1933: Joer

Dës Säit befaasst sech mam Joer 1933.

Europa

• Januar: Den António de Oliveira Salazar féiert a Portugal eng Geheimpolizei, d'PVDE (Polícia de Vigilância e Defesa do Estado) an. Méi spéit am Joer trëtt d'Verfassung vum Estado Novo a Kraaft.
• 10. Februar: E Gasometer explodéiert zu Neunkirchen (Saar); ronn 70 Leit stierwen, a grouss Deeler vun der Stad ginn zerstéiert.
• 04. Mäerz: An Éisträich léist d'Parlament sech selwer op; Ufank vum Austrofaschismus.
• 29. Oktober: A Spuenie gëtt déi der faschistesch Falange gegrënnt.
• 19. November: Bei de Parlamentswalen a Spuenie gewannen d'Rietsparteien; déi Liberal an d'Sozialisten, déi bis do un der Regierung waren, verléiere staark.
• 23. Dezember: Zuchaccident bei Lagny; 204 Doudeger an 120 Blesséierter.

Däitscht Räich

 

• 30. Januar: Den Adolf Hitler gëtt zum däitsche Reichskanzler ernannt ("Machtergreifung").
• 01. Februar: De Reichstag, d'däitscht Parlament, gëtt op Wonsch vum Hitler vum President Paul von Hindenburg opgeléist.
• 03. Februar: Den Hitler hält seng éischt Ried virun der Reichswehr an definéiert d'Zil vu senger Aussepolitik: "Lebensraum im Osten" a récksiichtlos "Germaniséierung" vun deenen Territoiren.
• 04. Februar: D'Versammlungs- an d'Pressefräiheet ginn duerch Veruerdnung an Däitschland limitéiert.
• 27. Februar: Brand vum Reichstag; den 28. Februar gëtt an der Reichstagsbrandverordnung ë. a. d'Kommunistesch Partei verbueden.
• 05. Mäerz: Neiwale fir de Reichstag; d'NSDAP kritt 43 % vun de Stëmmen.
• 20. Mäerz: D'Konzentratiounslager Dachau gëtt opgeriicht.
• 23. Mäerz: Den däitsche Reichstag stëmmt fir d'Gesetz zur Behebung der Not von Volk und Reich, dat als "Ermächtigungsgesetz" bekannt gëtt an dem Hitler erméiglecht, och ouni d'Parlament Gesetzer z'erloossen.
• 01. Abrëll: D'Nationalsozialisten organiséieren e Boykott vu jiddesche Geschäfter, Affekoten an Dokteren.
• 02. Mee: Gewerkschafte gi verbueden.
• 10. Mee: Zu Berlin gi Bicher vun Auteuren, déi den Nationalsozialisten net passen, verbrannt.
• 10. Mee: D'Deutsche Arbeitsfront gëtt gegrënnt, d'Streikrecht ofgeschaaft.
• 14. Oktober: De Joseph Goebbels erkläert den Austrëtt vun Däitschland aus dem Vëlkerbond.
• 01. Dezember: Mam Gesetz zur Sicherung der Einheit von Partei und Staat gëtt en Eeparteiesystem agefouert. All Parteien ausser der NSDAP sinn ewell verbueden.

Lëtzebuerg

• 15. Mäerz: D'Compagnie Luxembourgeoise de Radiodiffusion fänkt hire reegelméissege Radiosprogramm an e puer Sproochen un.

Afrika

Amerika

USA

• 04. Mäerz: De Franklin D. Roosevelt gëtt 32. US-President, a fänkt gläich un, säin New Deal-Programm ëmzesetzen.
• 05. Dezember: Duerch dat 21. Amendement vun der Verfassung vun de Vereenegte Staate gëtt dat 18. Amendement opgehuewen, an d'Prohibitioun nees ofgeschaaft.

Mëttel- a Südamerika

• 01. Januar: De Juan Bautista Sacasa gëtt President vun Nicaragua.

Asien

• 27. Mäerz: Japan erkläert säin Austrëtt aus dem Vëlkerbond.

