در ویکیپدیا، ابهامزدایی فرایندیست که در آن تعارضهای عنوان مقالهها، یعنی هنگامی که یک عبارت بر بیش از یک موضوع دلالت میکند، برطرف میشود.
این صفحه جزو رهنمودهای ویکیپدیا است. استانداردهای رفتاریِ مطرحشده در این صفحه از پشتوانهٔ تأیید بسیاری از ویرایشگران ویکیپدیا برخوردار است. بااینکه پیروی از مفاد این صفحه توصیه میشود، این مفاد جزو سیاستها نیست. در ویرایش و بهروزرسانی این صفحه جسور باشید، ولی لطفاً پیش از انجام تغییرات عمده از صفحهٔ بحث برای مطرح کردن تغییرات و نظرخواهی استفاده کنید. |
رهنمودهای ویکیپدیا | |||
---|---|---|---|
رفتاری | |||
محتوایی | |||
ویرایشی | |||
| |||
شیوهنامه | |||
حذف | |||
ابهامزدایی باعث میشود که یک عبارت بتواند گزینهای طبیعی برای عنوان بیش از یک مقاله باشد. به بیان دیگر، از طریق ابهامزدایی مقالههای مختلف (در صفحههای مختلف) میتوانند درواقع یک عنوان داشته باشند.
برای مثال، نام «بابل» میتواند بر چند چیز مختلف دلالت کند: یک شهر، یک فیلم و یک تمدن. از آنجا که فقط یک صفحهٔ ویکیپدیا میتواند عنوان «بابل» داشته باشد، باید از عنوان رفع ابهام شده برای موارد مذکور استفاده کرد. پس باید روشی وجود داشته باشد که هنگامی که عنوانِ دارای ابهام (در اینجا «بابل» خالی) از طریق جستجو، پیوند یا مرور صفحات یاد میشود (یا به آن ارجاع داده میشود)، خواننده به مقالهٔ بهخصوصِ درست هدایت شود. به این کار ابهامزدایی میگویند.
در ابهامزدایی سه جنبهٔ مهم را باید مد نظر داشت:
این صفحه روشهای اصولیِ پیادهکردن موارد یادشده را توضیح میدهد. برای جزئیات بیشتر دربارهٔ قالب صفحههای ابهامزدایی، شیوهنامه/صفحههای ابهامزدایی را ببینید. برای فشردهای از رهنمودها بایدها و نبایدهای ابهامزدایی را ببینید.
ابهامزدایی زمانی مورد نیاز است که برای یک کلمه یا عبارت که خوانندهای جستجو میکند، بیش از یک نوشتار در ویکیپدیا وجود داشته باشد که آن کلمه یا عبارت باید به آن منتهی شود. در این صورت، باید راهی وجود داشته باشد که خواننده بهسرعت از صفحهای که در جستجوی نخست ظاهر میشود به هر کدام از صفحههایی که ممکن است مورد نظرش باشد هدایت شود.
در مجموع سه روش برای ابهامزدایی وجود دارد که در مثالهای زیر نشان داده میشوند:
اینکه در یک مورد مشخص کدامیک از روشهای فوق مورد استفاده قرار میگیرد در دو بخش بعدی توضیح داده میشود.
اگر مفهوم اصلی عبارت موردنظر برای ابهامزدایی در بر گیرندهٔ معنایی وسیع باشد که قابلیت تبدیل شدن به یک نوشتار مستقل را دارد، و نیز بخش قابل توجهی از پیوندهایی که باید در صفحهٔ ابهامزدایی فهرست شوند مثالها یا زیرمجموعههایی از آن مفهوم باشند، در این صورت صفحهای با این عنوان باید نوشتاری در توضیح آن مفهوم باشد، نه صفحهٔ ابهامزدایی. هنگامی که کاربرد اصلی یک صفحه موضوعی عمومی باشد که بتواند خود به زیرموضوعهایی تقسیم شود، از قبیل موضوعهای تاریخی مانند تاریخ ایران، این عنوان جامع باید حاوی نوشتاری برای موضوع عمومی باشد، نه صفحهٔ ابهامزدایی. یک صفحهٔ ابهامزدایی نباید صرفاً به این دلیل ساخته شود که نوشتن نوشتاری برای موضوعی وسیع، انتزاعی یا کاملاً مفهومی دشوار است. وقتی موضوع «فلان» دارای معانی دیگری باشد که مثال یا زیرمجموعههایی از آن نیستند، این موارد باید در «فلان (ابهامزدایی)» فهرست شوند.
به عنوان مثال:
در نوشتن مقاله برای چنین موضوعهایی، توضیح معنای عبارت و تاریخچهٔ اینکه چطور این معنا شکل گرفته سودمند است. هر کدام از مثالهای مفهوم اصلی باید در جایی از نوشتار -مثلاً در یک فهرست- مورد اشاره قرار بگیرند تا اطلاعاتی که قرار بود در صورت ساختن صفحهٔ ابهامزدایی ارایه شوند از دست نروند. از ویکیپدیا:شیوه خلاصهنویسی برای گنجاندن اطلاعاتی دربارهٔ زیرموضوعها در نوشتار اصلی استفاده کنید.
