چابَهار ( تلفظ راهنما·اطلاعات) یا چاه بهار (بلوچی: چهبار) مجهزترین و پیشرفتهترین بندر اقیانوسی کشور ایران که به اقیانوس مستقیم متصل و بهترین قطب برای بازرگانی بینالمللی واقع درجنوب استان سیستان و بلوچستان است.
این بندر در کرانهٔ دریای مَکران و اقیانوس هند واقع شدهاست. این شهر تنها بندر اقیانوسی ایران است که دارای دو اسکله مجهز با ظرفیت ۸/۵ میلیون تن کالا در سال میباشد که کشتیهای اقیانوسپیما میتوانند در اسکله آن پهلوگیری کنند. در حال حاضر بیش از ۶۰ درصد از کالاهای اساسی کشور از این بندر وارد میشود و تنها بندری از ایران است که از هرگونه تحریم معاف است.
چابهار چهبار | |
---|---|
کشور | ایران |
استان | سیستان و بلوچستان |
شهرستان | چابهار |
بخش | مرکزی |
نام(های) دیگر | چاه بهار، چهاربهار |
نام(های) پیشین | کهن بالا |
سال شهرشدن | ۱۳۲۸ |
مردم | |
جمعیت | ۱۰۶٬۷۳۹ نفر (۱۳۹۵) |
رشد جمعیت | ۲۴٫۶۵ درصد |
تراکم جمعیت | ۷۵۰۰۰ نفر بر کیلومتر مربع |
جغرافیای طبیعی | |
مساحت | ۲۴٬۷۲۹ کیلومتر مربع |
ارتفاع | ۷ متر |
آبوهوا | |
میانگین دمای سالانه | ۲۵ |
میانگین بارش سالانه | ۲۳ |
روزهای یخبندان سالانه | ۰ |
اطلاعات شهری | |
شهردار | درویش بلوچ نیا |
رهآورد | ماهی، میگو، ادویه، انبه، موز، کالاهای وارداتی[نیازمند منبع] |
پیششمارهٔ تلفن | ۰۵۴ |
وبگاه | |
شناسهٔ ملی خودرو | ایران ۹۵ ق |
کد آماری | ۱۴۴۶ |
پانویس | عماد سپاهی |
بندراقیانوسی چابهار بهدلیل موقعیت راهبردیاش، که نزدیکترین راه دسترسی کشورهای محصور در خشکی آسیای میانه (افغانستان، ترکمنستان، ازبکستان، تاجیکستان، قرقیزستان و قزاقستان) به آبهای آزاد است اهمیت فراوانی دارد و ساخت و ساز و سرمایهگذاری فراوانی در آن صورت میگیرد؛ از جمله ساخت اسکله و افزایش گنجایش بارگیری کشتیهای اقیانوسپیما (در خلیج چابهار) و ساخت راهآهن بهسوی آسیای میانه و احداث فرودگاه بینالمللی. این بندر یکی از مهمترین چهارراههای کریدور شمال-جنوب بازرگانی جهانی است.
چابهار علاوهبر موقعیت بازرگانی، دارای جاذبههای فراوان تاریخی، طبیعی و گردشگری است. آب و هوای این شهر و پیرامون آن همیشه بهاری و معتدل است و بههمین دلیل چابهار (چهاربهار) نامیده میشود. چابهار به عنوان یکی از مراکز علمی و آموزشی سیستان و بلوچستان میباشد، در حال حاضر حدود ۱۳ مرکز آموزش عالی در این شهر بنا شدهاست و بیش از ۱۰ هزار دانشجو در این شهر درحال تحصیل میباشند.
چابهار مرکز شهرستان چابهار است.
مردم شهرستان چابهار بلوچ اند و به زبان بلوچی صحبت میکنند. ساکنین بومی این منطقه اهل سنت هستند. شهر چابهار به دلیل موقعیت راهبردی خود شهری مهاجرپذیر محسوب میشود و مهاجرین بسیاری را به خود جذب کردهاست.
