Täkst aw mooringer frasch |
Dåt åål unti universoom as åles dåt bestoont, dåt rüm ma åles wat deer önj tu finen as. Da stääre, äiwen as jü san, da planeete, äiwen as jü jard, di kompläte moolkestich, åle oudere sansüsteeme, unti dåt hiil rüm.
Eefter jü teorii foon di üürknal schal dåt åål amenbai 13,7 miljarde iirnge üülj san. Jü tachthäid is meeten döör di WMAP in 2003. 74 % foon dåt åål bestoont üt junke energii, 22 % üt junke mateeri, 3,6 % üt intergalaktisch gas, unti 0,4 % üt stääre ä.s.w.
Önjt åål jeeft et superfloosen än superhoolinge. Ån superfloose as en floose foon ünlike galaksen. Deernäist jeeft et gebiite önjt åål weer ninte as, dåt san da superhoolinge.
Dåt åål wårt bestudiirt döör di stäärekunde, ouers jü jard ai, dåt as et stuudiumobjekt foon jü jardwaasenschap. En diilj foon di stäärekunde, jü kosmologii, unerseecht hü dåt åål önjtstiinjen as. Et jeeft fuule liire deerouer, mååstens wårt jü liir foon di üürknal nåmd.
Et jeeft maning tääle ouer mansche da jü jard ferlätje, tum biispel eefter di moune räise, san hiilj üülj. Bekånd is dåt tääl "Räis eefter die Moune" foon Jules Verne. Di ååst-frasche Minssen schraft in 1845 in dåt seelterfriiske tääl foon "Die Knächt die in de Moune weesen waas".
This article uses material from the Wikipedia Nordfrasch article Åål, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Det sidj as tu fun oner CC BY-SA 4.0 , wan diar niks ööders stäänt. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Nordfrasch (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.