در صورتی که برای یک عنوان فقط یک کاربرد در ویکیپدیا فارسی وجود دارد، آن کاربرد در آن عنوان قرار میگیرد و نباید عنوان را با پرانتز ابهام زدایی کرد. از پرانتز فقط برای ابهام زدایی در عنوان استفاده میشود، نه ارایه اطلاعات اضافه. مثلاً عنوان نوشتار تاماگوکاکه گوهان ممکن است ناآشنا باشد، اما مبهم نیست (چون نوشتار دیگری با این نام نداریم)، در نتیجه انتقال آن به مثلاً تاماگوکاکه گوهان (غذا) اشتباه است.
اگرچه یک کلمه، نام یا عبارت ممکن است به بیش از یک موضوع دلالت داشته باشد، گاهی یکی از این موضوعات کاربرد اصلی آن کلمه یا عبارت است. در این صورت کلمهٔ مورد نظر باید عنوان نوشتاری برای این کاربرد اصلی باشد (یا در مواردی با تغییر مسیر به کاربرد اصلی منتهی شود). اگر در مورد یک عبارت کاربرد اصلی وجود ندارد، این عبارت باید خود تبدیل به صفحهٔ ابهامزدایی شود (یا باید به یک صفحهٔ ابهامزدایی که در آن بیش از یک عبارت ابهامزدایی شدهاست تغییر مسیر یابد). چنانکه اشاره شد، کاربرد اصلی ممکن است نوشتاری با مفهوم وسیع باشد.
از خودتان بپرسید: وقتی که خوانندهای عبارت مورد نظرش را در جعبهٔ جستجوی ویکیپدیا وارد میکند و دکمهٔ برو را میفشارد، کدام مقاله بیشترین احتمال را دارد که مد نظرش باشد. برای مثال وقتی کسی لغت بهار را جستجو میکند، احتمال اینکه او در پی فصل بهار باشد بیشتر است، یا محمدتقی بهار، یا شهر بهار در همدان. اگر احتمال بالایی وجود دارد که یکی از این کاربردها مورد نظر خواننده باشد، این کاربردِ بهار کاربرد اصلیست. نمونهٔ دیگر: خوانندهای که «مو» را جستجو میکند، بسیار محتملتر است که به دنبال مو به عنوان عضوی از بدن باشد تا شهری با نام مو در بورکینافاسو. در نتیجه مو عنوان اصلیست و آن شهر بعلاوهٔ کاربردهای دیگر «مو» در مو (ابهامزدایی) فهرست میشوند.
معیار واحدی برای تعریف کاربرد اصلی وجود ندارد. با این وجود دو شاخص اصلی که معمولاً برای تعیین کاربرد اصلی مورد استفاده قرار میگیرند از این قرارند:
در بسیاری از موارد کاربرد اصلی از نظر کثرت در کاربرد، همان کاربرد اصلی از نظر اهمیت در بلندمدت است. در بسیاری موارد دیگر تنها یکی از این دو موضوعیت دارد. در موارد معدودی که تعارضی میان این دو وجود دارد، اجماع معلوم خواهد کرد که کدامیک (احتمالا) کاربرد اصلی خواهد بود.
برای تعیین اینکه آیا یک کلمه دارای کاربرد اصلی هست یا نه و اگر هست کاربرد اصلی کدامیک است هیچ قاعدهٔ قطعیای وجود ندارد. تصمیمات بر اساس بحث بین ویرایشگران گرفته میشود. ابزارهایی که ممکن است در تعیین کاربرد اصلی کمک کنند (گرچه باز هم به دلیل احتمال خطا و بیطرفی احتمالی تعین کنندهٔ صددرصد نیستند) از این قرارند:
گاه ممکن است عنوان کاربرد اصلیای که عنوان دارای ابهام بر آن دلالت میکند با خود عنوان دارای ابهام یکسان نباشد. از حالتهایی که ممکن است این اتفاق در آن رخ دهد هنگامی است که دو یا چند عبارت داشته باشیم که همگی برای یک موضوع خاص عنوان اصلی باشند، یا مقالهای داشته باشیم که گسترهٔ وسیعتری از موضوعات را در بر بگیرد، یا برای رعایت قواعد نامگذاری از یک عنوان متفاوت استفاده شده باشد. در چنین حالتهایی عنوان دارای ابهام را به عنوان اصلی (یا بخش مشخصی از آن) تغییرمسیر میدهند. باید توجه داشت اینکه عنوان مقصد با عنوان دارای ابهام متفاوت است به تنهایی در مورد اصلی بودن یا نبودن آن تعیینکننده نیست. برای نمونه:
گاهی تصمیم گرفته میشود که عنوانی که پیشتر دارای عبارت داخل پرانتز برای ابهامزدایی بوده، مثل ویلا (ساختمان)، به عنوان اصلی بدون پرانتز منتقل شود. پس از چنین انتقالی، به منظور تمایز تغییر مسیرهای حاصل از ابهامزدایی نالازم، میتوان الگوی {{تغییرمسیر حاصل از ابهامزدایی نالازم}} را به صفحهٔ با عنوان ابهامزدایی شده که حالا حاوی تغییر مسیر است افزود. در مورد نمونهٔ بالا، محتوای صفحهٔ تغییر مسیر را باید چنین قرار داد:
#تغییرمسیر [[ویلا]] {{تغییرمسیر حاصل از ابهامزدایی نالازم}}
چنانکه گفته شد، اگر یک عبارت دارای ابهام فاقد کاربرد اصلی باشد، این عبارت باید خود تبدیل به صفحهٔ ابهامزدایی شود. به عبارت دیگر اگر برای یک عبارت هیچیک از موضوعات کاربرد اصلی نیستند، باید یک صفحهٔ ابهامزدایی تحت این عنوان تشکیل شود.