در دوره قاجار در سال ۱۲۷۰ قمری، ابراهیمخان بهزادی بمی به حکومت بمپور انتخاب شد و در عصر حکمرانی او دولت وقت ایران بلوچستان را تصرف کرد. در سال ۱۲۸۱ قمری، ابراهیمخان قلعه محکم «ایرافشان» که تسخیرناپذیر بهنظر میرسید را تصرف کرد و بدین ترتیب قدرت دولت مرکزی را تا نزدیکی کوهک و چابهار و گواتر توسعه داد. چابهار اما در سال ۱۲۸۹ قمری در تصرف اعراب مسقط قرار گرفت. انگلیسیها و بهویژه شخص گلداسمیت که برای حکمیت مرزی بین ایران و منطقه کلات تحت نفوذ انگلیس منصوب شده بود نیز از ادعای اعراب مسقط بر چابهار پشتیبانی میکردند. برای جلوگیری از چنین تهدیداتی، دولت ایران دست بهکار شد و ابراهیمخان در سال ۱۲۸۹ قمری بندر چابهار را تصرف کرد تا قدرت خود را بسط دهد.
در سال ۱۳۰۴ خورشیدی، دولت قاجار تلاش کرد حاکمیت خود را بر چابهار تثبیت کرده و سردار دین محمدخان داماد دوست محمدخان را سرکوب نماید. در گزارش فرمانده قسمت کرمان در دهم اسفند ماه ۱۳۰۴ به وزارت جنگ، بر ضرورت مقابله با دین محمدخان و ایجاد پادگان نظامی در چاه بهار و برقراری نظم در امور گمرک این شهر تأکید شدهاست. در این گزارش، به این موضوع نیز اشاره شده بود که ناآرامیها در بلوچستان و بهویژه آشوبهای دین محمدخان بر اثر سیاست دولت انگلیس است و دلیل این سیاست نیز بیم این دولت از اقتدار دولت مرکزی ایران در بلوچستان و بهویژه در چاه بهار است؛ اقتداری که میتوانست نفوذ ایران در بلوچستان انگلیس را نیز امکانپذیر نماید. در سال ۱۳۰۷ خورشیدی، عملیات نظامی علیه دوست محمدخان آغاز شد و در بهمن ماه همان سال آخرین حکومت بلوچستان سقوط کرد. با حذف دوست محمدخان از معادلات سیاسی بلوچستان، قدرت دولت مرکزی در این ایالت، و از جمله در چابهار بهطور کامل تثبیت شد.
در سال ۱۳۵۲ هجری شمسی طرح جامع راهاندازی بندر چابهار آغاز شد و در همین راستا قراردادهایی نیز با پیمانکاران منعقد گردید. پس از انقلاب اسلامی، عملیات راهاندازی بندر پس از وقفهای چند ساله این پروژه از سر گرفته شده و در سال ۱۳۶۲ عملاً به بهرهبرداری رسید البته تکمیل این پروژه تا چند سال بعد نیز ادامه پیدا کرد.
براساس پیشبینی محققان سازمان ملل در زمینه حمل و نقل بینالمللی، حدود نیمی از حمل ونقل جهان میان خاور دور با سایر نقاط دنیا انجام میشود. از مجموع ۳ کریدور حمل ونقل جهانی که کارشناسان سازمان ملل برای این امر پیشبینی کردهاند، ۲ کریدور ازایران میگذرد و چابهار نقطه عبور جنوبیترین کریدور شرقی–غربی جهان خواهد بود. این کریدور از «دروازه ابریشم» درچین آغاز میشود و قلب اقتصاد این کشور یعنی استان کانتون را تغذیه کرده و به سرزمین آسیای جنوب شرقی میپیوندد و پس از طی این مسیر وارد هندوستان شده و با پوشش مهمترین شهرهای این ناحیه مانند کلکته، ناکپور، جایپور، حصیرآباد، کراچی و بن قاسم به چابهار میرسد.
بندر چابهار به دلیل موقعیت راهبردی، که نزدیکترین راه دسترسی کشورهای محصور در خشکی آسیای میانه (افغانستان، ترکمنستان، ازبکستان، تاجیکستان، قرقیزستان و قزاقستان) به آبهای آزاد است از اهمیت فراوانی برخوردار است و سازندگی و سرمایهگذاری فراوانی در آن صورت میگیرد؛ از جمله ساخت اسکله و افزایش گنجایش بارگیری کشتیهای اقیانوسپیما و ساخت راهآهن به سوی آسیای میانه و احداث فرودگاه بینالمللی. این بندر یکی از مهمترین چهارراههای کریدور شمال-جنوب بازرگانی جهانی است.بهگفته مسئولان افغانستان در سال ۱۴۰۳، عمده بازرگانی خارجی این کشور از مسیر چابهار انجام می شود.
