پروژهٔ ویکیپدیا میکوشد در پوشش محتوا و مضامینش همواره دیدگاه بیطرف را رعایت کند اما سوگیری ذاتی و ناخواستهٔ سامانه، مانع از احقاق این امر بهطور تام و تمام میشود به گونهای که کفهٔ ترازو گاه به سود فرهنگها و موضوعات پررنگتر و رایجتر به طرز نامتوازنی سنگینی میکند.
این صفحه حاوی یک انشا است. این انشا شامل توضیحات و توصیههای یک یا چند مشارکتکنندهٔ ویکیپدیا است. انشاها جزو مقالههای دانشنامه یا سیاستها یا رهنمودهای ویکیپدیا نیستند؛ چرا که بهطور کامل توسط جامعه مورد بررسی قرار نگرفتهاند. بعضی از انشاها هنجارهای متداول را بیان میکنند؛ در حالی که سایر انشاها فقط دربردارندهٔ دیدگاههای اقلیت هستند. |
سوگیری ذاتی سامانه ناشی از خصایص مشترک فرهنگی و اجتماعی اکثر ویرایشگران ویکیپدیاست و باعث پوشش نامتوازن موضوعات در این دانشنامه میشود.
خصایص مشترک و معمول ویکیپدیانویسان لاجرم بر روی محتوای ویکیپدیا تأثیر میگذارد. بر پایهٔ تحقیقاتی که در ویکیپدیای انگلیسی انجام گرفته، «ویکیپدیانویسان معمولی» چنین خصایصی دارند: ۱) مذکرند؛ ۲) فنیاند؛ ۳) تحصیلکردهاند؛ ۴) بین ۱۵ تا ۴۹ سال دارند؛ ۵) از مناطق ثروتمندتر و مرفهترند؛ ۶) یقه سفید یا دانشجو هستند، نه یقه آبی.
علت مشارکت بیاجر و منت بسیاری از ویرایشگران در ویکیپدیا آن است که این دانشنامه را در حال پیشروی به سوی آرمانش میبینند که چیزی نیست جز مبدل شدن به مخزنی از دانش بشری. ویرایشگران آرمانگراتر، ویکیپدیا را مجالی میبینند برای تشریح درستی یا نادرستی فلان موضوع از «دیدگاه بیطرف» یا با «دید جهانشمول». فلذا وجود سوگیری در ذات سیستم از خرابکاری عمدی مشکلآفرینتر و آزاردهندهتر است که خرابکاری را میتوان به طرفةالعینی شناسایی و تصحیح کرد. وجود سوگیری ذاتی و ناخواسته در کل سامانه بدین معنی است که نه تنها بخش معتنابهی از جمعیت جهان در بحثها و تشریح مطالب شرکت نمیکنند بلکه مشکلی جدی در رابطهٔ بین ویکیپدیا و ویرایشگرانش با جهان خارج ریشه دواندهاست.
مشکل سوگیری سامانهای در ویکیپدیا به احتمال قریب به یقین همیشگی است. تنها راهی که بتوان با توسل بدان سوگیری سامانهای را کاملاً محو کرد آن است که همهٔ جمعیت جهان، دسترسی و تمایل یکسانی به مشارکت در ویکیپدیای فارسی داشته باشند. با این همه، عوارض سوگیری سامانهای را میتوان با تلاشهای آگاهانه تخفیف داد. هدف پروژهٔ مقابله با سوگیری سامانهای نیز همین است.
همانطور که مایکل اسنو و جیمی ویلز در نامهای سرگشاده نوشتهاند:
چگونه از موفقیتهای پیشینمان برای تفوق بر چالشهای پیش رو بهره بریم؟ کمتر از یک پنجم جمعیت جهان به اینترنت دسترسی دارند. تاکنون صدها هزار داوطلب در پروژههای ویکیمدیا مشارکت کردهاند، اما آنان به نحو احسن معرف گونهگونی جمعیت جهان نبودهاند. انتخابهای زیادی پیش روی ماست تا جنبشی جهانی بسازیم برای خلق و بهاشتراکگذاری دانش آزاد.
دربارهٔ دیدگاهها و دغدغههای دیگران مطالعه کنید و سعی کنید آنها را نیز در ویرایشهایتان منعکس کنید. از دیگران دعوت کنید که در ویکیپدیا مشارکت کنند. به دیگران احترام بگذارید. بر سوگیریهای خودتان اشراف پیدا کنید و نگذارید به هنگام مشارکت در ویکیپدیا، آن سوگیریها در ویرایشهایتان تجلی یابند. از مشارکت در موضوعات و مباحثی که گمان میبرید نسبت بدانها سوگیری دارید یا تلاشهایتان برای غلبه بر نفستان نتیجهبخش نخواهد بود، خود بدارید. ویکیپدیا پروژهای عظیم است پس در حوزهای فعالیت کنید که بهخوبی از پس انتظارات محتوایی و رفتاری برآیید؛ خاصه آنهایی که به سیاست دیدگاه بیطرف ویکیپدیا مربوطند.
This article uses material from the Wikipedia فارسی article ویکیپدیا:سوگیری ذاتی سامانه, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). محتوا تحت CC BY-SA 4.0 در دسترس است مگر خلافش ذکر شده باشد. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki فارسی (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.