R

A R (erre) ye a decinovena letra de l'alfabeto aragonés y quincena consonant.

R
R
A B C D E
F G H I J
K L M N Ñ
O P Q R S
T U V W X
Y Z
Digrafos
ch gu ix ll ny
qu rr
Atros simbolos
Ç l·l nn tz

Ye tamién una letra de l'alfabeto latino. Representa o fonema vibrant alveolar simple entre vocals, pero dezaga de consonant representa o fonema vibrant alveolar multiple.

Historia

Se corresponde con a letra R de l'alfabeto latino u romano, que proviene d'o griego rho, apareixida dende o signo fenicio rosas, que significaba cabeza. A r minuscla procede d'a r redonda d'a escritura carolinchia.

Hieroglifico
(Fonograma R)
Escritura hieratica
(Fonograma R)
Proto-Semitico
R
Fenicio
R
Griego
Rho
Etrusco
R
Latino
R
Cursiva moderna
R
r
R  R  R  R  R  R  R 

En aragonés

Representa en aragonés o fonema alveolar vibrant simple sonoro /ɾ/:

  • En posición intervocalica: orella ([o'ɾeʎa]), mosicaire ([mosi'kajɾe]), baruca ([ba'ɾuka]), allora ([a'ʎoɾa]), derivar ([deɾi'βaɾ]), historia ([is'toɾja]), fatera ([fa'teɾa]).
  • Debant u dezaga de consonant: barfulaire ([baɾfu'lajɾe]), alufrar ([alu'fɾaɾ]), crepa (['kɾepa]), enfornar ([eɱfoɾ'naɾ]), portiello ([poɾ'tjeʎo]), gabardera ([gaβaɾ'ðeɾa]), gorga (['goɾɣa]).
  • En a variant de l'articlo ro, ra, ros, ras, ya que tién un contexto postvocalico: Ye rematato ro día, cayeba ra uambra, tresbatiba ras claus, replegó ros anayons, ta ro cambo, de ra fuent.

Bellas vegadas a intervocalica puet no pronunciar-se en a parla informal, manimenos sí se mantiene en a escritura: quiere ([’kjeɾe] u ([‘kje]), encara ([en’kaɾa] u [en’ka]), pareix ([pa’ɾei̯ʃ] u [pa’iʃ]), etc.

Representa o fonema vibrant alveolar multiple /r/ en posición inicial de parola y dezaga d'as consonants <l>, <n> y <s>: rai ([raj]), redir ([re'ðiɾ]), ringlera ([riŋ'gleɾa]), rodeta ([ro'ðeta]), rustir ([rus'tiɾ]), alredor ([alre'ðoɾ]), enronar ([enro'naɾ]), israelita ([israe'lita]). En posición intervocalica iste soniu ye representau por o digrafo <rr>: agüerro ([a'ɣwero]), escarrar ([eska'raɾ]), correu (['korew]), encarranyar ([eŋkara'ɲar]), ferraina ([fe'rajna]), esbarrar ([ezβa'raɾ]), altorribagorzano ([altoriβaɣor'θano]), papirroi ([pa'piroj]), zorrera ([θo'reɾa]), fierro (['fjero]).

En posición final absoluta s'escribe , y puet pronunciar-se [ɾ] u no pas [Ø]: fabolar ([faβo'laɾ] u [faβo'la]), pastor ([pas'toɾ] u [pas'to]), ulor ([u'loɾ] u [u'lo]), ruixar ([ruj'ʃaɾ] u [ruj'ʃa]), bater ([ba'teɾ] u [ba'te]), bullir ([bu'ʎjɾ] u [bu'ʎi]), fer ([feɾ] u [fe]), millor ([mi'ʎoɾ] u [mi'ʎo]), muyir ([mu'yjɾ] u [mu'yi]), quefer ([ke'feɾ] u [ke'fe]). Iste fonema en posición final ye mudo en ansotano, chistabín y ribagorzano, manimenos ye latent y reapareix en derivaus: pastorada ([pasto'ɾaða]), uloreta ([ulo'ɾeta]), aqueferau ([ake'feɾaw]).

En infinitivos seguius de cliticos, no gosa pronunciar-se a final en a mayoría de parlas: fer-lo (['felo]), chirar-las ([tʃi'ɾalas]), pillar-ne ([pi'ʎane]), besar-te ([be'sate]), ir-se-ne (['isene]). Igualment no se gosa pronunciar cuan se troba debant de <s> en posición final: enganyapastors ([eŋgaɲapas’tos]), mullers ([mu’ʎes]), calors ([ka’los]), quiers ([’kjes]), abetars ([aβe’tas]), corders ([koɾ’ðes]).

Referencias

Vinclos externos

Tags:

R HistoriaR En aragonésR eferenciasR Vinclos externosRAlfabeto aragonésAlfabeto latinoConsonantLetra

🔥 Trending searches on Wiki Aragonés:

Lista de municipios d'a provincia de Las PalmasDominicaCosta RicaEspanyaSurinamLa Garda e Haishan16 de febreroEnsiferaLista de municipios d'a provincia de ZamoraVictoria (Seychelles)CiudatSanta Monica (California)BavarosMadritLista de municipios d'a provincia de ToledoTokioIlesia de Sant Miguel d'OtalMonts UralsAutoSexo oralTranscheneroActriz2010PortaladaRepublica ChecaEcuadorOklahomaAbreviaduraYedínaya RossíyaAleixandre VINumero d'oxidaciónDistricto de Danubio-RiesBarrikaLista de municipios d'a provincia de Malaga15 d'abrilArabia SauditaIdioma anglésCelula eucariotaLista de municipios de CantabriaMedicina0Lista de municipios d'a provincia de Ciudad RealSiegloReino de CastiellaGant (Flandres)Lista de codigos telefonicosPreposicions en catalán2001Codigo postalProkaryota2016HomosexualidatCMNFSudafricaFloridaRabosaGreciaCondau de Barcelona1 de marzoFungiCazaquistánDubai1950Labio menorCristiano RonaldoPlovdiv🡆 More