چابهار دارای چند منطقه یا بخش است:
تمام این مناطق در پیرامون خلیج چابهار واقع شدهاست .منطقه آزاد چابهار با مساحت ۱۴ هزار هکتار در منتهیالیه جنوب شرقی ایران در ۲۵ درجه و ۲۰ دقیقه عرض شمالی و ۶۰ درجه و ۲۷ دقیقه طول شرقی در شرق خلیج چابهار و در کنار آبهای دریای عمان قرار دارد. این منطقه بهوسیله شبکه حمل و نقل زمینی و هوایی از شمال به کشورهای آسیای میانه و افغانستان، از شرق به پاکستان و از جنوب به اقیانوس هند اتصال مییابد. دسترسی مستقیم به آبهای آزاد و قرارداشتن در خارج از خلیج فارس و همینطور عدم آسیبپذیری در مواقع بروز بحران، موقعیت استراتژیکی را برای ایجاد یک گذرگاه ارتباطی بین کشورهای آسیابی میانه و سایر کشورهای جهان فراهم آوردهاست. بنا بر نظر سازمان ملل، چابهار یکی از مهمترین راههای کریدور شرق-غرب و جنوبیترین راه این کریدور است.
بندر چابهار به سبب قرار گرفتن در نزدیکی منطقه استوایی، از تغییرات دمای اندکی در فصول مختلف سال برخوردار است. بندر زیبای چابهار گرچه شاید در نخستین نگاه، ناحیه ای محروم وفاقد جاذبههای گردشگری و پیشینه تاریخی به نظر آید؛ اما واقعیت آن است که این ناحیه دارای بهترین کرانه اقیانوسی کشور و معتدلترین هوای جنوب کشور است.
چابهار مهم است؛ نه فقط چون یکی از پررونقترین مناطق آزاد ایران به حساب میآید، نه فقط چون تنها بندر اقیانوسی کشور است؛ نه فقط چون یکی از بهترین مناظر دنیا را دارد… چابهار مهم است چون بهشتی از ناشناخته هاست که هر گردشگری را شیفته زیباییهایش میکند.
شهرستان چابهار با مساحتی حدود ۱۷۱۵۵ کیلومتر مربع در منتهیالیه جنوب شرقی ایران در کنار آبهای گرم دریای عمان و اقیانوس هند قرار گرفتهاست. این شهرستان از جانب شمال به شهرستان قصرقند و از جنوب به دریای عمان و از شرق به شهرستان دشتیاری و از غرب به شهرستان کنارک محدود است.
بندر چابهار-مرکز شهرستان- با وسعتی بالغ بر ۱۱ کیلومتر مربع در ارتفاع ۷ متر از سطح دریا قرارگرفتهاست و در ۶۰ درجه و ۳۷ دقیقه طول شرقی و ۲۵ درجه و ۱۷ دقیقه عرض شمالی قرار دارد. فاصله هوائی شهرستان چابهار تا تهران ۱۴۵۶ کیلومتر و فاصله زمینی از طریق جاده ایرانشهر- کرمان ۱۹۶۱ کیلومتر است. فاصله بندر چابهار تا مرکزاستان ۷۳۸ کیلومتر میباشد. این شهرستان حدوداً دارای ۳۰۰ کیلومتر مرز آبی در دریای عمان میباشد.
بندر چابهار همعرض جغرافیایی بندر میامی در شبهجزیره فلوریدای آمریکا است و دارای شرایط آب و هوایی کاملاً همانند بندر میامی است. چابهار در ۲۲۸۶ کیلومتری تهران قرار گرفتهاست. فاصله آن تا زاهدان ۷۲۱ کیلومتر و تا بندر کراچی ۹۰۰ کیلومتر است.
خلیج چابهار با بریدگی طبیعی و استثنایی خود، بزرگترین خلیج ایران در پیرامون سواحل دریای عمان بهشمار میرود و نزدیکترین آبراه به اقیانوس هند است. چابهار از تیرماه تا اوایل شهریور تحت تأثیر بادهای سرد قطب جنوب است که در اصطلاح محلی به آن بادهای ۱۲۰ روزه میگویند.