در صورتی که تنها با دو مقاله برای ابهامزدایی روبرو باشیم و یک مقالهٔ شاخص یا کاربرد اصلی وجود داشته باشد، نیازی به صفحهٔ ابهامزدایی نیست و فقط یک سرنویس در مقالهٔ اصلی که به مقالهٔ دوم پیوند دهد کافیست. در نتیجه خوانندهای که به دنبال موضوع غیر اصلی میگردد، لازم نیست برای رسیدن به آن با رفتن به صفحهٔ ابهامزدایی یک مرحلهٔ اضافه طی کند. به عنوان مثال برای «سرب» غیر از کاربرد اصلی فلز سرب، تنها یک کاربرد دیگر وجود دارد که فیلمی به این نام است. در نتیجه خوانندهای که به دنبال این فیلم میگردد و با جستجوی «سرب» به کاربرد اصلی سرب رسیده، بدون نیاز به عبور از «سرب (ابهامزدایی)» توسط یک سرنویس در سرب مستقیماً به سرب (فیلم) هدایت میشود.
اگر بیش از دو مقاله برای ابهامزدایی موجود باشد، در این صورت باید یک صفحهٔ ابهامزدایی ساخت و در سرنویس نوشتار اصلی به آن پیوند داد.
اگر تنها دو موضوع برای یک عبارت وجود دارد، ولی هیچیک بر دیگری اولویت ندارد و نمیتوان هیچکدام را کاربرد اصلی قرار داد، باید برای آن عبارت یک صفحهٔ ابهامزدایی ساخت و برای هر دو موضوع با پرانتز ابهامزدایی کرد. مثلاً قریبآباد صفحهٔ ابهامزدایی برای دو روستاست که هیچیک بر دیگری ارجحیت ندارد:
قریبآباد ممکن است به یکی از موارد زیر اشاره داشته باشد:
- قریبآباد (علیآباد) روستایی از توابع بخش کمالان شهرستان علیآباد در استان گلستان
- قریبآباد (کوهرنگ) روستایی از توابع بخش مرکزی شهرستان کوهرنگ در استان چهارمحال و بختیاری
عنوان مقالهها |
---|
همهٔ قواعد نامگذاری |
طبیعت |
هنر · سرگرمی |
اشخاص |
|
علم · فناوری · ترابری |
سازمانها |
|
زمان · شمارهها · پول |
|
مکانها · حوادث · علائم تجاری |
فهرستها · ردهها |
|
زبان/مختص به کشورها |
|
قالببندی |
برای رفع ابهام از مقالههای با موضوع تخصیص یافته با استفاده از یک عنوان غیر مبهم، چند راه وجود دارد:
برای ابهامزدایی از مکانهای جغرافیایی در ویکیپدیای فارسی از پرانتز (و نه کاما «،») استفاده میکنیم.
معمولاً ابهامزدایی طبیعی بر ابهامزدایی با پرانتز ارجح است. به جای «بینالود (کوه)» بهتر است از کوه بینالود یا به جای خزانه (ایستگاه مترو) از ایستگاه متروی خزانه استفاده شود. در صورتی که ابهامزدایی طبیعی ممکن نباشد، باید از ابهامزدایی با پرانتز استفاده کرد. اگر چندین انتخاب برای ابهامزدایی با پرانتز وجود داشته باشد، باید داخل پرانتز از عبارتی استفاده شود که در موارد دیگر مربوط به همان زمینه -در صورت وجود- استفاده شدهاست. در غیر این صورت، سادهترین شکل ابهامزدایی را انتخاب کنید. مثلاً به جای «موز (شخصیت اسطورهای)»، موز (اسطوره) را بسازید.
در موارد نادری که دو عنوان در عبارت ابهامزدای داخل پرانتز هم اشتراک داشته باشند، باید برای تمایز این دو عنوان عبارت دیگری به عنوان هر یک افزود. مثلاً زبان به دراکولا (فیلم ۱۹۳۱ اسپانیاییزبان) و دراکولا (فیلم ۱۹۳۱ انگلیسیزبان) یا نام کارگردان به مسافر (فیلم ۱۳۵۳ جلال مهربان) و مسافر (فیلم ۱۳۵۳ عباس کیارستمی).
قواعد نامگذاری برای زمینههای مختلف در جعبهٔ سمت چپ فهرست شدهاند. این قواعد معمولاً شامل راهنماییهای همراه با جزئیات برای نامگذاری متمایز نوشتارهاست.
