پاب‌مد: یک موتور جستجوی رایگان مقاله‌های پزشکی و زیست‌شناسی

پاب‌مِد توسط کتابخانه ملی پزشکی (National Library of Medicine - NLM) وابسته به مرکز ملی اطلاعات زیست‌فناوری (National Institute of Health- NIH) ایالات متحده آمریکا نگهداری و بروزرسانی می‌شود.

PubMed

تماس
مرکز پژوهش	کتابخانه ملی پزشکی ایالات متحده آمریکا (NLM)
تاریخ انتشار	ژانویهٔ ۱۹۹۶
دسترسی
وب‌گاه	www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/

اصلی‌ترین پایگاه داده پاب‌مِد، مدلاین نام دارد که مهم‌ترین و معروفترین پایگاه داده اطلاعات کتاب‌شناختی مقالات زیست-پزشکی است و به همین دلیل در برخی موارد دو واژه پاب‌مِد و مدلاین به جای یکدیگر بکار میروند. علاوه بر مدلاین پایگاه‌های داده دیگری هم از طریق این موتور جستجو قابل دسترس هستند. تا تاریخ ۱۱ جولای ۲۰۱۷ پاب‌مِد دسترسی به بیش از ۲۸

میلیون رکورد اطلاعاتی مربوط به سال‌های ۱۹۶۶ به بعد را فراهم می‌کرد که قدیمی‌ترین آن‌ها به سال 1803 بازمی‌گردد. پاب‌مِد به هر رکورد نمایه شده در پایگاه دادگانش یک شناسه یکتای هشت رقمی اختصاص می‌دهد که به نام شناسه پاب‌مِد (PubMed Identifier - PMID) شناخته می‌شود.

تاریخچه نمایه سازی کتب و مقالات پزشکی به  سال ۱۸۳۶ میلادی بازمی‌گردد، زمانی که کتابخانه پزشکی ارتش آمریکا بنیان نهاده شد. یکی از خدمات ماندگار این کتابخانه، تهیه و انتشار فهرست موضوعی مقالات پزشکی بود که ایندکس مدیکوس (Index Medicus) نام گرفت. در سال ۱۹۵۶ این کتابخانه به کتابخانه ملی پزشکی آمریکا (NLM) تبدیل شد. همگام با گسترش فناوری رایانه در بخش‌های گوناگون و رشد روزافزون انتشارات مقالات جدید، نیاز به مکانیزه کردن فرآیند ذخیره و بازیابی اطلاعات ایندکس مدیکوس احساس شد. این پروژه که مدلارس (MEDLARS) نامگذاری شد، نخستین گام در کامپیوتری کردن پایگاه داده کتابخانه ملی پزشکی آمریکا بود و تنها توسط کارشناسان این کتابخانه قابل دسترس بود. با راه‌اندازی این سیستم پژوهشگران از سراسر دنیا درخواست خود برای جستجوی موضوع مورد نظر خود را به کتابخانه ملی پزشکی آمریکا می‌فرستادند. کارشناسان کتابخانه جستجو را انجام داده، نتایج را روی بر روی کاغذ  چاپ کرده و برای آن‌ها با پست ارسال می‌کردند. هزینه هر درخواست جستجو برای مدلارس در آن زمان حدود ۱۴ پوند انگلیس بود که با ارزش کنونی حدود ۲۰۰ پوند می‌باشد.

 

با پیشرفت فناوری ارتباطات و افزایش نیاز به دسترسی به این پایگاه داده از سوی مراکز علمی پژوهشی، در سال ۱۹۷۱یک شبکه مخابراتی اختصاصی برای دسترسی برخط به این پایگاه داده راه اندازی شد و پژوهشگران دانشگاه‌ها و مراکز علمی بزرگ آمریکا با اتصال به این شبکه قادر شدند تا جستجوهای خود را از راه دور بر روی این پایگاه داده انجام دهند. این سامانه مدلارس برخط (MEDlars onLINE) یا به اختصار مدلاین (MEDLINE) نامیده شد. از آنجا که هزینه ارتباط مخابراتی با سامانه مدلاین نسبتاً زیاد بود و امکان این ارتباط بنا به دلایل فنی برای خیلی از مراکز فراهم نبود، در گام بعدی برای افزایش دسترسی به مدلاین به صورت آفلاین، این پایگاه داده به صورت سالیانه بر روی سی دی تهیه و منتشر میشد. یکی از ناشرین معروف مدلاین بر روی سی دی، شرکت سیلور پلاتر  بود که فراهم‌کنندهٔ اصلی این سرویس برای دانشگاه‌های ایران بود.  

