کشته‌شدگان خیزش ۱۴۰۱ ایران

از ۲۶ شهریور تا ۲۰ دی ۱۴۰۱، بیش از ۵۴۰ نفر، از جمله ۷۴ کودک (زیر ۱۸ سال) در سراسر ایران به‌دست نیروهای وابسته به نظام جمهوری اسلامی به قتل رسیدند. بر اساس تحقیقات کمیتهٔ حقیقت‌یاب سازمان ملل، جمهوری اسلامی برای سرکوب معترضان به جرائمی نظیر قتل، شکنجه و تجاوز جنسی متوسل و مرتکب جنایت علیه بشریت شد.

خیزش ۱۴۰۱ ایران
از بالا به پایین: جوانان معترض در بلوار کشاورز - تجمع حمایتی معترضان ایرانی در ملبورن - تجمع اعتراضی دانشجویان دانشگاه امیرکبیر
تاریخ	از ۲۵ شهریور ۱۴۰۱ به‌مدت ۴ ماه
موقعیت	ایران
علت(ها)	کشته‌شدن مهسا امینی
اهداف	براندازی نظام جمهوری اسلامی
روش‌ها	تظاهرات خیابانی تجمع (آیین‌های هفتم و چهلم کشته‌شدگان، تجمعات صنفی) دفاع و درگیری با مأموران امنیتی تحصن شعارنویسی و شعارهای شبانه برداشتن حجاب اجباری (روسری‌سوزان، گیسوبران) عمامه‌پرانی حمله هکری اعتصاب تحریم خرید
طرف‌های مدنی درگیر
مخالفان نظام جمهوری اسلامی نظام جمهوری اسلامی قوه مجریه وزارت کشور وزارت اطلاعات وزارت ارتباطات قوه قضائیه فراجا یگان‌های ویژه سازمان اطلاعات فراجا پلیس امنیت عمومی سپاه پاسداران سازمان اطلاعات سپاه قرارگاه ثارالله شبه‌نظامیان بسیج لباس‌شخصی‌ها پیشمرگان کرد مسلمان پشتیبانی خارجی: روسیه نیروی های نیابتی: حزب الله لبنان نخسا
شخصیت‌های پیشرو
مردمی، خودجوش و بدون ساختار رهبری سید علی خامنه‌ای و دیگر مقامات نظام جمهوری اسلامی
تلفات و کشته‌ها
کشته‌شدگان: دست‌کم ۵۲۹ نفر (هرانا)، ۵۳۷ تن (صدای آمریکا)، دست‌کم ۵۷۰ تن (رادیو فردا) دست‌کم ۶۳۲ نفر (کانون حقوق بشر ایران)، بیش از ۱٫۵۰۰ تن (طبق بولتن محرمانه سپاه) از جمله ۷۱ کودک و نوجوان (غیر از اعدام‌شدگان) کشته‌شده بر اثر شکنجه یا نرسیدن دارو: دست‌کم ۱۵ تن در خطر اعدام: دست‌کم ۱۰۹ تن زخمی‌شدگان: در کردستان، بیش از ۸٫۰۰۰ هزار نفر (آمار سایر نقاط در دسترس نیست) بازداشت‌شدگان: دست‌کم ۱۹٫۷۰۰ تن (هرانا)، دست‌کم ۲۲٫۰۰۰ تن (قوه قضاییه)، دست‌کم ۶۰٫۰۰۰ تن (صدای آمریکا) کشته‌شدگان: ۶۸ نفر (هرانا)، بیش از ۹۰ نفر (ایرنا) زخمی‌شدگان: بیش از ۲٫۰۰۰ نفر

بیشترین کشتارها در استان‌های سیستان و بلوچستان، مازندران، کردستان، تهران، گیلان و آذربایجان غربی اتفاق افتاده است. از نظر زمانی نیز به ترتیب در روزهای ۳۰ شهریور، ۳۱ شهریور و هشتم مهر تعداد کشته‌ها بیش‌تر از روزهای دیگر بوده است.