خوانندهای که به دنبال عبارتی دارای ابهام میگردد ممکن است به نوشتار مورد نظر خود نرسد. در نتیجه هر نوشتاری با عنوان دارای ابهام باید با سرنویسی که در بالای صفحه قرار داده میشود به یک صفحهٔ ابهامزدایی یا نوشتاری دیگر پیوند دهد. برای این کار از یک یا چند الگوی معرفی شده در زیر استفاده میشود.
سرنویسهای ابهامزدایی بخشی از نوشتار نیستند. آنها به عنوان صفحه مربوطند، نه به موضوع و محتویات صفحه.
بیشتر الگوهای سرنویس بهطور خودکار پیوند ایجاد میکنند و در نتیجه برای پیوند دادن درون الگو نیازی به دو قلاب [[]] نیست. در برخی موارد بیش از یک الگو قابل استفاده است که میتواند با یا بدون ارایهٔ اطلاعات دربارهٔ موضوع نوشتار باشد. در صورتی که ضرورتی به ارایهٔ اطلاعات در سرنویس نباشد، از الگوهای کوتاهتر استفاده میشود.
در صفحهٔ کاربرد اصلی در صورتی که فقط یک موضوع دوم غیراصلی وجود دارد (بدون صفحهٔ ابهامزدایی):
{{درباره|استفادهٔ یکم|استفادهٔ دوم|صفحهٔ دوم}}
تا داشته باشیم:مثلاً با نوشتن {{درباره|فیلم آمریکایی راننده تاکسی|فیلم ایرانی راننده تاکسی|راننده تاکسی (فیلم ۱۳۸۵)}}
در صفحهٔ راننده تاکسی داریم:
{{برای|استفادهٔ دوم|صفحهٔ دوم}}
تا داشته باشیم:مثلاً با نوشتن {{برای|گیاه فندق|فندق (گیاه)}}
در صفحهٔ فندق داریم:
در صفحهٔ کاربرد اصلی که دارای صفحهٔ ابهامزدایی مرتبط است:
{{درباره|استفادهٔ یکم}}
تا داشته باشیم:مثلاً با نوشتن {{درباره|قند خوراکی}}
در صفحهٔ قند داریم:
این صفحه دربارهٔ قند خوراکی است. برای دیگر کاربردها، قند (ابهامزدایی) را ببینید.
{{دیگر کاربردها}}
تا داشته باشیم:مثلاً با نوشتن {{دیگر کاربردها}}
در صفحهٔ پر داریم:
یا اگر صفحهٔ ابهامزدایی مورد نظر نام صفحهٔ فعلی بعلاوهٔ (ابهامزدایی) نیست، مینویسیم {{دیگر کاربردها|موضوع}}
تا داشته باشیم:
مثلاً با نوشتن {{دیگر کاربردها|چشمان سیاه}}
در صفحهٔ چشم سیاه داریم:
هنگامی که عنوان اصلی به صفحهای دیگر تغییر مسیر داده شده باشد:
{{تغییرمسیر|نام صفحه|موضوع ۲|مقاله ۲}}
تا داشته باشیم:مثلاً با نوشتن {{تغییرمسیر|جیببر|فیلمی با این نام|جیببر (فیلم)}}
در صفحهٔ جیببری داریم:
{{تغییرمسیر|نام صفحه}}
تا داشته باشیم:مثلاً با نوشتن {{تغییرمسیر|یلدا}}
در صفحهٔ شب یلدا داریم:
مثلاً شیر (خوراکی) به وضوح دربارهٔ کاربردی مشخص از واژهٔ «شیر» است، نه هیچیک از مواردی که در شیر فهرست شدهاند، در نتیجه نیازی به سرنویس دیگر کاربردها ندارد. خوانندهای که به دنبال کاربرد دیگری از «شیر» باشد میتواند از جعبهٔ جستجو استفاده کند.
یک صفحهٔ ابهامزدایی میتواند برای رفع ابهام چند عبارت مشابه استفاده شود. عبارتهایی که میتوانند به این طریق یککاسه شوند از این قرارند:
در صورتی که یک صفحهٔ ابهامزدایی یککاسه شده خیلی طولانی شود شاید بهتر باشد موارد یکسان را در صفحههای ابهامزدایی مختلف فهرست کرد.
هنگامی که یک صفحهٔ ابهامزدایی یککاسه شده ساخته میشود، باید از صفحههایی که به مواردی فهرست شده در صفحهٔ ابهامزدایی نزدیکند و ممکن است برای رسیدن به آن نوشتارها توسط خواننده مورد جستجو قرار گیرند توسط سرنویس یا تغییر مسیر به صفحهٔ ابهامزدایی پیوند داد. مثلاً در چشمهای سیاه و چشم سیاه توسط سرنویس به چشمان سیاه پیوند داده شدهاست؛ چشمان سیاه (فیلم) نیز به چشمان سیاه تغییر مسیر دارد.
