oceans and Seas (3a editzione de 1953)] regollit comente a tales. In custa publicatzione totu sos mares e otzèanos tenent unu nùmeru de identificatzione gasi comente una descritzione pretzisa de sos confines suos. Carchi critèriu resurtat antigu, comente sa no esistèntzia de s'Otzèanu Antàrticu e sos mares suos, ma est pendente de un'agiornamentu chi s'agatat disocupada pro iscuncordàntzias in sa determinatzione de lìmites.

Lista de sos mares de su mundu (segundu s'IHO)

Núm. Localizatzione Mare Otzèanu 01.   59°30′N 23°00′E / 59.5°N 23°E59.5; 23 Mare Bàlticu ATL 01.a →   62°09′18″N 19°30′01″E / 62.155°N 19.500278°E62.155; 19.500278 Gulfu de Bòtnia ATL 01.b →   59°53′N 26°06′E / 59.883333°N 26.1°E59.883333; 26.1 Gulfu de Finlàndia ATL 01.c →   57°37′32″N 23°35′05″E / 57.625556°N 23.584722°E57.625556; 23.584722 Gulfu de Riga ATL 02.   56°55′42″N 11°25′41″E / 56.928333°N 11.428056°E56.928333; 11.428056 Kattegat, Øresund i Belts ATL 03.   57°50′50″N 9°04′23″E / 57.847222°N 9.073056°E57.847222; 9.073056 Astrintura de Skagerrak ATL 04.   56°N 3°E / 56°N 3°E56; 3 Mare de su Nord ATL 05.   76°N 8°W / 76°N 8°W76; -8 Mare de Groenlàndia ATL 06.   69°00′N 0°01′E / 69°N 0.016667°E69; 0.016667 Mare de Noruega ATL 07.   75°N 40°E / 75°N 40°E75; 40 Mare de Barentsz ART 08.   65°39′17″N 36°51′15″E / 65.654722°N 36.854167°E65.654722; 36.854167 Mare Biancu ART 09.   74°49′55″N 71°18′43″E / 74.831944°N 71.311944°E74.831944; 71.311944 Mare de Kara ART 10.   75°25′04″N 125°44′25″E / 75.417778°N 125.740278°E75.417778; 125.740278 Mare de Làptev ART 11.   72°17′10″N 164°09′49″E / 72.286111°N 164.163611°E72.286111; 164.163611 Mare de sa Sibèria Orientale ART 12.   69°41′19″N 171°27′19″W / 69.688611°N 171.455278°W69.688611; -171.455278 Mar de su Ciukci ART 13.   72°01′40″N 137°02′30″W / 72.027778°N 137.041667°W72.027778; -137.041667 Mare de Beaufort ART 14.   Coladòrgiu de su Nord-Ovest ART 14.A →   73°24′30″N 68°07′52″W / 73.408333°N 68.131111°W73.408333; -68.131111 Badia de Baffin ATL 15.   67°00′38″N 58°01′44″W / 67.010556°N 58.028889°W67.010556; -58.028889 Astrintura de Davis ART 15.A →   61°N 56°W / 61°N 56°W61; -56 Mare de su Labrador ART 16.   60°N 85°W / 60°N 85°W60; -85 Baja de Hudson ART 16.A →   62°29′36″N 71°57′43″W / 62.493333°N 71.961944°W62.493333; -71.961944 Astrintura de Hudson ART 17.   90°N 0°E / 90°N 0°E90; 0 Otzèanu Àrticu ART 17.A →   83°17′37″N 57°08′02″W / 83.293611°N 57.133889°W83.293611; -57.133889 Mare de Lincoln ART 18.   56°48′N 6°48′W / 56.8°N 6.8°W56.8; -6.8 Mare interiore de sa costa ovest de s'Iscòtzia ATL 19.   53°43′18″N 5°10′38″W / 53.721667°N 5.177222°W53.721667; -5.177222 Mare de Irlanda e canale de Santu Giorgi ATL 20.   51°18′N 3°37′W / 51.3°N 3.616667°W51.3; -3.616667 Canale de Bristol ATL 21.   50°11′01″N 0°31′52″W / 50.183611°N 0.531111°W50.183611; -0.531111 Canale de sa Màniga ATL 22.   45°05′27″N 3°54′27″W / 45.090833°N 3.9075°W45.090833; -3.9075 Mare Cantàbricu o golf de Biscaia ATL 23.   0°N 30°W / 0°N 30°W0; -30 Otzèanu Atlànticu nord ATL 24.   48°00′N 61°30′W / 48°N 61.5°W48; -61.5 Gulfu de Santu Larentu ATL 25.   45°00′N 65°48′W / 45°N 65.8°W45; -65.8 Badia de Fundy ATL 26.   25°22′07″N 90°23′26″W / 25.368611°N 90.390556°W25.368611; -90.390556 Gulfu de su Mèssicu ATL 27.   14°31′32″N 75°49′06″W / 14.525556°N 75.818333°W14.525556; -75.818333 Mare Caraìbicu ATL 28.   35°N 18°E / 35°N 18°E35; 18 Mare Mediterràneu ATL 28.A → Conca otzidentale de su mare Mediterràneu ATL 28.B → Conca orientale de su mare Mediterràneu ATL 28.Aa →   35°58′18″N 5°29′09″W / 35.971667°N 5.485833°W35.971667; -5.485833 Astrintura de Gibilterra ATL 28.Ab →   36°00′N 3°00′W / 36°N 3°W36; -3 Mar d'Alboran ATL 28.Ac →   40°00′N 1°30′E / 40°N 1.5°E40; 1.5 Mare de sas Baleares ATL 28.Ad →   43°29′54″N 9°02′30″E / 43.498333°N 9.041667°E43.498333; 9.041667 Mare Lìgure ATL 28.Ae →   39°31′22″N 13°21′12″E / 39.522778°N 13.353333°E39.522778; 13.353333 Mare Tirrenu ATL 28.Af →   38°06′04″N 18°17′41″E / 38.101111°N 18.294722°E38.101111; 18.294722 Mare Iònicu ATL 28.Ag →   43°N 15°E / 43°N 15°E43; 15 Mare Adriàticu ATL 28.Bh →   39°15′34″N 24°57′09″E / 39.259444°N 24.9525°E39.259444; 24.9525 Mare Egeu ATL 29.   40°43′21″N 28°13′29″E / 40.7225°N 28.224722°E40.7225; 28.224722 Mare de Màrmara ATL 30.   43°30′N 34°30′E / 43.5°N 34.5°E43.5; 34.5 Mare Nieddu ATL 31.   46°N 37°E / 46°N 37°E46; 37 Mare de Azov ATL 32.   Otzèanu Atlànticu sud ATL 33.   34°30′S 58°10′W / 34.5°S 58.166667°W-34.5; -58.166667 Riu de sa Plata ATL 34.   1°00′N 4°00′E / 1°N 4°E1; 4 Gulfu de Guinea ATL