Ozeanien & Pazifik

Arabesch Welt

Molerei

Literatur

Musek

• 12. Februar: Déi lëtzebuergesch Foussballnationalekipp spillt zu Lyon 2:2 géint Frankräich. Déi zwéi Goler fir d'Lëtzebuerger huet de Jean Kremer geschoss.
• 04. Juni: Déi lëtzebuergesch Foussballnationalekipp verléiert, am Kader vun der 25-Joer-Feier vun der FLF, an der Stad Lëtzebuerg 1:4 géint Frankräich. De Gol fir d'Lëtzebuerger huet de Pierre Bommertz geschoss.
• 05. Juni: Déi lëtzebuergesch Foussballnationalekipp gewënnt, am Kader vun der 25-Joer-Feier vun der FLF, an der Stad Lëtzebuerg 3:1 géint d'Belsch. D'Goler fir d'Lëtzebuerger hunn de Joseph Walthener an de Pierre Bommertz (2) geschoss.
• 24. September: Déi lëtzebuergesch Foussballnationalekipp verléiert zu Neuchâtel 0:1 géint d'Schwäiz.

• 03. Januar: Joseph Luzzi, lëtzebuergesche Foussballspiller.
• 06. Januar: Emil Steinberger, Schwäizer Kabarettist, Schrëftsteller, Regisseur a Schauspiller.
• 07. Januar: Richard F. Kneip, US-amerikanesche Politiker.
• 16. Januar: Susan Sontag, US-amerikanesch Schrëftstellerin, Essayistin a Publizistin.
• 16. Januar: Roger Ludwig, lëtzebuergesche Vëlossportler.
• 17. Januar: Dalida, Schlagersängerin a Schauspillerin.
• 18. Januar: John Boorman, brittesche Regisseur, Dréibuchauteur a Produzent.
• 20. Januar: Jean-Antoine Injalbert, franséische Sculpteur.
• 21. Januar: Habib Thiam, senegaleesesche Politiker.
• 24. Januar: Liliane Thorn-Petit, lëtzebuergesch Journalistin a Publizistin.
• 25. Januar: Corazón Aquino, philippinnesch Presidentin.
• 28. Januar: António Cardoso e Cunha, portugisesche Politiker.
• 28. Januar: Susan Sontag, US-amerikanesch Schrëftstellerin.
• 29. Januar: Sacha Distel, franséische Chansonnier a Komponist.
• 05. Februar: Henri Klees, lëtzebuergesche Sproochwëssenschaftler.
• 09. Februar: Hiroki Kōsai, japaneschen Astronom.
• 12. Februar: Costa-Gavras, griichesch-franséische Regisseur.
• 13. Februar: Kim Novak, US-amerikanesch Filmschauspillerin.
• 13. Februar: Mario Caiano, italieenesche Filmregisseur.
• 13. Februar: Emanuel Ungaro, franséische Moudendesigner.
• 17. Februar: Alain Schaack, lëtzebuergesche Politiker.
• 18. Februar: Yoko Ono, japanesch-amerikanesche Kënschtlerin a Sängerin.
• 18. Februar: René Grün, lëtzebuergesche Boxer.
• 18. Februar: Mary Ure, schottesch Schauspillerin.
• 20. Februar: Bonifatius Stirnberg, däitsche Sculpteur.
• 21. Februar: Nina Simone, Jazz- a Bluessängerin, Pianistin a Songschreiwerin.
• 21. Februar: Bob Rafelson, US-amerikanesche Filmregisseur
• 22. Februar: Christopher Ondaatje, brittesch-kanadesche Schrëftsteller a fréieren Entreprener.
• 24. Februar: Judah Folkman, amerikaneschen Zellbiolog a Medezinner.
• 01. Mäerz: Roger Manderscheid, lëtzebuergesche Schrëftsteller.
• 03. Mäerz: Willy Allamano, lëtzebuergeschen Auteur deen iwwer Biergbau schreift.
• 03. Mäerz: Alfredo Landa, spuenesche Schauspiller.
• 03. Mäerz: Tomás Milián, kubanesche Schauspiller.
• 04. Mäerz: Elsy Jacobs, lëtzebuergesch Vëlossportlerin.
• 11. Mäerz: Fathi Arafat, palestinensesche Politiker.
• 11. Mäerz: Sandra Milo, italieenesch Schauspillerin.
• 14. Mäerz: Michael Caine, brittesche Schauspiller.
• 14. Mäerz: Quincy Jones, US-amerikanesche Musek-, Tëlees- a Filmproduzent a Museker.
• 15. Mäerz: Philippe de Broca, franséische Filmregisseur.
• 15. Mäerz: Ruth Bader Ginsburg, US-amerikanesch Juristin.