اگر یک عبارت دارای ابهام دارای کاربرد اصلی نباشد، خودِ عبارت دارای ابهام نام صفحهٔ ابهامزدایی قرار میگیرد، مثل جرم. در صورتی که کاربرد اصلی وجود داشته باشد، (ابهامزدایی) به عبارت دارای ابهام اضافه میشود، مثل ناهید (ابهامزدایی). اگر یک صفحهٔ ابهامزدایی از یککاسه کردن چندین عبارت بهوجود آمده باشد، یکی از این عبارتها باید برای عنوان صفحه انتخاب شود. این انتخاب باید با رعایت نکات زیر باشد:
بعلاوه، هنگامی که عنوان صفحهٔ ابهامزدایی خودِ عبارت دارای ابهام است، باید صفحهای دارای (ابهامزدایی) ساخته شده و به صفحهٔ اصلی تغییر مسیر داده شود. مثلاً وقتی سوهان صفحهٔ ابهامزداییست، سوهان (ابهامزدایی) باید ساخته شده و به آن تغییر مسیر داده شود. این نوع تغییر مسیر برای استفاده در هر گونه پیوند داخلی به صفحهٔ ابهامزدایی استفاده میشود تا بین این پیوندها و پیوندهای اشتباه یا ناخواستهای که باید به نوشتار صحیح منتهی شوند تمایز ایجاد شود.
هر صفحهٔ ابهامزدایی شامل یک فهرست (یا چند فهرست، برای عبارتهای دارای مضمون چندگانه) از پیوندها به نوشتارهای دارای عنوانهای مشابه است. یک صفحهٔ ابهامزدایی را چنین بسازید:
جو ممکن است به یکی از موارد زیر اشاره داشته باشد:
نادرست:
- استان فارس، نام یک استان در کشور ایران است.
درست:
- استان فارس، از استانهای ایران
الگوی {{ابهامزدایی}}
(یا هر یک از دیگر الگوهای مرتبط مانند {{ابهامزدایی جغرافیا}}
یا {{ابهامزدایی نام}}
) را به پایین صفحه اضافه کنید.
هدف از صفحهٔ ابهامزدایی این است که خوانندهای که به دنبال موضوع خاصی میگردد به صفحهٔ درست هدایت شود. به بیان دقیقتر توضیحات مدخلها باید تنها برای این مقصود کافی باشند. البته افزودن اندکی اطلاعات اضافه (که ممکن است رجوع به نوشتار را غیرلازم کند) معمول است. مثلاً در شتاب (ابهامزدایی) برای مدخل «شتاب» عبارت «شتاب، یکای سنجش تغییرات سرعت، کمیتی برداری و دارای یکای متر بر مجذور ثانیه و با فرمول a = (vf - vi)/t» را در نظر بگیرید. پیوند به شتاب ضروریست، خلاصهای از تعریف آن (یکای سنجش تغییرات سرعت) بیاشکال است، اما باقی عبارت -که بهجای رفع ابهام، خلاصهای از نوشتار مقصد است- زاید مینماید.
صفحهٔ ابهامزدایی جایی برای فهرست کردن تعاریف واژهنامهای نیست. تنها توضیح کوتاهی دربارهٔ معنای کلی یک کلمه که به خواننده برای درک موضع کمک کند کافیست. در صورت لزوم میتوان با {{ویکیواژه}}
به ویکیواژه پیوند داد.
صفحهٔ ابهامزدایی لیستی حاصل از جستجوی یک کلمه نیست. پیوندهایی که تنها شامل بخشی از عنوان صفحهاند یا چیزی اضافه بر آن دارند را -در صورتی که این احتمال وجود ندارد که مورد نظر خواننده باشند- در صفحه قرار ندهید. مثلاً غار کتلهخور در غار (ابهامزدایی) آورده نشدهاست، چون شخصی که در محلهٔ کتلهخور زندگینمیکند، آن را به تنهایی «غار» نمینامد، و فهرست کردن تمام غارهای جهان در این صفحهٔ ابهامزدایی غیرعملی است (اگرچه فهرست غارهای ایران و غارهای معروف جهان در قسمت «جستارهای وابسته» آورده شدهاند). پیوند یک نوشتار در صورتی در صفحهٔ ابهامزدایی قرار داده میشود که موضوع آن نوشتار (یا یک زیرموضوع آن) بتواند با احتمال بالایی در یک متن عمومی -فارغ از عنوان مقاله- معادل با عبارت دارای ابهام ارجاع داده شود.
اسامی مکانها گاه شامل بخشی عام و بخشی خاص است، مانند «آذربایجان شرقی» (که «آذربایجان» بخش خاص و «شرقی» بخش عام آن است). در چنین مواردی باید اسامی این مکانها را در صفحهٔ ابهامزدایی بخش خاص فهرست کرد (چنانکه آذربایجان شرقی در آذربایجان (ابهامزدایی))، ولی نه در صفحهٔ ابهامزدایی بخش عام (نه در صفحهٔ شرق).
به منظور جلوگیری از خیلی طولانی شدن صفحههای ابهامزدایی، نوشتارهای دربارهٔ افراد تنها در صورتی که آنها بهطور معمول به این نام شناخته شده باشند در صفحهٔ ابهامزدایی نام کوچک یا نام خانوادگی مربوط فهرست میشوند. ما منطقاً انتظار داریم علی شریعتی را در شریعتی (ابهامزدایی) ببینیم، ولی بعید است منبعی را بتوان یافت که از هنرپیشه اصغر شریعتی با «شریعتی» خالی یاد کرده باشد. در نتیجه اصغر شریعتی تنها در شریعتی (نام خانوادگی) باید فهرست شود، نه در شریعتی (ابهامزدایی).
