რელიგია

ეტიმოლოგიურად რელიგიის ყველაზე ცნობილი განსაზღვრებაა „ხელახლა დაკავშირება“, თუმცა სხვები ვარაუდობენ, რომ იგი ნიშნავს „(სამყაროს) განმეორებით წაკითხვას“. ეს იდეა ღირებულია ქრისტიანობისათვის, მაგრამ არა რომაული წარმართობისათვის, რომლისგანაც მომდინარეობს ეს სიტყვა. მათთვის „რელიგია“ არის ღმერთთან ვისიმე ხელახლა დაკავშირების იარაღი. რელიგია უნივერსალური მოვლენაა, რომელიც დამახასიათებელია ნებისმიერი ცივილიზაციისთვის. ის არსებობდა ისტორიის ყველა ეტაპზე. ისტორიაში არ დასტურდება ისეთი დრო, როდესაც არ არსებობდა ესა თუ ის რელიგია.

რელიგიას უბრალოდ რწმენისგან განსხვავდება შემდეგი ელემენტების არსებობით: 1. რელიგია გულისხმობს მორწმუნეთა ჯგუფის არსებობას. 2. რელიგია გულისხმობს საკრალურის, უჩვეულის, სასწაულის, ზებუნებრივის არსებობას. ის არ არის შეზღუდული ბუნების კანონებით. 3. რელიგია გულისხმობს რწმენათა ერთობლიობას – სარწმუნოებას. 4. რელიგიის აუცილებელი ელემენტია რიტუალების არსებობა. 5. რელიგიაგანსაზღვრავს ცხოვრების სწორ წესს მორწმუნისთვის.

 

რელიგიის წარმოშობას წინ უსწრებდა რწმენების და რიტუალების ფორმირების პროცესი. გვარ-ტომობრივი რელიგიის ერთ-ერთი უძველესი ფორმა იყო ტოტემიზმი. ტოტემიზმი იყო რწმენა ტომის და რომელიმე ცხოველის, მცენარის ან ბუნებრივი მოვლენის სულიერი კავშირისა. პირველყოფილ საზოგადოებებში გავრცელებული იყო ფეტიშიზმი – საგნების თაყვანისცემა. ამ საგნებს ადამიანები ზებუნებრივ თვისებებს მიაწერდნენ. გავრცელებული იყო წინაპრების კულტი და წინაპართა სულების რწმენა, ასევე ბუნების გასულიერება ანუ ანიმიზმი. ეს ფორმები მჭიდროკავშირში თანაარსებობდნენ. ერთ-ერთი უძველესი ფორმა რელიგიისა იყო მაგია - ჯადოქრული გზით ბუნებაზე ზემოქმედების რწმენა, რასაც პირველყოფილი ადამიანი საკულტო ცერემონიებით და შელოცვებით გამოხატავდა მისთვის სასურველი მიზნების მისაღწევად.

კლასობრივი საზოგადოების შექმნის შემდეგ, თანდათან შეიქმნა რწმენა ღმერთებისა, გაჩნდა მითები, რომელშიც ადამიანებთან ერთად მოქმედებდნენ ღმერთები და ქალღმერთები, დემონები და ქაჯები, ჭინკები და ფერიები. ანტიკურ ხანაში ღმერთების მოწესრიგებული სისტემა არსებობდა, მაგრამ ჯერ კიდევ არ იყო მკაფიო ზღვარი მითოლოგიურ და რელიგიურ პერსონაჟებს შორის. საკრალური გმირები მაღლდებოდნენ უმაღლეს ღმერთამდე. ასეთი რელიგიები დღესაც არსებობს, მაგ. ინდუიზმი, შინტოიზმი, დაოსიზმი, ზოროასტრიზმი, ჯაინიზმი.

პარალელურად შეიქმნა თეისტური რელიგიები, რომლებშიც მკაფიოდ მოხდა მიწიერის და საკრალურის გამიჯვნა. თეისტური რელიგიებია იუდაიზმი, ქრისტიანობა და ისლამი. ეთნიკურ და პოლიტიკურ საზღვრებში მოქცეულმა რელიგიებმა ადგილი დაუთმეს ზენაციონალურ მსოფლიო რელიგიებს, რომლებიც აერთიანებენ ადამიანებს მიუხედავად წარმოშობის, ენის ან ეთნიკური კუთვნილებისა.

მსოფლიოში 5000-მდე აღმსარებლობა არსებობს. რელიგიებს ყოფელ დახურულ და ღია, ბუნებრივ და ეთიკურ, ბუნებრივ და გამოცხადებაზე დაფუძნებულ რელიგიებას. არსებობს ასევე სხვა კლასიფიკაციებიც. რობერტ ბელახი გამოყოფს პრიმიტიულ, არქაულ, ისტორიულ, ადრე-მოდერნისტულ და მოდერნისტულ რელიგიებს. არსებობს მკვდარი და ცოცხალი (დღეს არსებული) რელიგიები. არსებობს გვარ-ტომობრივი, ნაციონალური და მსოფლიო რელიგიები.

