فرماندهی یگان‌های ویژه فراجا: نیروهای ویژه پلیس ایران

فرماندهی یگان‌های ویژه فراجا
فعال	۱۳۷۰-اکنون
کشور	ایران
وفاداری	جمهوری اسلامی ایران
رسته	عملیات ویژه
گونه	عملیات ویژه
نقش	پلیس ضد شورش کنترل اجتماعات عملیات ویژه ایمنی ورزشگاه‌ها
اندازه	فرماندهی
پادگان/ستاد	تهران، بلوار بسیج، خیابان هجرت
نام(های) مستعار	یگان ویژه
رژه	۳۱ شهریور
نبردها	حمله به کوی دانشگاه تهران ناآرامی‌های پس از انتخابات ۱۳۸۸ اعتراضات دی ۱۳۹۶ ایران اعتراضات گلستان هفتم اعتراضات ۱۳۹۷ ایران اعتراضات کارگری ۱۳۹۷ خوزستان اعتراضات آبان ۱۳۹۸ ایران اعتراضات دی ۱۳۹۸ ایران ناآرامی‌های ۱۳۹۷ کازرون اعتراضات آبان و آذر ۱۴۰۰ اصفهان اعتراضات خرداد ۱۴۰۱ ایران اعتراضات ۱۴۰۱ خوزستان شورش ۱۳۷۱ مشهد اعتصابات سراسری ۱۳۹۸-۱۳۹۷ ایران ناآرامی‌های ۱۳۸۲ تهران خیزش ۱۴۰۱ ایران
فرماندهان
فرمانده	سرتیپ پاسدار حسن کرمی

یگان ویژه به‌عنوان «سرکوب‌گرترین نیروی ضدشورش جمهوری اسلامی» یاد شده‌است. پیشینهٔ عمر یگان ویژه به شکل حدودی با عمر شورش‌های خیابانی در دوران جمهوری اسلامی، برابری کرده‌است؛ در همین هنگام، اگر شهرت کمیته‌های وابسته در بگیر ببند و یورش بردن به مهمانی‌ها و گشت و ایست‌های بازرسی بوده‌است، یگان ویژه تمام این کارها را در خیابان به برخورد مسلحانه با معترضان و منتقدها و به گلوله‌بستن و کشتار چنین کسانی تبدیل کرد. تا سال ۱۴۰۰، یگان ویژهٔ فرماندهی انتظامی جمهوری اسلامی ایران، هشت تجربهٔ بزرگ در سرکوب اعتراضات داشته‌است. در یکی از خونین‌ترین سرکوب‌های خیابانی تاریخ نظام جمهوری اسلامی، که تنها در سه روز میان ۲۴ تا ۲۶ آبان ۱۳۹۸ رخ داد، یگان ویژه مهم‌ترین نیرویی بود که برای سرکوب در خیابان‌ها حاضر شد. این کشتار و خشونت‌ها، با تحریم‌های حقوق بشری برای فرماندهان همراه بوده‌اند. این یگان در سال ۱۳۹۱ تعداد ۶۰ هزار نفر نیروی آماده به خدمت داشت.

به نقل از رادیو فردا یگان ویژه در سال 2019 بیش از 20 هزار نیرو برای امنیت تامین اربعین فرستاده است البته به این معنا نیست که تمام نیروهای یگان ویژه در سراسر ایران فراخوانده باشند

 

کلیه یگان‌های ویژه در سراسر کشور به لحاظ سلسله مراتب نظامی، زیرمجموعه ستاد فرماندهی یگان‌های ویژه فراجا اداره می‌شوند. قرارگاه آن در تهران، و فرماندهی آن بر عهده سردار سرتیپ پاسدار حسن کرمی است. وی سابقه فرماندهی انتظامی استان اصفهان را دارد. پیش از این، سردار سرتیپ پاسدار عزیزالله رجب‌زاده و سردار سرتیپ پاسدار سید مجتبی عبداللهی، فرماندهی یگان‌ ویژه را عهده‌دار بوده‌اند.

به لحاظ عملیاتی، یگان‌ ویژه در هر استان تحت امر فرماندهی انتظامی استان مربوط بوده که در پایتخت، فرماندهی انتظامی تهران بزرگ این امر را عهده‌دار است.