تنها به نوشتارهایی پیوند دهید که عبارت دارای ابهام به واقع در صفحهٔ مقصد توضیح داده شده باشد. مثلاً «بند» به معنی بخشی از زندان در «زندان» توضیح داده شدهاست، در نتیجه در صفحهٔ ابهامزدایی بند آورده میشود:
- بند، به معنای بخشهای کوچکتری از یک زندان بزرگ
نباید برای موضوعاتی که نوشتارهایشان تنها در پروژههای خواهر وجود دارد مدخل ایجاد کرد، حتی اگر صفحهٔ ابهامزدایی از پیش موجود باشد.
منابع را در صفحهٔ ابهامزدایی نیاورید. صفحهٔ ابهامزدایی مقاله نیست. منابع را در صورت نیاز به نوشتارهای پیوند داده شده در صفحهٔ ابهامزدایی بیافزایید.
پیوند به بیرون را در صفحه ابهامزدایی نیاورید. صفحههای ابهامزدایی از نوشتارهای موجود در ویکیپدیا رفع ابهام میکنند، نه کل فضای اینترنت. پیوندهایی را که ممکن است در آینده مفید باشند به صفحهٔ بحث بیافزایید. یک استثناء پیوند به ویکیواژه برای تعریف لغتنامهای موضوع دارای ابهام است.
پیش از ایجاد یک صفحهٔ ابهامزدایی جدید، نامی تخصیص یافته و متمایز برای تمام صفحههای دارای عنوان مورد ابهام و نیز نامی برای صفحهٔ ابهامزدایی تعیین کنید. صفحههای با عنوان قابل اشتباه گرفته شدن را به نامهای تخصیص یافتهتر انتقال دهید. پیش از انتقال با استفاده از پیوندها به این صفحه برای صفحهٔ منتقل شده، پیوندها به آن صفحه را اصلاح کنید.
اگر برای ایجاد صفحهٔ ابهامزدایی مجبور به انتقال مقالهای شدهاید، به صفحهٔ مبدأ (که حالا حاوی تغییر مسیری به صفحهٔ مقصد است) بروید و صفحهٔ ابهامزدایی را جایگزین تغییر مسیر کنید. در صورت لزوم از صفحههای دارای عنوان مورد ابهام به صفحهٔ ابهامزدایی پیوند دهید. دقت کنید شکل استاندارد پیوند دادن به صفحهٔ ابهامزدایی، پیوند دادن به فلان (ابهامزدایی) است، حتی اگر صفحهٔ ابهامزدایی به واقع «فلان» باشد و فلان (ابهامزدایی) تغییر مسیری به «فلان» باشد. مثلاً با وجود اینکه دامنه صفحهٔ ابهامزداییست، در سرنویسها باید به دامنه (ابهامزدایی) که تغییر مسیری به دامنه است پیوند داد. همانطور که پیشتر گفته شد در مواردی که صفحهٔ ابهامزدایی دارای (ابهامزدایی) در عنوان خود نیست، باید چنین صفحهای را ساخت و از آن به صفحهٔ اصلی تغییر مسیر داد.
ابهامزدایی دوتایی یعنی پیوندی از یک صفحهٔ ابهامزدایی به یک صفحهٔ ابهامزدایی دیگر. هنگامی که یک عبارتِ بهطور طبیعی رفع ابهام شده همچنان دارای ابهام باشد، خودش تبدیل به صفحهٔ ابهامزدایی جدیدی میشود و سپس از صفحهٔ ابهامزدایی اولیه به آن پیوند داده میشود. مثلاً دودانگه یک صفحهٔ ابهامزداییست، ولی از آنجا که چندین دهستان با نام «دودانگه» وجود دارد، بهجای فهرست کردن تک تک این دهستانها در دودانگه، صفحهٔ ابهامزدایی دهستان دودانگه ساخته میشود و پیوندی از آن در فهرست موارد دارای ابهام دودانگه قرار میگیرد. از آنجا که صفحهٔ هدف خود صفحهٔ ابهامزداییست، پیوند بهجای دهستان دودانگه به دهستان دودانگه (ابهامزدایی) برقرار شدهاست. این کار دو دلیل دارد: یکی اینکه در نگاه اول مشخص باشد که این یک صفحهٔ ابهامزداییست و دیگر اینکه این پیوند به عنوان یک پیوند اشتباهِ نیازمندِ اصلاح شناسایی نشود. برای اطلاعات بیشتر در مورد پیوند داخلی به صفحهٔ ابهامزدایی بخش پیوندها به صفحهٔ ابهامزدایی را ببینید.
این نوع از ابهامزدایی نوعاً خاصتر از ابهامزدایی ساده است و در ویکیپدیا چندان متداول نیست.