Núm. Localizatzione Mare Otzèanu 35.   Gulfu de Suez IND 36.   Gulfu de Aqaba IND 37.   Mare Ruju IND 38.   Gulfu de Aden IND 39.   Mare de Aràbia IND 40.   Gulfu de Omàn IND 41.   Gulfu Pèrsicu IND 42. Mare de sas Lacadivas IND 43.   Gulfu de su Bengala IND 44.   Mare de Andaman IND 45.   Otzèanu Indianu IND 45. →  Canale de Mozambicu IND 46 →  Astrintura de Malacca IND 46.b →  Astrintura de Singapore IND 47.   Gulfu de Siam o de Tailàndia IND 48.   Mare de Indonèsia IND 48 →  Mare de Sulu IND 48.b →  Mare de Cèlebes PAC 48.c →  Mare de sas Moluccas PAC 48 → Gulfu de Tomini PAC 48.e →  Mare de Halmahera PAC 48.f →  Mare de Seram PAC 48.g →  Mare de Banda PAC 48.h →  Mare de Arafura PAC 48.e →  Mare de Timor PAC 48.j →  Mare de Flores PAC 48.l →  Mare de Bali PAC 48.n →  Mare de Java PAC 48.o →  Mare de Savu PAC 49.   Mare de sa Tzina Meridionale (Nanu Hai) PAC 50.   Mare de sa Tzina Orientale (Tung Hai) PAC 51.   Mare Grogu (Hwang Hai) PAC 52.   Mare de su Giapone PAC 53.   Mare Interiore de Seto PAC 54.   Mare de Okhotsk PAC 55.   Mare de Bering PAC 56.   Mare de sas Filipinas PAC 57.   Otzèanu Patzìficu Nord PAC 58.   Gulfu de s'Alaska PAC 59. - Aigües costerinas de su sud-ovest de s'Alaska e sa Colùmbia Britànnica PAC 60.   Gulfu de Califòrnia PAC 61.   Otzèanu Patzìficu Sud PAC 62.   Baja Australiana Manna PAC 62. →  Astrintura de Bass PAC 63.   Mare de Tasmània PAC 64.   Mare de su Coraddu PAC 65.   Mare de sas Salomonas PAC 66.   Mare de Bismarck PAC