با پیدایش شبکه اینترنت، کتابخانه ملی پزشکی آمریکا در سال ۱۹۹۷ دسترسی رایگان به پایگاه داده مدلاین را از طریق اینترنت برای همگان  فراهم کرد. این پروژه که مدلاین عمومی یا به اختصار پاب‌مِد (Public Medline - PubMed) نامیده شد، توسط معاون رئیس‌جمهور وقت آمریکا افتتاح شد. از آنجا که در ابتدای راه اندازی، مدلاین تنها پایگاه داده سامانه پابمد بود، دو واژه پاب‌مِد و مدلاین در خیلی از موارد همتای هم در نظر گرفته می شد و میتوانست به جای یکدیگر به کار رود. بعدها پایگاه‌های داده دیگری، علاوه بر مدلاین، به پاب‌مِد افزوده شدند. بدین ترتیب عبارت جستجوی وارد شده در پاب‌مِد علاوه بر پایگاه داده مدلاین، به‌طور هم‌زمان در چندین پایگاه داده دیگر نیز جستجو می‌شود. از سوی دیگر کتابخانه ملی پزشکی آمریکا پایگاه داده مدلاین را در اختیار شرکت‌های دیگری همچون الزویر (Elsevier) و ابسکو  (Ebsco)قرار داد تا دسترسی به آن را  از موتور جستجوی (Embase and Ebsco host) خود فراهم کنند. از آنجا که الگوریتم‌های به کار رفته در موتورهای جستجوی گوناگون با هم متفاوت هستند، نتایج بدست آمده از جستجوی مدلاین با کلید واژه‌های یکسان از این محیط‌ها می‌تواند با یکدیگر متفاوت باشد.

جستجوی ساده

جستجوی ساده در پاب‌مِد با وارد کردن واژگان کلیدی مربوط به موضوع مورد نظر در پنجرهٔ جستجو صورت می‌گیرد. لیست نتایج جستجو به صورت پیش‌فرض بر پایه تاریخ ورود به پایگاه داده از جدیدترین به قدیمی‌ترین مرتب می‌شوند که این ترتیب نمایش می‌تواند با توجه به نیاز به کاربر تغییر یابد. یک ویژگی یکتای این موتور جستجو مرتب کردن نتایج جستجو بر پایه نویسنده آخر است که در سایر موتورهای جستجوی علمی دیده نمی شود. 

یکی دیگر از ویژگی‌های پاب‌مِد بهره‌گیری از واژگان کنترل شده سرفصل موضوعی پزشکی یا مش (Medical Subject Heading - MeSH) می‌باشد. این ویژگی به کاربران کمک می‌کند تا مقالاتی که مرتبط با موضوع مورد جستجو می‌باشند ولی از واژگان کلیدی متفاوتی استفاده کرده‌اند را بتوانند پیدا کنند. یک ویژگی بسیار مهم دیگر پاب‌مِد نگاشت خودکار واژگان کلیدی (Auto Term Mapping) می‌باشد بدین صورت که اگر برای واژگان کلیدی وارد شده فیلد جستجوی خاصی مشخص نشده باشد واژگان کلیدی وارد شده طی یک فرایندی به فیلدهای جستجوی مناسبی نگاشته (Mapped) می‌شوند و نتایج آن‌ها با هم ترکیب می‌شوند.

 

 جستجوی پیشرفته

در جستجوی پیشرفته امکانات گوناگونی برای انتخاب فیلدهای مورد نظر همچون عنوان مقاله، نام نویسنده، نام ژورنال و تاریخ انتشار برای جستجو در اختیار کاربر قرار می‌گیرد.