Chad: Pagilian idiay Tengnga nga Aprika
19°E / 15°N 19°E / 15; 19
Ti Chad (/tʃæd/ (
dengngen); Arabiko: تشاد Tšād, Panangibalikas nga Arabiko: [tʃaːd]; Pranses: Tchad, panangibalikas: [tʃa(d)]), opisial nga ammo a kas ti Republika ti Chad (Arabiko: جمهورية تْشَاد Jumhūriyyat Tšād; Pranses: République du Tchad), ket ti maysa a napalikmutan ti daga a pagilian iti amianan-tengnga nga Aprika. Daytoy ket beddengan babaen ti Libya iti amianan, ti Sudan iti daya, ti Republika ti Tengnga nga Aprika iti abagatan, ti Kamerun iti abagatan-laud, ti Nigeria iti abagatan a laud (iti Danaw Chad), ken ti Niger iti laud.
Republika ti Chad | |
|---|---|
 Wagayway  Eskudo | |
| Napili a pagsasao: | |
Nailian a kanta:
| |
.svg) | |
| Kapitolio ken kadakkelan a siudad | N'Djamena 12°06′N 16°02′E / 12.100°N 16.033°E |
| Opisial a sasao | Arabiko • Pranses |
| Grupgrupo ti etniko (2009 Census) |
|
| Relihion (2015) |
|
| Nagan dagiti umili | Chadiano |
| Gobierno | Unitario a probisional a gobierno babaen ti maysa a junta militar |
• Mangipangulo ti Transisional a Konseho ti Militar | Mahamat Déby Itno |
• Kangrunaan a Ministro | Succès Masra |
• Presidente ti Nailian nga Asemblia | Bakante |
| Lehislatura | Transisional a Konseho ti Militar |
| Wayawaya | |
• Napundar ti republika | 28 Nobiembre 1958 |
• manipud iti Pransia | 11 Agosto 1960 |
| Kalawa | |
• Dagup | 1,284,000 km2 (496,000 sq mi) (Maika-20) |
• Danum (%) | 1.9 |
| Populasion | |
• Karkulo idi 2020 | 16,244,513 (Maika-70) |
• Senso idi 2009 | 11,039,873 |
• Densidad | 8.6/km2 (22.3/sq mi) |
| GDP (PPP) | Karkulo idi 2018 |
• Dagup | $30-bilion (Maika-123) |
• Tunggal maysa a tao | $2,428 (Maika-168) |
| GDP (nominal) | Karkulo idi 2018 |
• Dagup | $11-bilion (Maika-130) |
• Tunggal maysa a tao | $890 (Maika-151) |
| Gini (2011) | 43.3 kalalainganna |
| HDI (2019) |  0.398ababa · Maika-187 |
| Kuarta | Pranko CFA ti Tengnga nga Aprika (XAF) |
| Sona ti oras | UTC+1 (WAT) |
| Pagmanehuan | kanawan |
| Kodigo ti panagtawag | +235 |
| Kodigo ti ISO 3166 | TD |
| TLD ti internet | .td |
Ti Chad ket addaan kadagiti nadumaduma a rehion: ti maysa a sona ti desierto iti amianan, ti maysa a namaga a barikes ti Sahel iti tengnga ken ti maysa a nalamlames a sona ti Sabana ti Sudan iti abagatan. Ti Danaw Chad, a nakainaganan ti pagilian, ket ti maikadua a kadakkelan a kalugnakan iti Aprika. Ti kapitolio ti N'Djamena ket ti kadakkelan a siudad. Dagiti opisial a pagsasao ti Chad ket ti Arabiko ken Pranses. Daytoy ket pagtaengan dagiti sumurok a nadumaduma a 200 nga etniko ken dagiti lingguistiko a grupo. Ti Islam (51.8%) ken Kristianidad (44.1%) ket isu dagitoy ti kangrunaan a nasansanay a relihion iti Chad.
Idi rugi ti maika-7 a milenio BC, dagiti populasion ti tattao ket aduda nga immalis iti labneng ti Chad. Babaen idi patingga ti umuna a milenio AD, adda dagiti serye dagiti nabangon ken narebba nga estado ken imperio iti pirgis ti Sahel ti Chad, ti tunggal maysa ket naipatengnga ti isip iti panagtengngel kadagiti dalan ti pagtagilakuan ti trans-Sahara a lumabas iti rehion. Pinarmek ti Pransia ti teritorio babaen idi 1920 ken inkorporadona daytoy a kas parte ti Ekuitorial nga Aprika ti Pranses. Idi 1960, nakagun-od ti wayawaya ti Chad babaen ti panangidaulo ni François Tombalbaye. Dagiti panagmadmadi kadagiti annurotenna iti amianan a Muslim ket naggappuan ti irurugi ti napaut sibil a gubat idi 1965. Idi 1979 pinarmek dagiti rebelde ti kapitolio ken pinatinggaanda ti hegemonia ti Abagatan. Ngem naglalaban met dagiti daulo ti rebelde aginggana idi ni Hissène Habré dagiti karibalna. Nangrugi ti suppiat ti Chad–Libya idi 1978 babaen ti panagraut ti Libya a napasardeng idi 1987 babaen ti maysa a pannakibiang ti militar ti Pranses (Operasion Épervier). Naipatuang met ni Hissène Habré idi 1990 babaen ni heneral Idriss Déby. Iti isusuporta ti Pranses, nairugi ti maysa a modernisasion ti Nailian a Buyot ti Chad idi 1991. Manipud idi 2003 ti didigra ti Darfur idiay Sudan ket nairaman met ti pagbeddengan ken nakariruan ti pagilian. Napanglaw metten, nagsagsagaba ti pagilian ken tattao mangipakamang kadagiti ginasut aginggana dagiti rinibo a napatalaw a taga-Sudan a nagtataeng iti ken iti likmut dagiti kampo iti akindaya a Chad.
Dagiti nagibasaran
Dagiti akinruar a silpo
Dagiti midia a mainaig iti Chad iti Wiki Commons
Pakaammo ti panagbiahe idiay Chad manipud iti Wikivoyage (iti Ingles)
- Chad iti Curlie (iti Ingles)
Wiki Atlas iti Chad
Heograpiko a datos a mainaig iti Chad iti OpenStreetMap
This article uses material from the Wikipedia Ilokano article Chad, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Ti linaon ket magun-od babaen ti CC BY-SA 4.0 malaksid no adda sabali a naibaga. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Ilokano (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.