Buddhismus

Tekst üüb Fering

Det wurd faan Siddhartha Gautama (563 f.Kr.-483 f.Kr.) uun a nuurd faan Inje grünlaanjen. Uun a jinsats tu a Hinduismus an dön abrahamiitisk religioonen (d. h. Krastendoom, Juudendoom, Islam an ölern) betji a gluuwsatser faan dön miast buddhistisk liaren jo üüb amfangrik filosoofisk-loogisk auerleiingen, hü det uk uun de schineesk Daoismus an Konfutsianismus a faal as. Uk as a Buddhismus nian eebenbaringsreligioon, betjocht ham do ei üüb en götelk skraft an hee uk nian sentraal liarinstans, wat dogmen feestsaat; at beteekning Buddhismus hee en widj spektrum faan apdaagingsfuarmen, wat faan filosoofisk liar auer kluasterweesen tu't folksfroomighaid ling.

At jaft trii hoodrachtingen faan Buddhismus:

• Hinayana („Letj faartjüch“), diarütj daaling at form faan a Theravada („Liar faan a Äälern“) bestäänt. Det as wichtig uun Mjanmaar, Sri Lanka, Thailun, Kambodscha an Lao.
• Mahayana („Grat faartjüch“), wat uun Schiina, Republiik Schiina, Korea, Jaapaan an Vietnam wichtig as.
• an Vajrayana (uun a waast miast üüs Tibeetisk Buddhismus bekäänd). Det as wichtig uun Schiina (Tibeet, Baner Mongolei an naibüürgebiiten), Nepaal, Bhuutaan, at Mongolei an Rüslun (Kalmükien, Tuwa an Burjaatien).

A grünjlaagen faan Buddhismus san:

• Dharma - at liar.
• Dön fjauer eedel woorhaiden an de aachtfach stegelk.
• Det ufhengig enstunen.
• Karma - uursaag an wirking.
• Samsara - a kreisluup faan't leewent.
• Ei-salew an welergebuurt.
• Bodhi - wreeken wurden.
• Nirwaana - ütjgungen.
• Meditatschuun an aachtsoomhaid.

En wichtig buddhistisk tekst, de Paali-Kaanon (of a Tipiṭaka) wurd uursprüngelk üüb Paali skrewen.