زمینهای کنار دریا و کنار رود را بار میگویند رود بار دریا بار در نوشتهها بسیار است و شادروان دهخدا بدان پرداخته - نظر غالب این است که نام چابهار تغییریافتهٔ چهاربهار است چرا که این منطقه همیشه آب و هوای بهاری دارد. نظر دیگر این است که چون در قدیم مردم چابهار به این بندر چه بار میگفتند (به این دلیل که از مسافران میپرسیدند که چه باری دارند)، پس چابهار تغییریافتهٔ «چه بار» است. چابهار در گویش محلی مردم این منطقه به کسانی گفته میشود که در اطراف چاه آب سکنی گزیدهاند. در شهر چابهار جهت تأمین آب مورد نیاز مردم در زمان قدیم از چاههایی که مردم حفر میکردند استفاده میشدهاست و «چَه» بهمعنای چاه آب و «بار» بهمعنای پیرامون. این اصطلاح بهمرور زمان با ورود غیر بومیان به شهر و توسعه آن به چابهار و چهار بهار تغییر یافتهاست.
همجواری منطقهٔ آزاد چابهار با دریا، نزدیکی به مدار رأسالسرطان و قرار گرفتن در مسیر بادهای موسمی شبهقاره هند و جبهههای استوایی موجب گردیده که دارای آب و هوایی گرمسیری و معتدل با رطوبت نسبی باشد. این منطقه گرمترین نقطه کشور در زمستان و خنکترین بندر جنوبی ایران در تابستان است. متوسط دمای بیشینه (در خرداد ماه) طی یک دوره ۷ ساله ۳۱ درجه سانتیگراد، متوسط دمای کمینه (در دی ماه) ۱۹ درجه سانتیگراد، و متوسط دما در طول سال ۲۴ درجه سانتیگراد است. حداقل رطوبت نسبی ۶۰ درصد و متوسط رطوبت نسبی ۷۰ درصد گزارش شدهاست. متوسط بارندگی سالانه کمتر از ۲۰۰ میلیمتر در سال است که ۶۴ درصد آن در زمستان میبارد.
بهطور کلی آب و هوای چابهار دارای کمترین تغییرات در فصول چهارگانه سال است و درجه رطوبت تنها در دو ماه از سال (اردیبهشت و خرداد) بالا میرود. برای مثال، هوای شهر چابهار در تابستان از تهران خنکتر است. گوادر در شرق چابهار با وزش همیشگی نسیم و باد معروف است و واژه گوادر یعنی جایی با وزش باد چرا که بلوچها به باد «وا» میگویند. بندری با همین نام یعنی گوادر در جنوب پاکستان نیز وجود دارد. آنچه کمی برای مسافران و برخی ساکنان چابهار آزار دهنده است شرجی بیش از حد هواست که باعث سنگینی و کسلی بدن میشود.
در محل آثاری از یک چاه به قطر یک متر و سی سانتیمتر و به شکل دایره در دل کوه کنده شدهاست دیده میشود.
در این محوطه باستانی حدود ۴۵۰۰ تا ۵۰۰۰ تدفین تخمین زده میشود که این قبور به شکل اتاقکهایی به اندازههای ۱×۱ و ۲×۵/۱ و ۲×۲ متر بنا گردیدهاند.
در سال ۱۳۵۲ طرح جامع تأسیس بندر چابهار مطرح و قراردادهای مربوطه با پیمانکاران منعقد شد. پس از انقلاب اسلامی به دلیل کمبود منابع مالی، بخشی از طرح به تعویق افتاد و بخشی از طرح شامل اسکله نصب سریع و موجشکن به اتمام رسید. اسکله شهید بهشتی بهعنوان بندر اصلی چابهار در سال ۱۳۶۱ با توجه به جنگ عراق و ایران و تأکید دولت بر لزوم داشتن بندری خارج از تنگه هرمز و خلیج فارس احداث گردید. اسکله شهید کلانتری نیز با تکمیل چهار پست اسکله فلزی در سال ۱۳۶۲ عملاً به بهرهبرداری رسید. با راهاندازی اسکله ۵ بندر شهید کلانتری و اسکله ۵ بندر شهید بهشتی در سالهای گذشته، در حال حاضر بندر چابهار ظرفیت پهلودهی کشتیها با آبخور ۱۶٫۵ متر را دارد.
