Índia

Ko tetãme oikove amo 1380 sua tapicha, upéicha ko tetã niko upe mokõiha orekovéva tapichakuéra ipype opa Yvýgui. Índia ijyvy apekue niko 3.287.263 km², upéicha ha'e tetã tuichavéva pokõiha. Ijerére ojejuhu ñemby gotyo paraguasu Índiko, kuarahyreike gotyo upe para Árave ha kuarahyresẽ ngotyo Vengála parapyte ojejuhu, ko tetã y rembe'y ohupyty amo 7.517 kilómetro.

Tavakuairetã Índia भारत गणराज्य Bhārat Gaṇarājya Republic of India
{{{nombre_común}}}
Poyvi Ha'erã'i
Tetã ñe'ẽ akã: सत्यमेव जयते Satiam eva jayate (sánskritope: «Añete mante ipu'aka»)
Tetã Momorãhéi: जन गण मन Jana-Gana-Mana (hindi ñe'ẽme: ‘Opaite tetãygua ãnga’) Canción nacional: वन्दे मातरम् Vande Mātaram (sánskritope: «Romomba'eguasu, Che Sy») Nerehendúirõ
Tavusu	Pyahu Deli
Ñe'ẽnguéra	hindi ñe'ẽ ha ingleñe'ẽ.
Tetãygua réra	Indiagua
Tekuái reko	Tetã ñembyatypyre amandajerapépe
Tenondeta	Pratibha Patil
Tetã Amandaje	Parlamento de la India
Sasõ  • Declarada	Sasõ Tetã India 15 jasypoapy 1947gua
Yvy apekue	Ñemoĩha 7.º
• Opaite	3 287 263 km²
• Y (%)	9,5%[2]
Tembe'y	14,103 km
Yvyty yvatevéva	Kãchẽjunga K2
Ava hetakue	Ñemoĩha 2.º
• Hetakue	1 372 065 957 hab.
• Typy'ũ	377,6 hab/km² hab./km²*
PIB (PPA)	Ñemoĩha 3.º
• Opaite (2017)	US$ 9,489 billones
• Per cápita	7153 USD
PIB (nominal)	Ñemoĩha 6.º
• Opaite (2017)	US$ 2,454 billones
• Per cápita	1850 USD
IDH (2019)	0,647 (129.º) – ivai
Viru	Índia rrúpia
Tetã renda tee Ñandutíme	.in, .ભારત, .भारत, .ଭାରତ, .ਭਾਰਤ, .ভারত, .இந்தியா, .భారత్, .ভাৰত, .بھارت, .ಭಾರತ, .ഭാരതം
Tetã pumbyry papapy	++91
COI Jehero	IND
Atyvete ONU, SAARC, Mancomunidad de Naciones.
Opaite Tetã Yvýgui
[editar datos en Wikidata]

Índia jerére ojejuhu yvýre kuarahyreike gotyo tetã Pakitã, yvate gotyo Chína Tetarã Retã, Nepal ha Vutã ojejuhu ha kuarahyresẽ ngotyo oĩ Vangalande ha Miama. Upéicha avei, Índia ykére oĩ yguasúre ypa'ũ Seilãu, Mayndíva ha Indonésia. Índia itavusu niko táva Ndéli Pyahu ha itáva orekovéva tapichakuéra hína Mumbái.

Ko yvýpe ojehecha Índo avano'õ ñepyrũ (tekovekuéra oiko va'ekue 3300 Kirito mboyve guive 1300 Kirito rire peve ysyry Índo jerekuévo), yvy herakuã hape omoñemurã hetaitégui ymaite guive ha ojehechahápe heta mburuvi guasu oñepyrũ ha oñemyasãi upe guive, ojehechakuaa Índia avano'õ ijypykue opaichagua, hembiasakue ipukuiteha ha itavarandu mba'eguasuiteha. Irundy umi jerovia tuichavévagui opa Yvýgui, Indu jerovia, Vuda rape, Jain Dharma ha Síki jerovia oñepyrũ ko tetãme, upéicha avei oguahẽ upépe jerovia tetãnguéra ambuéva techapyrãme pe masdaiásna, Moise rape, Hesu rape ha islã oiko aja ary 1000 Kirito rire, upéicha omoheñói jerovia ambuéva opaichagua ko tetãme mante ikatu ojejuhu.