არსებობს პოლითეისტური და მონოთეისტური რელიგიები. პოლითეისტურ რელიგიებში მრავალი ღმერთია, თუმცა ისინი ყოველთვის ერთსადაიმავე იერარქიულ საფეხურზე არ დგანან. შესაძლოა მათ შორის ერთი იყოს უპირატესი. პოლითეისტურ რელიგიებში ადამიანის ცხოვრების სხვადასხვა სფეროს სხვადასხვა ღმერთი განაგებს. პოლითეისტრ რელიგიებში შეინიშნება ერთღმერთიანობის ტენდენცია – მონოლატრია. ასეთი რამ შეინიშნებოდა ძველი აღთქმის ხალხში. არსებობს ტრანსცენდენტური რელიგიები, რომლებშიც ღმერთი სამყაროს მიღმა დგას. ამისგან საპირისპიროდ, პანთეიზმის მიხედვით ღმერთი ჩართულია ბუნებს პროცესებში, თანაარსებობს მასში, შესაძლოა მოკვდეს და აღორძინდეს ბუნებასთან ერთად. პანთეიზმი დამახასიათებელი იყო პოლითეისტური რელიგიებისთვის.

ნაციონალურია რელიგიები, რომელთა საზღვრები ერთ ეთნოსს არ სცდება. ასეთია იუდაიზმი, ზოროასტრიზმი, ეზიდიზმი. თავდაპირველად ნაციონალური რელიგიები იყო ისლამი, ინდუიზმი და ბუდიზმიც, თუმცა შემდეგ მათ უნივერსალური ხასიათი მიიღეს. მსოფლიო რელიგიებია: ქრისტიანობა, ისლამი და ბუდიზმი. ზოგი მსოფლიო რელიგიებს შორის იხსენიებს ინდუიზმსაც.

• ქრისტიანობა (2,3 მილიარდი, 31,2%)
  • კათოლიციზმი (1,3 მილიარდი)
  • პროტესტანტიზმი (900 მილიონი)
  • მართლმადიდებლობა (260 მილიონი)
  • სხვა მიმდინარეობები (28 მილიონი)
• ისლამი (1,8 მილიარდი, 24,1%)
  • სუნიზმი (1,6 მილიარდი)
  • შიიზმი (200 მილიონი)
• ინდუიზმი (1,1 მილიარდი, 15,1%)
• ბუდიზმი (500 მილიონი, 6,9%)
• ხალხური რელიგიები (400 მილიონი, 5,7%)

• სხვა რელიგიები და რელიგიური მიმდინარეობები

ბაჰაიზმი - ბრაჰმანიზმი - ზოროასტრიზმი - იუდაიზმი - კონფუციანელობა - მორმონიზმი - ოომოტო - სინტოიზმი - სიქიზმი - სპირიტიზმი - ტაოიზმი - უონბულიზმი -შამანიზმი -ჯაინიზმი

• წმინდა წიგნები

ავესტა - ბიბლია - თანახი - ყურანი - ტიპიტაკა - ვედები

• შვიდი ბრძენი

მოსე - ლაო-ძი - ბუდა - სოკრატე - კონფუცი - იესო ქრისტე - მუჰამედი

• წმინდა ადგილები

სიონი - ქააბა - არტემიდას ტაძარი - იერუსალიმის ტაძარი

• წმინდა ენები

ლათინური ენა - ბერძნული ენა - სანსკრიტი - ებრაული ენა - არამეული ენა - არაბული ენა

• ლოცვა
• მღვდელი
• თეოკრატია
• ტაძარი

• კიკნაძე ზ., „რელიგია“ // „რელიგიები საქართველოში“, თბილისი: სახალხო დამცველის ბიბლიოთეკა, 2008. — გვ. 12-23, ISBN 978-9941-0-0902-0.

• Saint Augustine; The Confessions of Saint Augustine (John K. Ryan translator); Image (1960), ISBN 0-385-02955-1.
• Descartes, René; Meditations on First Philosophy; Bobbs-Merril (1960), ISBN 0-672-60191-5.
• Barzilai, Gad; Law and Religion; The International Library of Essays in Law and Society; Ashgate (2007),ISBN 978-0-7546-2494-3
• Durant, Will (& Ariel (uncredited)); Our Oriental Heritage; MJF Books (1997), ISBN 1-56731-012-5.
• Durant, Will (& Ariel (uncredited)); Caesar and Christ; MJF Books (1994), ISBN 1-56731-014-1
• Durant, Will (& Ariel (uncredited)); The Age of Faith; Simon & Schuster (1980), ISBN 0-671-01200-2.