• 19. Mäerz: Philip Roth, US-amerikanesche Schrëftsteller.
• 20. Mäerz: Nic Joosen, belsch Molerin a Sculptrice.
• 20. Mäerz: Michael Pfleghar, däitsche Filmregisseur.
• 20. Mäerz: Renato Salvatori, italieenesche Schauspiller.
• 22. Mäerz: May Britt, schweedesch Schauspillerin.
• 22. Mäerz: Michel Hidalgo, franséische Foussballspiller an -trainer.
• 25. Mäerz: Josy Simon, lëtzebuergesche Politiker a Sportler
• 25. Mäerz: Fernand Schons, lëtzebuergesche Wënzer a Moler.
• 26. Mäerz: Tinto Brass, italieenesche Regisseur, Produzent an Dréibuchauteur.
• 27. Mäerz: Robert Castel, franséische Soziolog.
• 30. Mäerz: Luis Bacalov, argentinesch-italieenesche Komponist.
• 30. Mäerz: Jean-Claude Brialy, franséische Schauspiller a Regisseur.
• 31. Mäerz: Hedwig Bilgram, däitsch Organistin an Cembalistin.
• 01. Abrëll: Constant Winandy, lëtzebuergesche Foussballspiller.
• 02. Abrëll: György Konrád, ungaresche Schrëftsteller.
• 03. Abrëll: Prosper Kayser, lëtzebuergeschen Anästhesist, Genealog an Auteur.
• 04. Abrëll: Frits Bolkestein, hollännesche Manager a Politiker.
• 07. Abrëll: Wayne Rogers, US-amerikanesche Schauspiller
• 09. Abrëll: Jean-Paul Belmondo, franséische Schauspiller.
• 09. Abrëll: Gian Maria Volonte, Schauspiller.
• 09. Abrëll: René Burri, Schwäizer Fotograf.
• 10. Abrëll: Chelo Alonso, kubanesch Dänzerin a Schauspillerin.
• 12. Abrëll: Montserrat Caballé, spuenesch Operesängerin (Sopran).
• 14. Abrëll: Aloyse Bisdorff, lëtzebuergesche Professer a Politiker.
• 15. Abrëll: David Hamilton, brittesche Fotograf.
• 15. Abrëll: Charles Sowa, lëtzebuergesche Sportler.
• 19. Abrëll: Jayne Mansfield, US-amerikanesch Schauspillerin.
• 25. Abrëll: Marina Malfatti, italieenesch Schauspillerin.
• 30. Abrëll: Willie Nelson, US-amerikanesche Country-Sänger a Songwriter.
• 01. Mee: Mathias Schiltz, lëtzebuergesche Geeschtlechen, Generalvikar an Auteur.
• 02. Mee: Joseph Kinsch, lëtzebuergeschen Industriellen.
• 03. Mee: James Brown, US-amerikanesche Museker, Dänzer a Sänger, Godfather of Soul.
• 03. Mee: Steven Weinberg, US-amerikanesche Physiker
• 03. Mee: Jean Thill, lëtzebuergesche Jurist an Auteur.
• 05. Mee: Carlo Meintz, lëtzebuergesche Politiker.
• 07. Mee: Marthe Bigelbach-Fohrmann, lëtzebuergesch Politikerin an Deputéiert.
• 09. Mee: François Schlechter, lëtzebuergesche Ringer.
• 10. Mee: Nelly Wies, lëtzebuergesch Sportlerin am Bouschéissen an Olympionickin.
• 10. Me: Françoise Fabian, franséisch Schauspillerin.
• 15. Mee: Marianne Hold, däitsch Schauspillerin.
• 16. Mee: Anne-Marie Coffinet, franséisch Schauspillerin.
• 17. Mee: Jean Vautrin, franséischen Auteur a Filmregisseur.
• 21. Mee: Maurice André, franséische Trompettist.
• 23. Mee: Joan Collins, brittesch Schauspillerin, Fotomodel an Auteur.
• 24. Mee: Emile Back, lëtzebuergesche Gewerkschaftler a Politiker.
• 04. Juni: Godfried Danneels, belsche Kardinol.
• 07. Juni: Émile van der Vekene, lëtzebuergeschen Auteur.
• 11. Juni: Gene Wilder, US-amerikanesche Schauspiller.
• 16. Juni: René Kohn, lëtzebuergesche Schwëmmer.
• 18. Juni: Jerzy Kosiński, US-amerikaneschen Auteur.
• 20. Juni: Brett Halsey, US-amerikanesche Schauspiller
• 22. Juni: Jacques Martin, franséische Radio- an Televisiounsanimateur.
• 22. Juni: Lex Roth, lëtzebuergesche Sprooch-Aktivist.
• 26. Juni: Claudio Abbado, italieeneschen Dirigent.