Mbeguehápe upe Kuarahyresẽ Índia Atyvete (aty omoñemúva Ingyatérra pegua) oñembojára ko tetã yvy apekuére oñepyrũ guive saro'y XVIII ha oiko chugui peteĩ kolónia Tavetã Joaju pegua saro'y XIX guive, Índia oñemosãsónte Tavetã Joaju poguýgui ary 1947-me, hetãygua oheka rire isãsorã ñerairõ'ỹre.

Índia ha'e hína ko'ãga peteĩ tetã ñembyatypyre ijyvy apekue oñemohendáva 28 tetãvore rupi ha 8 yvy pehẽ Joaty pegua, iñesãmbyhy oñemboguata tavakuairetã amandajerapépe. Ary 1991 guive Índia pya'eite oñemomba'eheta ha oñemoporã porãve, oikógui upépe heta ñemyatyrõ oñemboguata porãverã iviru remimono'õ; ojehecháramo jepe heta apañuái hetãyguakuéra apytépe, hetaitégui umi imboriahuitéve, umi nomoñe'ẽkuaáiva ha ndohaikuaáiva, umi ohasa asýva mba'asy isarambipávare, umi oñemongaru vaíva ha kuñanguéra ndaikatúiva ohupyty tekoiterapekuéra.

Índia avano'õ ko'ãgagua niko ijerovia opaichagua, iñe'ẽ hetaitéva (iléi guasu ohechakuaa 22 ñe'ẽnguéra hákatu ojeikuaa oĩveha) ha ijypy opaichagua, ojehechágui heta tetã ambuéva retãygua oguahẽ akue upépe ymaite guive ha ojopara, ojehechakuaa avei Índia apekue ka'aguy guasu ha yvytyrysýi henyhẽva, upépe oiko mymbakuéra ha guyrakuéra opaichagua, ndaikatúi jajuhu tenda ambuévape.

Upéicha avei, Tavakuairetã Índia oĩ umi tetã ipokatúva apytépe orekógui iñorairõha atýpe mbokapu guasu oipurúva átomo mbaretekue. Ojehechakuaa ñehesa'ỹijo rupi Índia apekue rekoha oñembyaiha, Índia ho'a ñemoĩha 140-gui ha oho ñemoĩha 177-pe ary 2016 guive 2018 peve upe Tekoha Ñangarekorã Techaukahápe ojapóva mbo'ehára kuéra ohesa'ỹijóva, mbo'ehaorusu Yale ha Columbia pegua. Tenondeite, ko ñehesa'ỹijo ohechauka yvytu ko tetãme "oñembyaiete".

Índia rera ou "Índo" ñe'ẽnguégui, upéva niko ou Peysiañe'ẽgui hindu (/jíndu/), sánskrito ñe'ẽgui Sindhu, kóicha ojeherógui ymaite guive upe ysyry Índo. Umi Gyrésia Ymaguare retãygua ojehero umi Índia retãygua ινδοί (/indoí/), he'iséva umíva ysyry Índo pegua. Tekome'ẽrusu (Índia léi guasu) ha ñe'ẽnguéra ambuéva oñeñe'ẽva ko tetãme ohechakuaa avei hetã héra teeha niko Bharat (oje'éva [ˈbʱɑːrʌt̪]).

Ko ñe'ẽngue Bharat niko ou upe mburuvichavete Bharata, karai guasu imombe'uguau ymaguareite Indu tavarandúpe. Hindustán ―ijypýpe niko peteĩ ñe'ẽngue Peysiañe'ẽgui he'iséva ‘indukuéra retã’―, oñembohera Índia retã ipehẽngue yvategua hákatu sapy'apy'a ojeipuru oñembohera opaite tetã.

Hindi ha ingleñe'ẽ ha'e ñe'ẽnguéra tee Índia-pe; hindi ha'e avei ñe'ẽ tetã mba'éva ojeiporúva tetã sãmbyhyhárupi. Tekome'ẽrusu ohechakuaa 22 ñe'ẽnguéra (oñembohérava "ñe'ẽnguéra tekome'ẽrusugua", ñe'ẽ tee ambue ñe'ẽndi (sánskrito ndoikéi ijapytépe) umi 28 tetãvorekuéra oĩva India Tavakuairetã ryepýpe: asames, vengali ñe'ẽ, vodo, dogri, hindi, kanares, kachemiro, konkani, maitili, malavar, meitéi, marati, nepali ñe'ẽ, oriya, urdu, penyabi, sánskrito, santali, sindi, tamil ha telugu.

•   Wiki Commons oguereko ta'ãnga Índia reheguaCommons.