امیرعلی حاجی‌زاده، فرمانده نیروی هوافضای سپاه پاسداران، تعداد کشته‌شدگان را بیش از ۳۰۰ نفر اعلام کرده است. نظام جمهوری اسلامی مسئولیت کشتن معترضان به دست نیروهای خود را برعهده نمی‌گیرد و علت مرگ بسیاری از معترضان کشته‌شده را «تصادف رانندگی»، «خودکشی»، «سقوط از ارتفاع» یا «تیراندازی از میان جمعیت» اعلام کرده است. همچنین مقامات جمهوری اسلامی برای انکار کشتن معترضان، از اعترافات اجباری بستگان کشته‌شدگان نیز استفاده کرده‌اند.

سازمان حقوق بشر ایران در نروژ، جمعه۲۷ ژانویه ۲۰۲۳ اعلام کرد تعداد کسانی که سازمان موفق شده کشته شدن آن‌ها را در جریان خیزش ۱۴۰۱ ایران تأیید کند، به ۴۸۸ تن رسیده و ۱۰۷ تن از دستگیرشدگان نیز با خطر اعدام روبه‌رو هستند و دستکم ۷۴ تن از کشته شدگان کودک هستند.

کشته‌شدگان در سیستان و بلوچستان

جمعهٔ خونین زاهدان

تظاهرات روز جمعه ۸ مهر ۱۴۰۱ در پی فراخوانی برای اعتراض به «قتل مهسا امینی» و همچنین «تجاوز به دختر ۱۵ ساله بلوچ توسط فرمانده انتظامی چابهار» برپا شد. منابع مختلف از کشته و زخمی شدن ده‌ها تن خبر دادند. استاندار سیستان و بلوچستان از کشته شدن ۱۹ نفر در درگیری‌های زاهدان خبر داده، منابع محلی آماری بین ۳۶ تا ۵۸ کشته منتشر کرده‌اند.سازمان حقوق بشری کمپین فعالان بلوچ بر اساس منابع مردمی و شاهدان عینی اعلام کرد تا بامداد شنبه، ۹ مهر، دست‌کم اسامی ۴۲ کشته تیراندازی روز جمعه در زاهدان را ثبت کرده است. کشته‌شدگان زاهدان در ۱۲ مهر با جان‌باختن بعضی دیگر از مجروحان به ۶۳ نفر رسید. در بین کشته‌شدگان این تظاهرات اسامی سه نوجوان و یک کودک به‌نام‌های «سامر هاشم‌زهی، سدیس کشانی، جواد پوشه و اقبال شهنوازی» نیز منتشر شده است.

جمعهٔ خونین خاش

در اعتراضات روز جمعه ۱۳ آبان در پی تیراندازی نیروهای امنیتی به معترضان بین شش تا ده تن شامل کودکان کشته و ده‌ها تن دیگر زخمی شدند. یونس سلحشوران (میربلوچ‌زهی) فرزند انور اهل نازیل از جمله کشته‌شدگان اعتراضات روز جمعه در خاش بود که هویت آن مشخص شد. مولوی عبدالحمید از کشته شدن «دست‌کم ۱۶ نفر» در اعتراضات خاش خبر داد.

حمله به بازار ایذه

در دومین روز سالگرد آبان خونین، در پی تیراندازی مأموران حکومتی به سوی مردم در خیابان دست‌کم ۹ نفر، از جمله، دو کودک ۹ و ۱۴ ساله به نام‌های کیان پیرفلک و سپهر مقصودی جان باخته‌اند.

شیوهٔ قتل کشته‌شدگان نشان‌گر سه الگوی ثابت در قریب به اتفاق موارد ثبت شده است:

• تیراندازی مکرر با سلاح ساچمه‌ای از فاصله نزدیک و به ارگان‌های حیاتی بدن مانند سر و قفسه سینه
• تیراندازی با سلاح‌های دوربرد و دقیق‌زن مانند اسنایپر به ارگان‌های حیاتی
• ضربات مکرر مرگ‌بار باتوم به سر که منجر به شکستگی جمجمه و خونریزی مغزی شده است.
• کانون حقوق بشر ایران اول دی‌ماه اسامی و شیوه قتل ۵۷۳ تن از کشته شدگان مربوط به خیزش سراسری ۱۴۰۱ ایران که توسط مأموران امنیتی جمهوری اسلامی به قتل رسیده‌اند را اعلام کرد.

اسامی کشته‌شدگان شامل اسامی معترضان کشته شده در جریان اعتراضات و اسامی نیروهای حکومتی جمهوری اسلامی است که در جریان سرکوب معترضان کشته شده‌اند.