هنگامی که یک عبارت رفع ابهام شده همچنان دارای ابهام باشد، ولی مواردش چندان زیاد نباشد که به ابهامزدایی دوتایی نیاز افتد، باید از آن به صفحهٔ اصلی ابهامزدایی (یا به بخشی از آن) تغییر مسیر داده شود. این کار علاوه بر اینکه به خوانندگان برای رسیدن به صفحهٔ مورد نظر کمک میکند، باعث جلوگیری از ساخت اشتباهی نوشتاری تحت این نام توسط دیگر ویرایشگران میشود. مثلاً دختری با خالکوبی اژدها (فیلم) به صفحهٔ دختری با خالکوبی اژدها (ابهامزدایی) تغییر مسیر دارد یا قرمز (فیلم) توسط #تغییرمسیر [[قرمز (ابهامزدایی)#فیلم]]
به بخش فیلم قرمز (ابهامزدایی) تغییر مسیر داده شدهاست.
البته گاه ممکن است بهتر باشد بهجای صفحهٔ ابهامزدایی به یک فهرست پیوند داده شود.
دقت کنید که برای عنوانی عین عنوان صفحهٔ ابهامزدایی (صرفنظر از پرانتزها)، ابهامزدایی دوتایی صورت نمیگیرد و بجایش باید ابهامزدایی ناکامل انجام داد، حتی اگر تعداد موارد دارای ابهام آن زیاد باشد. مثلاً دیروز صفحهٔ ابهامزداییست که در آن تعدادی فیلم فهرست شدهاند. با این وجود ساخت یک صفحهٔ ابهامزدایی جدید با نام «دیروز (فیلم)» و ابهامزدایی دوتایی آن مطلوب نیست، چرا که این صفحه همنام با صفحهٔ ابهامزدایی (صرفنظر از پرانتزها) است. در این حالت باید ابهامزدایی ناکامل انجام شود، بدین معنی که دیروز (فیلم) و نیز دیروز (ترانه) ساخته و هر یک به بخش مناسب در دیروز تغییر مسیر داده شود.
پیوند میان ویکی یک صفحهٔ ابهامزدایی باید به صفحهٔ ابهامزدایی متناظر در دیگر زبانها (در صورت وجود) برقرار شود، نه به صفحهٔ یکی از نوشتارهای فهرست شده در صفحهٔ ابهامزدایی.
هنگام ایجاد یک صفحهٔ ابهامزدایی، تمامی پیوندهایی را که در اثر این کار اعتبار خود را از دست میدهند اصلاح کنید.
گاهی لازم است که یک نوشتار را به عنوانی دیگر (که بهطور طبیعی یا با پرانتز ابهامزدایی شده) منتقل کنیم و بجایش صفحهٔ ابهامزدایی بسازیم. در چنین مواقعی باید پیش از انتقال، با استفاده از پیوندها به این صفحه تمامی پیوندها به آن صفحه را یافت و آنها را به نام جدید نوشتار تغییر داد. هنگام اصلاح این پیوندها باید با استفاده از نامپوشی ([[پیوند|نمایش]]
) مانع نشان داده شدن پرانتز شد. بدین صورت که اگر عنوان یک مقاله از «فلان» به «فلان (بهمان)» تغییر کردهاست، در مقالهها باید [[فلان (بهمان)|فلان]]
را جایگزین [[فلان]]
کرد.
مثلاً عنوان «زن در ریگ روان» قبلاً حاوی نوشتار فیلمی با این نام بود و کتابی که مبنای ساخت این فیلم است زن در ریگ روان (رمان) نام گرفته بود. از آنجا که هر دو این آثار تقریباً به یک اندازه شناخته شده هستند، هیچیک کاربرد اصلی نیستند. در نتیجه «زن در ریگ روان» به زن در ریگ روان (فیلم) منتقل شده و زن در ریگ روان که حالا تنها حاوی یک تغییر مسیر است به صفحهٔ ابهامزدایی تبدیل میشود. اما پیش از این کار باید پیوندها به صفحهٔ «زن در ریگ روان» را در مقالهها به «زن در ریگ روان (فیلم)» ویرایش کرد. بهطور مثال در سینمای ژاپن یا تشیگاهارا هیروشی [[زن در ریگ روان]]
به [[زن در ریگ روان (فیلم)|زن در ریگ روان]]
ویرایش میشود.
روش دیگر برای نامپوشی این است که قسمت نمایش را خالی بگذاریم. با این کار عبارت قسمت پیوند بدون پرانتز نمایش دارده میشود. مثلاً [[زن در ریگ روان (فیلم)|]]
بهصورت زن در ریگ روان نمایش داده میشود.
پیوندهای از فضای نام به صفحههای ابهامزدایی عموماً اشتباهند. به منظور تمایز میان پیوندهای اشتباه با پیوندهایی که تعمداً به یک صفحهٔ ابهامزدایی ختم شدهاند، جامعهٔ ویکی سیاستی اتخاذ کرده که طبق آن تمامی پیوندهای «خواسته» به صفحههای ابهامزدایی باید از طریق تغییر مسیر «فلان (ابهامزدایی)» به «فلان» برسند. با این کار مشخص میشود که پیوند به صفحهٔ ابهامزدایی تعمداً و خواسته بودهاست.