• 30. Juni: Lea Massari, italieenesch Schauspillerin.
• 05. Juli: Jean-Paul Pier, lëtzebuergesche Mathematiker an Universitéitsprofesser.
• 06. Juli: Jean-Pierre Mocky, franséische Filmregisseur a -schauspiller.
• 07. Juli: Lucien Karier, lëtzebuergesche Foussballspiller.
• 08. Juli: Marty Feldman, brittesch-US-amerikaneschen Auteur, Schauspiller a Regisseur.
• 13. Juli: Henri Folmer, lëtzebuergesche Sproocheprofesser an Direkter vum Kolléisch.
• 14. Juli: Adrien Ries, lëtzebuergeschen Auteur.
• 16. Juli: Brad Harris, US-amerikanesche Bodybuilder a Schauspiller.
• 18. Juli: Jean Yanne, franséische Schauspiller.
• 23. Juli: Richard Rogers, britteschen Architekt.
• 31. Juli: Cees Nooteboom, hollännesche Schrëftsteller.
• 05. August: Stanley Milgram, US-amerikanesche Psycholog.
• 07. August: Elinor Ostrom, US-amerikanesch Politologin an Ekonomistin.
• 12. August: Anita Gradin, schweedesch Politikerin.
• 14. August: Richard R. Ernst, Schwäizer Cheemiker.
• 18. August: Roman Polański, polnesche Filmregisseur a Schauspiller.
• 19. August: Debra Paget, US-amerikanesch Schauspillerin.
• 22. August: Sylva Koscina, italieenesch Schauspillerin.
• 25. August: Tom Skerritt, US-amerikanesche Schauspiller.
• 06. September: Aldo Bolzan, italieenesch-lëtzebuergesche Vëlossportler.
• 11. September: Marcel Scheer, lëtzebuergesche Foussballspiller.
• 15. September: Michel Kiesgen, lëtzebuergeschen Turner.
• 17. September: Yvonne Bastién, argentinesch Schauspillerin a Sängerin.
• 19, September: David McCallum, brittesche Schauspiller.
• 09. Oktober: Peter Mansfield, brittesche Physiker an Nobelpräisdréier.
• 17. Oktober: Soeur Sourire, belsch Nonn a Chansonnière.
• 24. Oktober: Jean-Marie Pelt, franséische Pharmakolog, Biolog, Botaniker, Ökolog, Auteur a Politiker.
• 30. Oktober: Johanna von Koczian, däitsch Schauspillerin.
• 01. November: Antoine Kohn, lëtzebuergesche Foussballspiller an -trainer.
• 01. November: Claude Vital, franséische Filmregisseur.
• 03. November: John Barry, brittesche Komponist.
• 03. November: Michael Dukakis, US-amerikanesche Politiker, Gouverneur vu Massachusetts.
• 04. November: Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu, biafranesch-nigerianesche Militär a Politiker.
• 08. November: Guy Linster, lëtzebuergesche Professer a Politiker.
• 09. November: Renate Ewert, däitsch Schauspillerin.
• 13. November: Karl-Otto Alberty, däitsche Schauspiller.
• 19. November: Larry King, US-amerikanesche Journalist an Talkmaster.
• 23. November: Krzysztof Penderecki, polnesche Komponist.
• 25. November: Kathryn Grant, US-amerikanesch Schauspillerin.
• 26. November: Imre Pozsgay, ongresche Politiker.
• 29. November: James Rosenquist, US-amerikanesche Pop-Art-Kënschtler.
• 03. Dezember: Paul Crutzen, hollännesche Meteorolog a Cheemiker.
• 04. Dezember: Horst Buchholz, däitsche Schauspiller.
• 10. Dezember: Mino Loy, italieenesche Filmregisseur a -produzent.
• 12. Dezember: Manu Dibango, Pianist aus dem Kamerun.
• 15. Dezember: Donald Woods, südafrikanesche Journalist a Biergerrechtler.
• 18. Dezember: Corny Collins, däitsch Schauspillerin.
• 20. Dezember: Rik Van Looy, belsche Vëlossportler.
• 23. Dezember: Akihito, Tenno vu Japan.
• 24. Dezember: Noëlle Adam, franséisch Schauspillerin.
• 26. Dezember: Maurizio Arena, italieenesche Schauspiller a Filmregisseur.
• Henri Jegen, lëtzebuergeschen Architekt.