معترضان

کودکان

تاکنون دست‌کم ۷۴ کودک به‌دست نیروهای حکومتی نظام جمهوری اسلامی در ایران کشته‌شده‌اند. تمامی این کودکان توسط نیروهای امنیتی یا با شلیک سلاح گرم یا در اثر ضرب‌وشتم، جان خود را از دست داده‌اند. تاکنون هیچ پروندهٔ قضایی برای قتل کودکان تشکیل نشده است و تحقیقات مستقل و معتبری دربارهٔ قتل این کودکان انجام نگرفته است.^{[نیازمند منبع]}

نیروهای حکومتی

خبرگزاری‌های حکومتی از نیروهای کشته‌شدهٔ خود در سرکوب اعتراضات با نام «مدافعان امنیت» یاد می‌کنند. وب‌سایت شبکه العالم، وابسته به صداوسیمای جمهوری اسلامی، از جان باختن «سه بسیجی» در جریان اعتراضات چهارشنبه شب ۳۱ شهریور خبر داد. سپاه محمد رسول‌الله تهران که پیش‌تر از سوی مقام‌های جمهوری اسلامی برای سرکوب اعتراضات مردمی سال‌های گذشته مورد تقدیر قرار گرفته‌بود، اعلام کرد تا ۷ مهر، ۱۸۵ بسیجی هنگام مأموریت سرکوب اعتراضات در تهران زخمی شده‌اند.

به گزارش «هرانا» از ۲۶ شهریور تا ۹ آبان دستکم ۳۶ نفر از نیروهای حکومتی در جریان خیزش کشته شده‌اند.

بسیج

نیروهای مسلح

مورد مناقشه

کشته‌شدگان در طول اعتراضات یا کسانی که از جانب حکومت نیروی بسیجی معرفی شده‌اند ولی بسیجی‌بودن آن‌ها از سوی آشنایان و دوستانشان رد شده است:

در روزهای نخست اعتراضات سازمان حقوق بشر ایران تعداد کشته‌شدگان اعتراضات را ۷۶ نفر اعلام کرد. تا تاریخ ۴ مهر ۱۴۰۱ استان مازندران با ۲۵ نفر و پس از آن استان‌های گیلان و آذربایجان غربی هر کدام با ۱۰ کشته بیشتر کشته‌شدگان را در این اعتراضات داشته‌اند. پنج‌شنبه، ۷ مهر ۱۴۰۱، سازمان حقوق بشر ایران تعداد کشته‌شدگان خیزش جاری در ایران را ۸۳ نفر اعلام کرد. جلال محمودزاده، نماینده مهاباد در مجلس ۹ آبان گفت که در سه روز گذشته، شش شهروند در مهاباد با شلیک مستقیم نیروهای امنیتی کشته شده‌اند. تا تاریخ ۱۵ آبان ۱۴۰۱ دست‌کم ۳۲۸ تن، از جمله، ۴۷ کودک کشته شده‌اند. همچنین تا تاریخ ۲۵ آبان ۱۴۰۱، ۳۶۲ نفر، از جمله، ۵۶ کودک و نوجوان کشته شدند.

بنا به برخی منابع، تا ۱۵ بهمن ۱۴۰۱، آمار کشته‌شدگان به ۶۳۲ نفر رسید؛ ولی بر طبق بولتن محرمانه فارس (سپاه): تعداد کشته‌ها بسیار بیشتر از آمار کشته‌شدگان اعتراضات آبان یعنی بیش از ۱٫۵۰۰ تن، از جمله، ۷۵ زن و دختر و نیز ۷۱ کودک و نوجوان است.

روزشمار تعداد کل کشته‌شدگان

در زیر، آمار کل کشته‌شدگان، مطابق با آنچه در رسانه‌ها گفته شده، بر پایهٔ روز اعلام، فهرست شده است:

بر پایهٔ استان

بر اساس گزارش سازمان حقوق بشر ایران، تا روز ۱۳ آبان ۱۴۰۱ در ۲۲ استان ایران کشته‌شدن معترضان تأیید شده است. این سازمان می‌گوید بیشترین کشته‌ها به ترتیب از استان‌های سیستان و بلوچستان، مازندران، تهران، کردستان و گیلان بوده‌اند. بر اساس این گزارش، آمار تأییدشدهٔ کشته‌شدگان بر اساس تفکیک استانی تا (۱۳ آبان) از این قرار است:

 

 

بر پایهٔ شهر

بر اساس گزارش کانون حقوق بشر ایران، تا روز ۲۷ آبان ۱۴۰۱ در ۷۱ شهر ایران کشته‌شدن معترضان تأیید شده است.