Àteros mares de su mundu

	Mare Tzèlticu		Mare de Pečora		Bohai
	Gulfu de Hammamet		Mare de Creta (mare Egea)		Gulfu de Gabès
	Mare de Sibuyan		Mare de sos Sargassos		Mare de Wadden (mare de su Nord)
	Otzèanu Antàrticu		Mare de Amundsen, mare de Ross, mare de Weddell, mare de Davis e mare de Bellingshausen		Mare de Scotia
	Mare Càspiu		Mare de Aral		Mare Mortu

Cun relatzione a sas dimensiones de sas ondas e a sos impèigos chi rapresentant pro sa navigatzione, si sunt determinadas diversos grados de sos istados de su mare segundu s'iscala Douglas, cun denominatziones ispetzìficas.

Sos mares lunares sunt mannos pranos basàlticos de sa Luna chi sos primos astrònomos ant confùndidu cun massas de abba, chi ant batijadu comente a "mares".

In sa superfìtzie de Marte, si creet chi in unu passadu larganu nche podiat àere esìstida abba in forma lìcuida e chi sos diversos batzinos martzianos atuales diant èssere fundos marinos sicos. Sa prus grandu est sa mentovada Vastitas Borealis, e nde nche depet àteras comente s'Hellas Planitia e s'Argyre Planitia.

Puru si suponet sa presèntzia de abba currente suta sa superfìtzie de diversas lunas, mescamente in Europa.

In sa superfìtzie de Titanu puru si creet chi b'ant idrocarburos in forma lìcuida, cun totu chi in custu casu diat èssere prus cunformadu faeddare de "lagos" chi no de "mares".

Sas mitologias teniant ispiegatziones pro s'orìgine de su mare comente a parte de sa creatzione de su mundu, e a s'ispissu unu de sos deos printzipales regnaiat subra su mare. Aici, pro esempru, Poseidone fiat su deus gregu de su mare, Olorun su de sos pànteons sudafricanos, sos tzinesos teniant bator deos dragos (cadaunu incarrigadu dae un'otzèanu), Nun s'incarrigaiat de sas abbas de su comintzu pro sos egitzianos... Medas piscadores s'acumandaiant a santos o gènios locales pro pregontare protetzione in antis su mare.

In sa literadura, su mare est istadu sinònimu a s'ispissu de sa morte, siat pro sos mostros marinos naschidos dae sa mitologia, pro analogia de sa metàfora de su riu comente sa vida (chi acabat in assutare in su mare) o pro sa cantidade de riferimentos acuàticos in escatologia (sa laguna Estígia o su riu de sa morte egitzianu, pro esempru).