Самагубства

sui caedere — забіваць сябе) — мэтанакіраванае пазбаўленне сябе жыцця, як правіла, добраахвотнае (хоць бываюць і выпадкі вымушанага самагубства) і самастойнае (у некаторых выпадках ажыццяўляецца з дапамогай іншых людзей). 10 верасня абвешчаны СААЗ Сусветным днём прадухілення самагубстваў.

Часам несамастойнае пазбаўленне сябе жыцця таксама лічыцца самагубствам, асабліва калі самазабойца быў фізічна не ў стане зрабіць гэта самастойна.

Усе самагубствы можна ўмоўна падзяліць на два класа — праўдзівыя і дэманстратыўныя (так званы парасуіцыд ці псеўдасуіцыд). Як правіла, парасуіцыд здзяйсняецца ў стане афекту і з'яўляецца не гэтулькі спробай пазбавіць сябе жыцця, колькі «крыкам пра дапамогу», спробай звярнуць на сябе і свае праблемы ўвагу іншых. Гэтыя дзеянні гэтак жа завуць «дэманстратыўная спроба суіцыду». У супрацьвагу парасуіцыду, праўдзівы суіцыд — гэта як правіла добра спланаванае мерапрыемства, мэта якога — любым коштам пазбавіць сябе жыцця па-за залежнасцю ад меркавання і рэакцыі родных, блізкіх, сяброў і т. д.

Спроба забіць сябе, якая не атрымалася, завецца спробай самагубства. Спроба самагубства завецца сур'ёзнай, калі яна магла прывесці да смерці з вялікай верагоднасцю. Спробы самагубства небяспечныя, таму што часта прыводзяць да разбурэння здароўя.

Акрамя таго, людзі, якія здзейснілі спробу самагубства, часта ў далейшым здзяйсняюць самагубства.

Перашкодай для здзяйснення суіцыду могуць з'яўляцца антысуіцыдныя фактары асобы, якія абясцэньваюць самагубства як спосаб вырашэння праблем і фарміруюць антысуіцыдальны бар'ер. Як правіла, такімі фактарамі з'яўляюцца нерэалізаваныя творчыя планы, боязь прычыніць душэўны боль родным і блізкім, няўпэўненасць у надзейнасці абранага спосабу самагубства, а таксама рэлігійныя і сацыяльныя табу, злучаныя з праблемай смерці і самагубствы.

Падрыхтоўка

Пры праўдзівым суіцыдзе намер скончыць з сабой развіваецца на працягу доўгага часу — падрыхтоўка да яго можа займаць ад некалькіх дзён да некалькіх гадоў. Суіцыдзент доўга аналізуе чыннікі і магчымыя наступствы самагубства, разглядае розныя спосабы і ацэньвае іх эфектыўнасць і надзейнасць, плануе найбольш надзейны сцэнарый суіцыдальнага дзеяння.

Непасрэдна перад актам самагубства ў суіцыдэнта могуць выявіцца так званыя тэрмінальныя паводзіны — чалавек як бы «прыводзіць у парадак» сваё жыццё: аддае абавязкі, зачыняе рахунак у банку, просіць прабачэнні ў даўніх ворагаў, ладзіць генеральную ўборку ў кватэры і т. п.

Чыннікаў даволі шмат. Асноўныя з іх:

• Бязладзіца ў асабістым жыцці:
  • няшчаснае каханне;
  • неразуменне іншымі, адзінота;
  • праблемы на працы;
  • мэтанакіраванае ганенне (у тым ліку давядзенне да самагубства);
  • фізічныя здзекаванні
  • страта сэнсу жыцця
• Фінансавыя праблемы.
• Праблемы са здароўем
• Псіхічныя хваробы (дэпрэсія, шызафрэнія).
• Рэлігійны фанатызм (звычайна распаўсюджаны ў сектах), рытуальнае самагубства.
• Ідэалагічныя (палітычныя, непрыманне каштоўнасцей соцыума ў цэлым).
• Ваенныя (самагубства з мэтай нанясення страт суперніку і/ці пазбяганні палону).
• Змушанае самагубства (па прысудзе суда, пад пагрозай пакутлівай смерці ці расправы з блізкімі сваякамі)
• Самагубства для захавання гонару
• Пераймальнае самагубства (пасля аналагічных смерцяў вядомых асоб ці літаратурных персанажаў)

Спосабы Найбольш распаўсюджаныя і вядомыя спосабы самагубства:

• Павешанне
• Задушванне
• Утапленне
• Хімічнае ўздзеянне:
  • Атручванне. У залежнасці ад прэпарата дзейнічае ад некалькіх секунд (вострае) да некалькіх дзён.
  • Моцная шчолач ці кіслата. Пры ўжыванні раз'ядае ўнутраныя органы. Дзейнічае ад некалькіх хвілін да некалькіх гадзін. Надзвычай хваравіты спосаб.
• Радыелагічнае ўздзеянне:
  • Паглынанне радыеактыўных матэрыялаў.
• Скачок і падзенне з высокіх будынкаў, скал, мастоў і іншых узвышэнняў
• Самагубства пры дапамозе агнястрэльнай зброі найбольш распаўсюджана ў Расіі ў асяроддзі ваенных і супрацоўнікаў МУС, а таксама ў салдат тэрміновай службы з-за даступнасці для гэтых груп грамадзян зброі
• Самагубства шляхам падрыву ў непасрэднай набліжай ад сябе зарада выбуховага рэчыва
• Самаспаленне
• Самагубства шляхам давядзення сябе да фізічнага знясілення (голадам ці смагай).
• Самагубства пры дапамозе халоднай зброі:
  • Сепуку ці харакіры — рытуальнае самагубства ў Японіі
  • Падзенне на меч (у Старажытным Рыме)
• Выкрыццё вен ці артэрый (чалавек памірае ад страты крыві)
• Выкарыстанне тэхнічных сродкаў:
• Скачок пад цягнік, пад машыну і т. д.
• Выкарыстанне электрычнасці
• Адключэнне хворым апаратуры падтрымання жыцця — пасіўная эўтаназія.
• «Паліцэйскае самагубства» — напад на супрацоўніка праваахоўных органаў, ахоўніка, вартавога з мэтай справакаваць яго на ўжыванне зброі (з фармальнага пункта гледжання з'яўляецца забойствам, бо самазабойцу пазбаўляе жыцці іншы чалавек).

Часам сустракаецца камбінаванне некалькіх спосабаў з мэтай падвышэння верагоднасці наступу смерці.

Беларусь знаходзіцца сярод сусветных лідараў па колькасці самагубстваў. За 2012 год у краіне адбылося 1949 самагубстваў. За 2010 год у Беларусі больш як 77% самагубстваў учынілі працаздольныя людзі. Мужчыны складаюць 3/4 ад агульнай колькасці самагубцаў і найчасцей ідуць на самагубства ва ўзросце 40—59 гадоў. Пры гэтым сярод самагубцаў пераважаюць жыхары сельскай мясцовасці. 60% самагубцаў сканчаюць жыццё ў стане алкагольнага ап'янення. Найбольш распаўсюджаным спосабам здзяйснення самагубства ёсць павешанне  (англ.) (бел. (82,6%).

• Самагубствы ў Казахстане