یگان ویژه فراجا شامل تیپ‌های عملیاتی و احتیاط در تهران و سایر استان‌های کشور است:

• یگان یکم (تیپ امیرالمؤمنین)، که قرارگاه آن در تهران و حوزه عملیاتی آن سراسر کشور است.
• یگان دوم (تیپ موسی بن جعفر)، که قرارگاه آن در تهران و حوزه عملیاتی آن سراسر کشور است.
• یگان سوم (تیپ امام حسین)، که قرارگاه آن در تهران و حوزه عملیاتی آن سراسر کشور است.
• یگان تهران بزرگ (تیپ امام خمینی)، که قرارگاه آن در تهران و حوزه عملیاتی آن تهران بزرگ است.
• یگان ویژه فرماندهی انتظامی ویژه غرب استان تهران
• یگان ویژه فرماندهی انتظامی ویژه شرق استان تهران
• یگان ویژه در مرکز تمامی استان‌های کشور

وضعیت‌ها

ماموریت‌های نیروهای یگان ویژه در سه بخش مختلف تقسیم شده‌است:

• وضعیت سفید: در وضعیت عادی هیچ‌گونه رویدادی که موجب برهم‌خوردن نظم عمومی جامعه شود، اتفاق نیفتاده‌است و تمام سازمان‌ها خدمات روزانه خود را ارائه می‌دهند. در این شرایط وظایف این فرماندهی در برقراری نظم و امنیت مسابقات ورزشی خلاصه می‌شود. نیروهای یگان ویژه با لباس‌های ورزشی در ورزشگاه‌های کشور حضور یافته و به جهت جلوگیری از ایجاد جو امنیتی در ورزشگاه‌ها، از پوشش و نام «یگان ایمنی ورزشگاه‌ها» استفاده می‌کنند.
• وضعیت خاکستری: در وضعیت غیرعادی، برخی بی‌نظمی‌ها، تخلف‌ها و جرایم مخل نظم و امنیت جامعه در مراحل اولیه هستند و نیروهای این یگان می‌بایست به عنوان کمک‌رسان و یاری‌دهنده سایر نیروهای درگیر باشند. از مصادیق این وضعیت می‌توان به امدادرسانی به افراد در معرض بلایای طبیعی، تسهیل ترافیک، رهایی گروگان و مقابله با حملات تروریستی را نام برد.
• وضعیت زرد و قرمز: در این دو مرحله، وضعیت انتظامی و امنیتی جامعه به علت وقوع تخلفات و بی‌نظمی‌های گسترده خارج از کنترل نیروهای انتظامی عادی بوده و جان و مال شهروندان به‌طور گسترده در معرض تعرض و خطر است. وقوع شورش‌ها و اعتراضات وسیع با هدف مقابله با دولت و حکومت مرکزی از جمله این موارد است که نیروهای این یگان موظف به دخالت و مقابله هستند.
• 'یگان امداد فرماندهی انتظامی جمهوری اسلامی ایران یکی از یگان‌های عملیاتی پلیس ایران می‌باشد که فرماندهی مستقلی در ساختار فراجا نداشته و به‌صورت منطقه‌ای و تحت‌الامر فرماندهی انتظامی هر استان در کشور عمل می‌کند. یگان امداد ساختاری شبیه یگان ویژه فراجا دارد و کنترل اجتماعات، مبارزه و برخورد با اغتشاشات، مشارکت در عملیات‌های ویژه (گروگان‌گیری، بمب‌گذاری، طرح‌های پاکسازی و…)، اعزام نیرو و امدادرسانی به دیگر پلیس‌های تخصصی از جمله وظایف عمده یگان‌های امداد فراجا می‌باشد. کنترل انتظامی کلیه بزرگراه‌ها در تهران بزرگ، برعهده واحدهای گشت انتظامی یگان امداد فرماندهی انتظامی تهران بزرگ است. از واحدهای این یگان می‌توان به تیپ کنترل اجتماعات، یگان گشت انتظامی، گروهان چک خنثی‌سازی بمب اشاره کرد. رنگ یونیفرم افراد یگان امداد به‌صورت یکدست (هم شلوار و هم پیراهن) سبز پررنگ است (یونیفرم یگان امداد همان لباس رزم کارکنان فراجا هست که در عملیات‌ها به تن می‌کنند) و تمامی افراد اعم از افسر و درجه‌دار پوتین به پا می‌کنند.