بندر چابهار بهعنوان یکی از بنادر مهم در جنوب ایران و در بخش شمالی دریای عمان قرار گرفتهاست. این بندر بهعلت موقعیت استراتژیک و دسترسی به آبهای آزاد جایگاه ویژهای در مبادلات ایران با سایر کشورهای منطقه دارد. از سوی دیگر این بندر بهعلت نزدیکی به کشورهایی نظیر افغانستان و پاکستان و منطقه آسیای میانه، در آیندهای نزدیک با اتصال به شبکه ریلی کشور اهمیت ویژهای در ترانزیت کالا به این کشورها خواهد داشت. همچنین این بندر بهعنوان تنها بندر اقیانوسی ایران، یکی از نقاط کلیدی در حاشیه خلیج فارس و دریای عمان است و در کریدور شمال – جنوب نقش مهمی ایفا خواهد کرد. همچنین این بندر در مسیر ترانزیتی شرق – غرب قرار گرفتهاست. بندر چابهار بهدلیل قرار گرفتن در کنار دریای عمان از دیرباز کانون داد و ستد و تجارت و دریانوردی بودهاست. ویرانه قلعه پرتغالیها که در یکی از روستاهای این شهرستان (تیس) در پنج کیلومتری چابهار واقع شدهاست، گواه رونق دریانوردی و اهمیت استراتژیک این خطه از بلوچستان در روزگاری است که کشورهای استعمارگر و تجارتپیشه اروپا بازارهای چین، هندوستان و بهطور کلی شرق را جایگاه مناسب عرضه کالا و مصنوعات خود دانسته و حفظ و تسلط بر آنها را جزئی از سیاستهای استعماری و سلطهجویانه خود قلمداد میکردند. از زمان حضور پرتغالیها از نخستین دهههای قرن ۱۶ در آبهای جنوب ایران تا ظهور انگلیس بهعنوان قدرت خلیج فارس در طول جنگ جهانی اول، همواره بخشی از فعالیتهای بازرگانی و دریانوردی رایج در آبهای جنوبی ایران در بنادر جنوبی استان سیستان و بلوچستان متمرکز بودهاست. کسی که در سالهای جنگ جهانی دوم نیابت کنسول فرانسه را در بوشهر بهعهده داشتهاست، کشتیهای موجود در چابهار را که در خطوط کشتیرانی فعالیت داشتهاند ۱۱۹ فروند ذکر میکند که از این تعداد ۵ فروند کشتی تجاری و ۶۴ فروند کشتی بادبانی بودهاند؛ همچنین در سالهای مزبور در بنادر گواتر، بریس و پسابندر دفاتر پستی و گمرکی وجود داشته که حاکی از رونق فعالیتهای تجاری و دریایی در این بنادر کوچک است.
وجود فعالیتهای دریایی در بنادر جنوب استان در اواخر قرن ۱۹ و اوایل قرن ۲۰ نشانه این است که بنادر مزبور در داد و ستد کالاهای تولیدی و مورد نیاز بخش شرقی کشور و مبادله با بنادر پاکستان و هندوستان فعال بودهاند. چابهار در مقایسه با دیگر مناطق ساحلی و جنوب ایران دارای موقعیت ممتازی در امر کشتیرانی و حمل و نقل دریایی است. عمیق بودن خلیج چابهار شرایط مناسبی برای پهلوگیری کشتیهای بزرگ در این منطقه و ایجاد تأسیسات بندری با هزینه مناسب و صرفه اقتصادی را فراهم کردهاست.
معاون ساخت و توسعه راهآهن، بنادر و فرودگاههای شرکت مادرتخصصی ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل کشور، با بیان این که خطّ آهن چابهار ـ زاهدان با احتساب خطوط ایستگاهی، ۷۳۰ کیلومتر طول دارد و به پیشرفت فیزیکی ۶۱ درصدی رسیدهاست، اظهار کرد: بندر چابهار با توجه به امتیازات خاصی و موقعیتی که دارد، به یک مسیر پسکرانهای حملونقلی برای انتقال بار با شرایط مناسب نیاز دارد و با توجه به حجم انبوه بار این مسیر، راهآهن چابهار نقش مهمتری پیدا میکند.
موز چابهار/زرآباد
در ویکیانبار پروندههایی دربارهٔ چابهار موجود است. |
مجموعهای از گفتاوردهای مربوط به چابهار در ویکیگفتاورد موجود است. |
This article uses material from the Wikipedia فارسی article چابهار, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). محتوا تحت CC BY-SA 4.0 در دسترس است مگر خلافش ذکر شده باشد. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki فارسی (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.