فهرست شهرها:

بر پایهٔ جنسیت

بنا به اعلام سازمان حقوق بشر ایران تا تاریخ ۲۸ آبان ۱۴۰۱، شمار کشته‌شدگان در خیزش ۳۷۸ نفر بوده است که از این میان ۴۷ تن کودک و ۲۷ نفر زن و ۳۰۴ نفر مرد هستند.

بر پایهٔ سن

به گزارش رادیو فردا تا ۲۸ آبان ۱۴۰۱، دست‌کم ۴۰۲ نفر از جمله ۵۸ کودک (زیر ۱۸ سال) در سراسر ایران به‌دست نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی کشته شدند.

برپایه تاریخ

بیشترین کشته‌ها به‌ترتیب در روزهای ۳۰ و ۳۱ شهریور و ۸ مهر گزارش شده‌اند.

جمهوری اسلامی معترضان را متهم به «پروژه کشته‌سازی» کرده و برای کشته‌شدگان این اعتراضات با طرح قصه‌های پلیسی و جنایی «پرونده‌سازی» می‌کند. برای تأیید این روند، فشار گسترده‌ای به خانواده‌های کشته‌شدگان وارد کرده و آنها را مجبور به اعترافات تلویزیونی می‌کنند یا آنها را تحت فشار قرار داده تا پیگیر عاملان قتل نشوند یا هرچه در جواز دفن نوشته شده بپذیرند تا در ازای آن پیکر آنها را تحویل بگیرند.

حدیث نجفی، سارینا اسماعیل‌زاده، نیکا شاکرمی و بهنام لایق‌پور از جمله کسانی بودند که خانواده‌های آنها تحت فشار نیروهای امنیتی حکومت ایران بودند.

جمهوری اسلامی با ربودن پیکرهای معترضان کشته‌شده و به خاک سپردن آنان در جایی دور از زادگاه و بی حضور خانواده‌هایشان، از برگزاری هرگونه مراسم عزاداری و یادبود جلوگیری می‌کنند. به گفته نزدیکان خانواده نیکا شاکرمی که در اعتراضات کشته شد مأموران امنیتی پیکر نیکا را از غسال‌خانه شهر خرم‌آباد دزدیدند و بعد از شستشوی مخفیانه، در روستای دورافتاده ویسیان به خاک سپردند.

• احکام اعدام در خیزش ۱۴۰۱ ایران
• گاه‌شمار خیزش ۱۴۰۱ ایران
• بازداشت‌شدگان خیزش ۱۴۰۱
• کشتار در مناطق کردنشین توسط جمهوری اسلامی ایران (۱۴۰۱)
• خودکشی بازداشت‌شدگان خیزش ۱۴۰۱ ایران
• احکام اعدام در خیزش ۱۴۰۱ ایران
• کودکان کشته‌شده در خیزش ۱۴۰۱ ایران
• کشته‌شدگان اعتراضات آبان ۱۳۹۸ ایران
• کشته‌شدگان اعتراضات به نتیجه انتخابات دهم ریاست‌جمهوری ایران

• «نامشان را به خاطر بسپار: کشته‌شدگان سرکوب تا هفته چهارم آبان». ایران‌وایر. ۱۳ مهر ۱۴۰۱. دریافت‌شده در ۲۹ آبان ۱۴۰۱.
• «معترضانی که پاسخ‌شان گلوله بود». رادیو فردا. ۲۹ آبان ۱۴۰۱. دریافت‌شده در ۲۹ آبان ۱۴۰۱.
• «ده‌ها کشته و زخمی؛ گزارش مفصل از هفت روز اعتراضات سراسری در شهریور ۱۴۰۱». هرانا. ۲ مهر ۱۴۰۱. دریافت‌شده در ۲۹ آبان ۱۴۰۱.
• «جان‌هایی که از دست رفت؛ عکس‌های برخی از کسانی که کشته شدند». بی‌بی‌سی فارسی. ۲۲ مهر ۱۴۰۱. دریافت‌شده در ۲۹ آبان ۱۴۰۱.