مثلاً در متن یا در بخش «جستارهای وابسته»:
گذشته از معدودی استثناء، پیوند به صفحههای ابهامزدایی غلط است. پیوندها در عوض باید به نوشتار مرتبط منتهی شوند. کارکرد یک صفحهٔ ابهامزدایی این است که به خوانندهای که عبارتی دارای ابهام را در جعبهٔ جستجو وارد کردهاست فهرستی از مقالاتی ارایه کند که خواننده احتمالاً به دنبال آنها میگردد. صفحههای ابهامزدایی مقاله نیستند، در نتیجه نباید بر اساس معیارهای صفحههای یتیم آنها را یتیم به حساب آورد.
مواردی استثنایی که میتوان به صفحههای ابهامزدایی پیوند داد از این قرارند:
برای پیوند به یک صفحهٔ ابهامزدایی همیشه به عنوانی که دارای عبارت «(ابهامزدایی)» است پیوند دهید، حتی اگر چنین صفحهای تغییر مسیر باشد. مثلاً بهجای قرقره به قرقره (ابهامزدایی) پیوند دهید. اگر صفحهٔ تغییر مسیر موجود نیست، آن را بسازید. این کار به تشخیص میان پیوندهای ناخواسته با پیوندهای خواسته کمک میکند. پیوند به صفحهٔ تغییر مسیر بهجای پیوند به خود صفحهٔ مقصد هیچ ایرادی ندارد. تغییر مسیرها بیدردسرند و خوانندگان معمولاً حتی متوجه آنها نمیشوند.
دلایل موجه برای تغییر مسیر به یک صفحهٔ ابهامزدایی عبارتند از:
پیشتر گفته شد که پیوند به یک صفحهٔ ابهامزدایی باید از طریق پیوند به «نام صفحه (ابهامزدایی)» باشد، نه «نام صفحه»، ولی این قانون دربارهٔ تغییر مسیر به صفحهٔ ابهامزدایی کاربرد ندارد. در این مواقع باید به «نام صفحه» تغییر مسیر داد، در غیر این صورت با یک تغییر مسیر دوتایی مواجه خواهیم بود که مطلوب نیست. مثلاً دایی جان ناپلئون به دایی جان ناپلئون پیوند دارد، نه به دایی جان ناپلئون (ابهامزدایی). دقت کنید که این موضوع تنها در مورد تغییر مسیر صادق است و برای پیوند دادن به صفحهٔ ابهامزدایی در مقالهها (در صورت نیاز) باید به «نام صفحه (ابهامزدایی)» پیوند داد.
گرچه صفحههای ابهامزدایی مقاله نیستند، یک صفحهٔ ابهامزدایی میتواند در نظرخواهی برای حذف نامزد شوند.
صفحههای ابهامزدایی مقاله نیستند و نباید به آن نحو ردهبندی شوند. ردههای یک مقاله خواننده را به مقالههای مرتبط هدایت میکنند، حال اینکه صفحههای ابهامزدایی تنها باید در ردههای ابهامزدایی قرار داده شوند. تعدادی از ردهها با استفاده از {{ابهامزدایی}}
و پارامتر مربوط (مثل نام، جغرافیا،...) بهطور خودکار به مقاله افزوده میشوند، مثلاً {{ابهامزدایی نام}}
. ردههای پنهان به دلایل فنی مورد استفاده قرار میگیرند، اما ردههای دیگر (مثل رده:نامهای خانوادگی فرانسویزبانان) نباید در صفحههای ابهامزدایی استفاده شوند. در صورتی که صفحهٔ ابهامزدایی شامل تعدادی نام افراد باشد و صفحهٔ نام متناظر با آن («نام صفحه (نام)» متناظر با «نام صفحه (ابهامزدایی)») هنوز ساخته نشده باشد، افزودن ردههایی مثل رده:نامهای خانوادگی فرانسویزبانان به صفحهٔ ابهامزدایی تا زمان منشعب شدن صفحهٔ نام از صفحهٔ ابهامزدایی بیاشکال است.
در ویکیپدیای فارسی رباتهایی هستند که ردههای فارسی را بر اساس ردههای میانویکی انگلیسی به مقالهها میافزایند. این کار ممکن است در صفحههای ابهامزدایی مشکلساز شود، چرا که این احتمال میرود موارد دارای ابهام در صفحهٔ ابهامزدایی انگلیسی و فارسی به ردههای یکسانی تعلق نداشته باشند. مثلاً en:Hook حاوی en:Hook, London است، در نتیجه صفحه در ردهٔ en:Category:Place name disambiguation pages قرار گرفتهاست، در صورتی که در قلاب هیچ مورد ابهامزدایی مکانی نیامده و افزودن رده:صفحههای ابهامزدایی مکانها به آن درست نیست. در مواردی اینچنین باید {{رده همسنگ نه}}
را به صفحهٔ ابهامزدایی افزود و در صفحهٔ بحث هم به علت این ویرایش اشاره کرد.
This article uses material from the Wikipedia فارسی article ویکیپدیا:ابهامزدایی, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). محتوا تحت CC BY-SA 4.0 در دسترس است مگر خلافش ذکر شده باشد. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki فارسی (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.