یگان ویژه به‌عنوان «سرکوب‌گرترین نیروی ضدشورش جمهوری اسلامی» یاد شده‌است. پیشینهٔ عمر یگان ویژه به شکل حدودی با عمر شورش‌های خیابانی در دوران جمهوری اسلامی، برابری کرده‌است؛ در همین هنگام، اگر شهرت کمیته‌های وابسته در بگیر ببند و یورش بردن به مهمانی‌ها و گشت و ایست‌های بازرسی بوده‌است، یگان ویژه تمام این کارها را در خیابان به برخورد مسلحانه با معترضان و منتقدها و به گلوله‌بستن و کشتار چنین کسانی تبدیل کرد. آمارهای نهادهایی چون عفو بین‌الملل می‌گفت که دست‌کم ۳۰۴ تن، تنها در سه روز اعتراض‌های آبان ۱۳۹۸ توسط نیروهای امنیتی کشته شدند و نیروهایی که حکومت در خیابان فرستاد نیز بیشتر نیروهای یگان ویژه و لباس‌شخصی‌ها بوده‌اند. تا سال ۱۴۰۰، یگان ویژه نیروی انتظامی، هشت تجربهٔ بزرگ در سرکوب اعتراضات داشته‌است. در یکی از خونین‌ترین سرکوب‌های خیابانی تاریخ نظام جمهوری اسلامی، که تنها در سه روز میان ۲۴ تا ۲۶ آبان ۱۳۹۸ رخ داد، یگان ویژه مهم‌ترین نیرویی بود که برای سرکوب در خیابان‌ها حاضر شد. اسماعیل احمدی مقدم، فرماندهٔ پیشین ناجا، اعلام کرد که در تظاهرات تاسوعا و عاشورای ۱۳۸۸ هواداران جنبش سبز، خودروی نیروی انتظامی، مردم را زیر کرده‌است.

این کشتار و خشونت‌ها، با تحریم‌های حقوق بشری همراه بوده‌اند؛ در نمونه‌ای در فروردین ۱۴۰۰، حسن کرمی فرماندهٔ یگان‌های ویژه ناجا، حسین اشتری فرماندهٔ نیروی انتظامی جمهوری اسلامی، غلامرضا ضیایی رئیس زندان اوین و شماری دیگر، به اتهام سرکوب کردن خشن اعتراضات آبان ۱۳۹۸ ایران، به فهرست تحریم‌های حقوق بشری اتحادیه اروپا افزوده شدند.

در سوی دیگر این موارد، در مرداد ۱۳۹۳، حسن کرمی، فرمانده نیروهای یگان ویژه نیروی انتظامی ایران اعلام کرد که در جریان اعتراض‌های بعد از انتخابات ۱۳۸۸، «خطاهایی» از یگان ویژه سر زده‌است. کرمی، فرمانده یگان ویژه «مردمی نبودن یگان‌های ویژه» را دلیل این «برخوردها» توصیف کرد. در یکی از فیلم‌های منتشر شده در اینترنت، نیروهای یگان ویژه با باتون، به خودروی شهروندی یورش می‌برند که مأمور دیگری (احتمالاً نهاد دیگر) مانع ادامه یافتن شد.

گزارش‌های دیگر

• در خرداد ۱۳۹۹، مردم بخش غیزانیه در استان خوزستان برای اعلام اعتراض‌شان به نبودن آب و بی‌مسئولیتی بخشداری و مدیران، در روبروی بخشداری بخش غیزانیه گرد هم آمدند و سپس جاده قدیم اهواز - ماهشهر را نیز بستند. در پی این اعتراض، نیروی انتظامی و یگان ویژه وارد شدند و به سرکوب «شدید» مردمی که اعتراض داشتند، پرداختند. تصاویری از آسیب به برخی از معترضان از پا، در پیامد تیراندازی‌ها، منتشر گردید.
• در مهر ۱۳۹۹، شمار بسیاری از سوگواران شجریان، موسیقی‌دان و خوانندهٔ ایرانی، در روبروی بیمارستان جم، گرد هم آمدند و پس از مدتی که شعارهای مردم سیاسی شد، نیروهای یگان ویژه به سوگواران او یورش بردند.
• در اردیبهشت ۱۴۰۰، گزارش شد که نیروهای یگان ویژه برای «رفع تصرف از اراضی ملی» به خانه‌ها و باغ‌های مردم روستاهای منطقه کهمان و درتنگ علیا الشتر استان لرستان یورش بردند که اعتراض ساکنان این منطقه‌ها را به همراه داشت و این نیروها، به سوی مردم تیراندازی کرده و شماری از آنان، زخمی شدند. در جایی دیگر آمد که تیراندازی یگان ویژه و نیروی انتظامی به مردم روستای درتنگ علیا الشتر، باعث زخمی‌شدن چند تن شد. ویدیوهای پخش‌شده، تیراندازی پی‌درپی مأموران و در پی آن، زخم برداشتن چند تن از مردم روستا را نشان می‌داد؛ در یکی از تصاویر نیز مردمی قابل دیدن بودند که در حال پرتاب کردن سنگ به سوی نیروها هستند.

• نوپو
• یگان‌زینبی
• یگان امداد فرماندهی یگان‌های ویژه فراجا
• فرماندهی انتظامی جمهوری اسلامی ایران

• تصاویر:تمرین‌های عجیب یگان ویژه ناجا
• رزمایش امنیت و اقتدار یگان ویژه ناجا
• «یگان ویژه»؛ سرکوبگرترین نیروی ضد شورش جمهوری اسلامی - پیوند بایگانی‌شده