• 03. Januar: Wilhelm Cuno, däitsche Reichskanzler.
• 07. Januar: Alexander Koenig, lëtzebuergesche Paschtouer an Auteur.
• 17. Januar: Ormond Stone, US-amerikaneschen Astronom a Mathematiker.
• 17. Januar: Louis Comfort Tiffany, Moler a Glaskënschtler vum Jugendstil.
• 20. Januar: Heywood Hardy, britteschen Déieremoler.
• 31. Januar: John Galsworthy, brittesche Schrëftsteller.
• 07. Februar: Charles Bernhoeft, lëtzebuergesche Fotograf.
• 10. Februar: Antoine Jans, lëtzebuergesche Keramikmoler.
• 10. Abrëll: Reginald Bottomley, englesche Moler deen zu Lëtzebuerg gewunnt huet.
• 10. Abrëll: Anne Pescatore, Molerin.
• 13. Mäerz: Robert Innes, schotteschen Astronom.
• 24. Mäerz: Erik Jan Hanussen, éisträichesche „Hellseeër“.
• 26. Mäerz: Francine Mussey, franséisch Schauspillerin.
• 21. Abrëll: Charles Mathieu, lëtzebuergesche Geschäftsmann a Politiker.
• 22. Abrëll: Henry Royce, britteschen Industriellen an Techniker.
• 20. Juni: Clara Zetkin, däitsch Politikerin a Fraerechtlerin.
• 25. Juni: Giovanni Giacometti, Schwäizer Moler.
• 27. Juli: Tony Dutreux, lëtzebuergeschen Ingenieur a Politiker.
• 04. August: Leopold van Werveke, lëtzebuergesch-elsass-loutrengesche Geolog.
• 10. August: Léon Bouvart, lëtzebuergeschen Architekt.
• 10. Oktober: Joseph Faber, lëtzebuergeschen Ingenieur a Politiker.
• 23. Oktober: Jean-Baptiste Fallize, lëtzebuergeschen Theolog, Journalist a Politiker.
• 04. Dezember: Stefan George, däitschen Dichter a Schrëftsteller.
• 08. Dezember: Karl Jatho, däitsche Fluchpionéier.
• 21. Dezember: Knud Rasmussen, grönlännesch-dänesche Polarfuerscher.
• 29. Dezember: Joseph Kieffer, lëtzebuergesche Gewerkschaftler a Politiker.
• 30. Dezember: Tony Pemmers, lëtzebuergeschen Affekot a Politiker.